میزان پرداخت مهریه در طلاق
میزان پرداخت مهریه در طلاق
میزان پرداخت مهریه در طلاق از موضوعات حقوقی پیچیده ای است که اغلب با ابهامات فراوانی برای زوجین همراه است. در نظام حقوقی ایران، مهریه یک حق مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود و می تواند در هر زمان آن را مطالبه کند. این حق، در زمان طلاق، به یکی از مهم ترین چالش های حقوقی و مالی تبدیل می شود و نحوه مطالبه، محاسبه و پرداخت آن، بستگی به نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و شرایط طلاق (توافقی، از سوی مرد یا زن) دارد.
فرایند طلاق در هر جامعه ای از پیچیده ترین مراحل زندگی زوجین محسوب می شود و در نظام حقوقی ایران، موضوع مهریه بخش جدایی ناپذیری از این فرایند است. دغدغه میزان پرداخت مهریه در طلاق صرفاً یک بحث مالی نیست، بلکه ریشه های عمیقی در حقوق خانواده، مسائل اجتماعی و حتی ملاحظات عاطفی دارد. این موضوع، هم برای زن که به دنبال استیفای حق مشروع خود است و هم برای مرد که با تعهدات مالی سنگین روبرو می شود، دارای اهمیت حیاتی است.
اطلاع رسانی دقیق و جامع در این خصوص، برای زوجینی که در آستانه جدایی قرار دارند یا خانواده هایی که برای راهنمایی عزیزانشان به دنبال اطلاعات موثق هستند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بسیاری از ابهامات پیرامون مفاهیمی مانند ۱۱۰ سکه، تفاوت های عملی عندالمطالبه و عندالاستطاعه و نحوه تأثیر نوع طلاق بر مهریه، می تواند منجر به تصمیم گیری های نادرست و طولانی شدن فرایند دادرسی شود. در این مقاله، تلاش می شود تا با رویکردی تحلیلی و کاربردی، تمامی جنبه های حقوقی، مراحل عملی و آخرین تحولات قانونی پیرامون میزان و نحوه پرداخت مهریه در طلاق مورد بررسی قرار گیرد تا خوانندگان با آگاهی کامل، قدم در این مسیر بگذارند.
مبانی حقوقی مهریه: تعریف و انواع آن
مهریه، که در متون فقهی و قانونی از آن با عنوان صداق یا کابین نیز یاد می شود، مال یا تعهدی است که مرد به هنگام عقد نکاح به همسر خود (زوجه) می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این مفهوم، ریشه ای عمیق در فرهنگ و شریعت اسلامی دارد و به عنوان یکی از آثار مالی عقد ازدواج، حقوق مالی زن را تضمین می کند. فلسفه وجودی مهریه، علاوه بر جنبه مالی، احترام به شخصیت زن و ایجاد پشتوانه ای برای وی در آغاز زندگی مشترک یا هنگام احتمالی جدایی است. بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود و می تواند هرگونه تصرفی در آن بنماید.
مهریه در نظام حقوقی ایران به سه دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام شرایط و احکام خاص خود را دارند:
- مهرالمسمی: این نوع مهریه رایج ترین شکل مهریه است که مقدار و نوع آن (مانند سکه، ملک، وجه نقد، لوازم زندگی و غیره) در حین عقد نکاح و با توافق زوجین و در عقدنامه مشخص می شود. در مهرالمسمی، ارزش و مشخصات مهریه به صورت صریح و معین قید می گردد.
- مهرالمثل: در صورتی که در عقد نکاح مهریه تعیین نشده باشد یا اگر تعیین شده، باطل باشد و زوجین پس از نزدیکی تصمیم به تعیین مهریه بگیرند، دادگاه با توجه به وضعیت اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات و سایر خصوصیات زن و عرف منطقه، مهریه ای را به عنوان مهرالمثل تعیین می کند. این نوع مهریه، میزان مشخصی از قبل ندارد و به تشخیص قاضی بستگی دارد.
- مهرالمتعه: این مهریه نیز در شرایطی مطرح می شود که در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد، اما پیش از نزدیکی، طلاق رخ دهد. در این حالت، با توجه به وضعیت مالی مرد و عرف منطقه، مهریه ای از سوی دادگاه به زن پرداخت می شود. تفاوت اصلی آن با مهرالمثل این است که در مهرالمتعه، مهریه بر اساس وضعیت مالی مرد تعیین می شود، نه وضعیت زن.
مهریه عندالمطالبه
مفهوم مهریه عندالمطالبه در نظام حقوقی ایران به این معناست که زن می تواند در هر زمانی که بخواهد، اعم از طول زندگی مشترک یا در زمان جدایی، مهریه خود را از مرد مطالبه کند. حق مطالبه مهریه عندالمطالبه، بدون نیاز به اثبات توانایی مالی مرد، برای زن محقق می شود. به عبارت دیگر، با جاری شدن صیغه عقد، مالکیت زن بر مهریه تثبیت شده و او می تواند هر زمان که تشخیص دهد، برای دریافت آن اقدام کند.
مطالبه مهریه عندالمطالبه می تواند از طریق دو مرجع اصلی صورت گیرد: اجرای ثبت و دادگاه خانواده. انتخاب هر یک از این مراجع بستگی به شرایط پرونده، تمایل زن و وجود یا عدم وجود اموال مشخص از مرد دارد. در هر صورت، مرد موظف است مهریه را بپردازد و عدم پرداخت آن، می تواند منجر به اقدامات اجرایی علیه وی شود. با این حال، حتی در مهریه عندالمطالبه، مرد می تواند با ارائه دادخواست اعسار، تقاضای تقسیط مهریه را بنماید که در بخش های بعدی به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد.
مهریه عندالاستطاعه
مهریه عندالاستطاعه نوعی از مهریه است که پرداخت آن از سوی مرد، مشروط به توانایی مالی اوست. در این حالت، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی لازم برای پرداخت آن را دارد. به عبارت دیگر، بر خلاف مهریه عندالمطالبه که بار اثبات توانایی مالی بر دوش مرد است، در مهریه عندالاستطاعه، زن باید اثبات کند که مرد از استطاعت مالی برای پرداخت مهریه برخوردار است.
اثبات توانایی مالی مرد (استطاعت) توسط زن معمولاً از طریق معرفی اموال و دارایی های محسوس و قابل توقیف مرد صورت می گیرد. این اموال می تواند شامل املاک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، حقوق و مزایای دریافتی و سایر دارایی های منقول و غیرمنقول باشد. اگر زن نتواند چنین اموالی را به دادگاه معرفی کند یا مرد بتواند اثبات کند که فاقد توانایی مالی لازم است، مطالبه مهریه عندالاستطاعه به نتیجه نمی رسد. این نوع مهریه، تعادلی بین حق زن و توانایی مالی مرد ایجاد می کند و از تحمیل بار مالی غیرقابل تحمل بر مرد جلوگیری می نماید.
میزان پرداخت مهریه در طلاق نه تنها به اراده زوجین بلکه به قوانین مدنی و رویه قضایی بستگی دارد و این پیچیدگی ضرورت آگاهی حقوقی جامع را دوچندان می کند.
سقف قانونی و رویه قضایی در پرداخت مهریه
یکی از پرتکرارترین سوالات و ابهامات در خصوص مهریه، به سقف قانونی آن و رویه قضایی مربوط به پرداخت مهریه در طلاق بازمی گردد. عموم جامعه اغلب با مفهوم ۱۱۰ سکه مواجه می شوند که می تواند منجر به برداشت های نادرست شود. لازم است تأکید شود که این ۱۱۰ سکه، به معنای سقف تعیین مهریه نیست، بلکه به ضمانت اجرای آن و امکان اعمال برخی اقدامات قانونی نظیر حبس برای مرد مربوط می شود.
مفهوم ۱۱۰ سکه و ابهامات پیرامون آن
مفهوم ۱۱۰ سکه ریشه در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ دارد. این ماده قانونی مقرر می دارد: چنانچه مهریه، وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند. هرگاه مهریه سکه طلا یا سایر غیرمنقول ها باشد، همان مهریه به نرخ روز پرداخت می شود. اما بخش مهمی که به ۱۱۰ سکه مربوط می شود، در تبصره این ماده یا قوانین مربوط به نحوه اجرای محکومیت های مالی نهفته است.
بر اساس رویه قضایی و تفسیر قوانین مربوطه، ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، حد نصاب اعمال ضمانت اجرای کیفری (مانند حکم جلب و حبس) برای مرد است. این بدان معناست که اگر مهریه زن تا سقف ۱۱۰ سکه باشد و مرد با وجود توانایی مالی از پرداخت آن امتناع ورزد و دادخواست اعسار او نیز رد شود، زن می تواند از طریق دادگاه اقدام به صدور حکم جلب او نماید. این حکم جلب تا زمان پرداخت مهریه یا پذیرش اعسار مرد، قابل اجرا خواهد بود.
بسیار مهم است که بدانیم ۱۱۰ سکه به هیچ عنوان سقف مهریه نیست. زن حق دارد هر میزان مهریه ای را که در عقدنامه تعیین شده، مطالبه کند. این ۱۱۰ سکه صرفاً سقف برای اعمال ضمانت اجرای حبس و فشار بر مرد برای پرداخت مهریه است. بنابراین، اگر مهریه ۱۰۰۰ سکه باشد، زن حق مطالبه تمامی ۱۰۰۰ سکه را دارد، اما نحوه اجرای آن برای ۱۱۰ سکه اول و مابقی تفاوت خواهد داشت.
شرایط صدور حکم جلب برای مهریه تا ۱۱۰ سکه در صورتی است که مرد، با وجود مکلف بودن به پرداخت (عندالمطالبه بودن مهریه یا حکم قطعی دادگاه)، از پرداخت آن خودداری کند و دادخواست اعسار او نیز مورد پذیرش قرار نگیرد. در این شرایط، زن می تواند از دادگاه تقاضای صدور حکم جلب نماید تا مرد به پرداخت مهریه ترغیب شود.
مهریه بیش از ۱۱۰ سکه: ملائت زوج و بار اثبات آن
همانطور که پیش تر ذکر شد، مهریه بیش از ۱۱۰ سکه نیز کماکان به طور کامل حق زن است و مرد مکلف به پرداخت آن می باشد. اما تفاوت اصلی در نحوه اجرای آن است. برای مهریه هایی که مازاد بر ۱۱۰ سکه باشند، صدور حکم جلب برای مرد امکان پذیر نیست. در این موارد، ملاک اصلی ملائت یا همان توانایی مالی زوج برای پرداخت مبالغ مازاد است.
در واقع، در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن قرار می گیرد. این یعنی زن باید به دادگاه ثابت کند که مرد دارای اموال و دارایی هایی است که امکان پرداخت این میزان مهریه را فراهم می کند. معرفی اموال منقول و غیرمنقول (مانند خودرو، ملک، سهام، حساب های بانکی) و درخواست توقیف آن ها، راه هایی است که زن می تواند برای اثبات ملائت مرد و وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه اقدام کند. در صورت عدم اثبات ملائت، زن نمی تواند برای مبالغ مازاد بر ۱۱۰ سکه، حکم جلب یا توقیف حقوق مرد را مطالبه کند و صرفاً در صورت احراز توانایی مالی مرد، می تواند از محل اموال او مهریه خود را دریافت کند.
نحوه محاسبه ارزش مهریه وجه رایج و تغییر شاخص قیمت سکه
محاسبه ارزش مهریه وجه رایج (مانند ریال) و سکه، در طول زمان دچار تغییرات و نوسانات اقتصادی می شود که قانون گذار برای حفظ ارزش مهریه زن، تدابیری اندیشیده است. اگر مهریه زن در عقدنامه به صورت وجه رایج (مثلاً مبلغی ریالی) تعیین شده باشد، بر اساس تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، این مبلغ متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد. این شاخص، به منظور جبران کاهش ارزش پول ملی در طول زمان، مورد استفاده قرار می گیرد و تضمین کننده حفظ نسبی قدرت خرید مهریه است.
در خصوص مهریه سکه طلا، وضعیت متفاوت است. هرگاه مهریه به صورت سکه (چه تمام بهار آزادی، چه نیم سکه یا ربع سکه) تعیین شده باشد، ملاک پرداخت، قیمت روز سکه در زمان مطالبه و اجرای حکم است. این بدان معناست که نوسانات قیمت سکه در بازار، مستقیماً بر میزان مهریه ای که مرد باید بپردازد، تأثیرگذار خواهد بود. مثلاً اگر در زمان عقد، قیمت هر سکه X ریال بوده و در زمان مطالبه مهریه به Y ریال افزایش یافته باشد، مرد مکلف به پرداخت مهریه به قیمت Y ریال است. این قانون، با هدف حفظ ارزش واقعی مهریه که معمولاً به عنوان پشتوانه ای برای زن در نظر گرفته می شود، تصویب شده است.
تأثیر نوع طلاق بر میزان و نحوه پرداخت مهریه
نوع طلاق یکی از عوامل تعیین کننده در میزان و نحوه پرداخت مهریه است. قوانین مربوط به مهریه در طلاق، بسته به اینکه طلاق از سوی مرد، زن یا به صورت توافقی باشد، تفاوت هایی اساسی دارد. درک این تفاوت ها برای زوجین ضروری است تا با آگاهی از حقوق و تعهدات خود، در مسیر جدایی گام بردارند.
طلاق از طرف زوج (مرد)
زمانی که مرد درخواست طلاق می دهد، او مکلف است تمامی حقوق مالی زن، از جمله مهریه را به طور کامل پرداخت کند. در این نوع طلاق، رضایت زن برای پرداخت مهریه شرط نیست و مرد حتی اگر دلایل موجهی برای طلاق داشته باشد، نمی تواند از پرداخت مهریه شانه خالی کند. البته، مرد می تواند با ارائه دادخواست اعسار، تقاضای تقسیط مهریه را از دادگاه بنماید. دادگاه پس از بررسی وضعیت مالی مرد، پیش قسط و اقساط ماهانه را تعیین خواهد کرد.
وضعیت مهریه در صورت عدم وقوع نزدیکی نیز اهمیت دارد. بر اساس ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، اگر طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود. برای مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد و طلاق پیش از نزدیکی اتفاق بیفتد، زن می تواند ۵۰ سکه را مطالبه کند. اما اگر نزدیکی صورت گرفته باشد، زن مستحق تمامی مهریه است.
طلاق از طرف زوجه (زن)
درخواست طلاق از سوی زن معمولاً پیچیده تر است، زیرا زن برای طلاق نیاز به اثبات عسر و حرج (سختی و مشقت غیرقابل تحمل در زندگی مشترک) یا داشتن وکالت در طلاق دارد. در بسیاری از موارد، زن برای متقاعد کردن مرد به طلاق یا تسهیل فرایند، ممکن است بخشی یا تمام مهریه خود را بذل (بخشش) کند. این مسئله به ویژه در طلاق خلع و مبارات رایج است.
- طلاق خلع و مبارات: در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت از مرد و با بخشیدن مالی (معمولاً مهریه یا بخشی از آن) به او، از قید زوجیت رها می شود. این مالی که بخشیده می شود، فدیه نام دارد و میزان آن توافقی است. در طلاق مبارات نیز کراهت متقابل است و فدیه باید کمتر از مهریه باشد. در هر دو حالت، زن با بذل مهریه خود به طلاق دست می یابد و پس از طلاق، می تواند از بذل خود رجوع کند، مگر اینکه طلاق بائن شده باشد و مدت عده تمام شده باشد.
- طلاق با داشتن وکالت در طلاق: اگر زن دارای وکالت در طلاق باشد، به این معنا که مرد از قبل به او اجازه داده باشد تا در هر زمان که بخواهد خود را مطلقه سازد، زن می تواند بدون نیاز به رضایت مجدد مرد اقدام به طلاق کند. شرایط بذل مهریه در این نوع طلاق بستگی به متن وکالتنامه دارد. گاهی در وکالتنامه شرط می شود که زن برای اجرای وکالت خود، باید تمام یا بخشی از مهریه را بذل کند و گاهی چنین شرطی وجود ندارد و زن می تواند ضمن طلاق، مهریه خود را نیز مطالبه نماید.
طلاق توافقی
طلاق توافقی، همانطور که از نامش پیداست، بر اساس توافق کامل زوجین بر سر تمامی مسائل مالی و غیرمالی مربوط به طلاق است. در این نوع طلاق، زوجین آزادی کامل دارند که بر سر میزان و نحوه پرداخت مهریه به توافق برسند. این توافق می تواند شامل بذل کامل مهریه، بذل جزئی آن، تقسیط مهریه، یا حتی تهاتر مهریه با سایر حقوق مالی (مانند نفقه، اجرت المثل یا حضانت فرزند) باشد.
مهم ترین نکته در طلاق توافقی، لزوم ثبت توافقنامه در دادگاه است. تمامی جزئیات مربوط به مهریه، نفقه، حضانت فرزند، ملاقات با فرزند و تقسیم اموال باید به صورت دقیق در این توافقنامه ذکر شود و به تأیید دادگاه برسد. یک توافقنامه دقیق و جامع، از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند. در این مسیر، مشاوره با وکیل متخصص خانواده می تواند به زوجین کمک کند تا توافقی عادلانه و قانونی تنظیم نمایند و از تضییع حقوق خود جلوگیری کنند.
مراحل عملی مطالبه و پرداخت مهریه در طلاق
مطالبه و پرداخت مهریه، یک فرایند حقوقی چند مرحله ای است که نیازمند آگاهی دقیق از قوانین و رویه های قضایی است. این مراحل، چه برای زنی که خواهان مهریه است و چه برای مردی که مکلف به پرداخت آن است، دارای اهمیت فراوانی است.
گام اول: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت
اولین گام برای مطالبه مهریه، انتخاب مرجع مناسب است. زن می تواند مهریه خود را از دو طریق اصلی مطالبه کند:
- دادگاه خانواده: اگر سند ازدواج رسمی نباشد، یا اگر زن علاوه بر مهریه، سایر حقوق مالی خود (مانند نفقه، اجرت المثل و…) را نیز مطالبه می کند، یا اگر قصد توقیف اموالی را دارد که نیاز به حکم قضایی دارد (مانند توقیف حقوق کارمندی)، دادگاه خانواده مرجع اصلی است. برای این منظور، زن باید دادخواستی به خواسته مطالبه مهریه به دادگاه خانواده تقدیم کند.
- اجرای ثبت: اگر سند ازدواج رسمی باشد، زن می تواند مستقیماً به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را بنماید. پس از صدور اجراییه، ابلاغ به مرد صورت می گیرد و او ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم کند. مزیت این روش سرعت بالاتر و عدم نیاز به دادرسی قضایی در مراحل اولیه است، به خصوص اگر اموال مشخصی از مرد برای توقیف وجود داشته باشد.
مدارک لازم برای مطالبه مهریه شامل عقدنامه رسمی (یا رونوشت آن)، شناسنامه و کارت ملی زن و در صورت لزوم، وکالتنامه وکیل است. انتخاب بین دادگاه و اجرای ثبت بستگی به شرایط خاص هر پرونده دارد و مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند در انتخاب بهترین روش کمک کننده باشد.
گام دوم: توقیف اموال و دارایی های مرد
در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند، زن حق دارد برای وصول مهریه خود، اقدام به توقیف اموال و دارایی های او نماید. این توقیف می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اموال منقول و غیرمنقول: زن می تواند با معرفی املاک (زمین، خانه، آپارتمان) یا اموال منقول (خودرو، سهام، اوراق بهادار و…) متعلق به مرد، درخواست توقیف آن ها را ارائه دهد. پس از توقیف، این اموال از سوی مراجع ذی صلاح (مانند اداره ثبت اسناد یا دادگستری) از نقل و انتقال منع شده و در نهایت می توانند به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زن پرداخت شود.
- توقیف حقوق و حساب های بانکی: اگر مرد کارمند باشد، زن می تواند درخواست توقیف یک سوم حقوق و مزایای دریافتی او را تا زمان پرداخت کامل مهریه بنماید. همچنین، توقیف موجودی حساب های بانکی مرد نیز امکان پذیر است.
- مستثنیات دین: لازم به ذکر است که برخی اموال از توقیف برای مهریه مستثنی هستند و به آن ها مستثنیات دین گفته می شود. این اموال شامل منزل مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار، کتب و تحقیقات علمی، و مبلغی که برای تأمین معاش ضروری مرد و افراد تحت تکفل او لازم است، می شود. هدف از مستثنیات دین، حفظ حداقل امکانات زندگی برای بدهکار است.
گام سوم: درخواست اعسار و تقسیط مهریه توسط مرد
پس از مطالبه مهریه توسط زن، مرد این حق را دارد که با ارائه دادخواست اعسار به دادگاه، اعلام کند که توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد. شرایط و مراحل درخواست اعسار به شرح زیر است:
- شرایط درخواست: مرد باید اثبات کند که فاقد دارایی کافی برای پرداخت یکجای مهریه است و به همین دلیل توانایی پرداخت آن را ندارد. این اثبات معمولاً از طریق شهادت شهود، ارائه مدارک مالی (مانند فیش حقوقی، اظهارنامه مالیاتی، لیست اموال و…) صورت می گیرد.
- بررسی دادگاه: دادگاه پس از دریافت دادخواست اعسار، وضعیت مالی مرد را به دقت بررسی می کند. در این مرحله، تمامی دارایی ها، درآمدها و هزینه های ضروری مرد مورد ارزیابی قرار می گیرد.
- تعیین پیش قسط و اقساط: در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با در نظر گرفتن توانایی مالی مرد و وضعیت زندگی زن، مبلغی را به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه برای پرداخت مهریه تعیین می کند. این اقساط تا زمان پرداخت کامل مهریه ادامه خواهد داشت.
- عدم صدور حکم جلب در صورت پذیرش اعسار: یکی از مهم ترین آثار پذیرش اعسار، جلوگیری از صدور حکم جلب برای مرد است. اگر دادخواست اعسار مرد پذیرفته شود و او به طور منظم اقساط تعیین شده را پرداخت کند، زن دیگر نمی تواند برای مهریه، حکم جلب او را درخواست کند. عدم پرداخت منظم اقساط، می تواند مجدداً منجر به صدور حکم جلب شود.
درک تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه و آگاهی از رویه های قضایی مربوط به سقف ۱۱۰ سکه، از بنیادهای اصلی تصمیم گیری آگاهانه در پرونده های طلاق است.
آخرین تغییرات و شایعات پیرامون قانون مهریه
موضوع مهریه همواره دستخوش بحث ها و پیشنهاداتی برای اصلاح بوده است. در سال های اخیر، شایعات و اخبار متعددی در مورد تغییر قوانین مهریه، از جمله کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه، در فضای عمومی مطرح شده است که ضرورت شفاف سازی در این زمینه را دوچندان می کند.
وضعیت قانون جدید مهریه (۱۴۰۴)
تا این لحظه، هیچ قانون جدید و رسمی مبنی بر محدود کردن مهریه به ۱۴ سکه یا هر عدد دیگری در ایران به تصویب نهایی نرسیده است. طرح هایی برای اصلاح قانون مهریه و کاهش میزان آن به منظور تسهیل ازدواج و کاهش اختلافات خانوادگی، در کمیسیون های قضایی مجلس شورای اسلامی مطرح و مورد بررسی قرار گرفته اند. این طرح ها با هدف حبس زدایی بیشتر و جلوگیری از تحمیل بار مالی غیرقابل تحمل بر مردان، پیشنهاد شده اند، اما هیچ یک هنوز به مرحله تصویب در صحن علنی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده اند تا به قانون لازم الاجرا تبدیل شوند.
اخبار و شایعات مربوط به تصویب قریب الوقوع چنین قوانینی، اغلب بر اساس پیش نویس ها یا اظهارنظرهای کارشناسی بوده و فاقد اعتبار قانونی هستند. بنابراین، در حال حاضر، همان قوانین قبلی که در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و نحوه اجرای محکومیت های مالی ذکر شد، جاری است و مهریه به هر میزان که در عقدنامه قید شده باشد، قانونی و قابل مطالبه است، با این تفاوت که ضمانت اجرای حبس تنها برای ۱۱۰ سکه اول اعمال می شود و مابقی منوط به اثبات توانایی مالی مرد است.
شفاف سازی مالیات مهریه
یکی دیگر از موضوعات پربحث، مالیات بر مهریه است. لازم است به طور شفاف اعلام شود که در نظام حقوقی ایران، مهریه به عنوان یک حق مالی که از سوی زوج به زوجه تعلق می گیرد، مشمول مالیات نمی شود. مهریه، بدهی محسوب می شود و به موجب قانون، بدهی ها مشمول مالیات نیستند. هرگونه بحثی در مورد مالیات مهریه، صرفاً گمانه زنی و شایعه است و مبنای قانونی ندارد.
تنها هزینه ای که ممکن است در فرایند وصول مهریه مطرح شود، نیم عشر اجرایی است که در زمان اجرای حکم از طریق اداره ثبت یا دادگاه، کسر می گردد و ارتباطی به مالیات ندارد. بنابراین، زنان نگران مالیات بر مهریه خود نباشند و مردان نیز نمی توانند به بهانه مالیات، از پرداخت مهریه شانه خالی کنند.
با توجه به حساسیت موضوع و تأثیر آن بر زندگی افراد، تأکید می شود که تمامی اخبار مربوط به تغییر قوانین مهریه باید صرفاً از مراجع رسمی و معتبر نظیر وب سایت مجلس شورای اسلامی، روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری های رسمی دنبال شود. اعتماد به منابع غیررسمی و شایعات می تواند منجر به تصمیم گیری های نادرست و ضررهای حقوقی و مالی شود.
نتیجه گیری
موضوع میزان پرداخت مهریه در طلاق، یکی از ابعاد اساسی و حساس در حقوق خانواده ایران است که جنبه های مالی، اجتماعی و عاطفی عمیقی دارد. از آنچه گذشت، نکات کلیدی زیر را می توان نتیجه گرفت:
اولاً، مهریه حق مالی زن است که به محض عقد نکاح مالک آن می شود و می تواند در هر زمان آن را مطالبه کند. این حق، بسته به نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، نحوه مطالبه و اجرای متفاوتی دارد. در مهریه عندالمطالبه، مرد مکلف به پرداخت است و زن نیازی به اثبات توانایی مالی او ندارد، در حالی که در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات ملائت بر عهده زن است.
دوماً، مفهوم ۱۱۰ سکه سقف مهریه نیست، بلکه حد نصابی برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (مانند حکم جلب) است. برای مهریه های تا ۱۱۰ سکه، در صورت عدم پرداخت و رد اعسار، امکان صدور حکم جلب وجود دارد؛ اما برای مبالغ مازاد بر ۱۱۰ سکه، این امکان میسر نیست و زن تنها از طریق معرفی و توقیف اموال مرد می تواند مهریه خود را مطالبه کند.
سوماً، نوع طلاق (از سوی مرد، زن یا توافقی) تأثیر مستقیمی بر میزان و نحوه پرداخت مهریه دارد. در طلاق از طرف مرد، پرداخت تمام مهریه الزامی است. در طلاق از طرف زن، اغلب نیاز به اثبات عسر و حرج یا بذل مهریه است. طلاق توافقی نیز بستری برای توافق آزادانه زوجین بر سر تمامی مسائل مالی از جمله مهریه فراهم می آورد.
در نهایت، علی رغم شایعات موجود، تا این لحظه هیچ قانون جدیدی مبنی بر تغییر اساسی در سقف مهریه (مانند ۱۴ سکه) به تصویب نرسیده است و مهریه مشمول مالیات نیست. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و نوسانات قانونی، اکیداً توصیه می شود زوجین در مواجهه با پرونده های مهریه در طلاق، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی بهره مند شوند. یک وکیل متخصص می تواند با بررسی دقیق جزئیات هر پرونده، بهترین راهکار حقوقی را ارائه داده و از تضییع حقوق طرفین و طولانی شدن فرایند دادرسی جلوگیری کند. حفظ آرامش، اتخاذ تصمیمات آگاهانه و حرکت در چارچوب قوانین، می تواند به عبور صحیح از این مرحله دشوار کمک شایانی نماید.