پیشگیری از بیماری ماهیان آب شیرین ; معرفی 21 روش کاربردی

بیماری ماهیان آب شیرین و روش های جلوگیری از آن

پیشگیری از بیماری ماهیان آب شیرین با نصب اسکیمر؛ راهی آسان و کم هزینه تر از درمان آن می باشد. حتما شما جمله معروف پیشگری بهتر از درمان است را شنیده اید. در ادامه این مقاله از هوشمل، به بررسی بیشتر می پردازیم.

شستشوی آکواریوم آب شیرین جهت پیشگیری از بیماری ماهیان

در ابتدا برای جلوگیری از تشکیل خزه بر روی دیواره های آکواریوم باید دیواره ها را با کاغذ سبز تیره و یا کاغذ آلمینیومی ضد خزه پوشاند. در غیر این صورت، باید از فروشگاه های آکواریومی، وسیله ای به نام شیشه پاک کن تهیه کرد. این وسیله دارای دسته بلندی است که در انتهای آن تیغی جاسازی می شود که با کشیدن تیغ بر روی دیواره های داخلی آکواریوم، خزه های تشکیل یافته، تراشیده شده و تمیز می گردد.

البته شستشو و  ضدعفونی کردن در کارگاه های تکثیر و پرورش نیز انجام می گیرد، با این تفاوت که در آنجا، پس از هر بار عرضه ماهیان یک مخزن پرورش به بازار، قبل از آغاز دوره بعدی پرورش و وارد کردن ماهیان جدید به آن، مخزن را شسته و ضد عفونی می کنند تا اگر عامل بیماری وجود دارد از بین رفته و به ماهیان کوچک و جدید آسیبی وارد نسازد. اگر وضعیتی بحرانی و حاد پیش آمده که همه ماهیان آکواریوم را تلف کرده است باید مخزن را ضد عفونی کرد. برای این کار گیاهان آبزی داخل آکواریوم و تمامی وسایل آکواریوم و تزئینات آن را نیز باید ضد عفونی کرد.

روش های ضد عفونی آکواریوم ماهیان آب شیرین

1. ضدعفونی با پرمنگنات : آکواریوم را از آب پر کرده و سایر وسایل را نیز در آن قرار می دهیم. آنگاه پودر پرمنگنات پتاسیم را به آب اضافه می کنیم. آنچنان که آب به رنگ بنفش تیره در آید. این محلول را 3 روز به همین ترتیب باقی گذاشته و پس از آن آب آکواریوم را تخلیه کرده و آکواریوم و سایر وسایل را قدری با آب تمیز شستشو می دهیم تا هیچ رنگ بنفش دیگری در آب دیده نشود.
2. ضد عفونی با آب اکسیژن 30% : در این روش، وسایل و سایر تزئینات را داخل آکواریوم گذاشته و آکواریوم را از آب پر می کنیم. سپس برای هر لیتر آب، 50 میلی لیتر آب اکسیژنه 30% به آن می افزائیم. پس از 3 روز آکواریوم را تخلیه کرده و با آب شستشو می دهیم.
3. ضد عفونی با نمک طعام : ابتدا مقدار 350 گرم نمک را در یک لیتر آب حل کرده، سپس وسایل کوچک و زینتی را در ظرف محتوی محلول نمک برای مدت 24 ساعت قرار می دهیم.برای ضد عفونی کردن آکواریوم، تمام دیواره های آن را شسته و مجددا نمک اندوه می نمائیم. پس از یک روز دیگر آکواریوم و وسایل را شسته و مورد استفاده قرار می دهیم.
4. ضدعفونی با فرمالین : برای ضدعفونی، 30 میلی لیتر از محلول فرمالین 35 – 40 درصد را در 10 لیتر آب در سطلی ریخته و وسایل و تزئینات مصنوعی را برای مدت 2 ساعت در داخل آن قرار می دهیم.

پیشگیری بیماری ماهیان بهتر و ارزان تر از درمان آن می باشد. مدتی پیش در سایت FAO ( سازمان جهانی غذا و دارو ) ، مطالبی برای پیشگیری درج شده بود که با ترجمه و اندکی بومی سازی و اضافات در ادامه خواهد آمد، از چند نکته بسیار ساده برای جلوگیری از بیماری های خطرناکی که گاه روز ها را به اجرای روش های درمان و صرف زمان بسیار زیاد برای تیمار ماهیانتان مشغول می کند :

1. آب آکواریوم تمیز و شفاف و عاری از گاز کلر باشد.
2. سایر شاخص های شیمیایی آب از جمله PH و سختی در کنترل دایمی باشند. ( همیشه از یک نوع آب تمیز استفاده کنید )
3. دمای آب دارای نوسانات شدید و ناگهانی نباشد.
4. همیشه تهویه در حد عالی باشد
5. تعداد ماهی ها متناسب با حجم مخزن باشد
6. ماهی ها از نظر جثه با هم، همخوانی داشته باشند.
7. ماهی های گوشتخوار و مهاجم، همراه ماهی های صلح جو در یک مخزن قرار داده نشوند.
8. ماهیان خریداری شده، نخست قرنطینه شده و پس از حصول اطمینان از سالم بودنشان به آکواریوم منتقل گردند.
9. گیاهان خریداری شده را ضد عفونی کرده و سپس به خوبی شست و شو دهید.
10. سیفون کردن پس مانده های غذایی و فضولات بسیار پر اهمیت است.
11. از کارکرد صحیح فیلتر ها اطمینان حاصل کنید.
12. تعویض آب آکواریوم یک بار در ماه برای سلامت ماهیان مفید است.
13. رژیم غذایی متنوعی را برای ماهیان خود اجرا کنید.
14. گنجاندن غذا های زنده در رژیم تغذیه ای برای چند روز در هفته بسیار سود مند است.
15. میزان تغذیه بیش از حد نباشد.
16. یک روز روزه در هفته، برای سلامت ماهیان شما بسیار مفید است.
17. قطر و اندازه ذرات غذایی متناسب با اندازه دهان ماهیان مصرف کننده باشد.
18. میزان تابش نور در حد کافی باشد.
19. از دست زدن به ماهی ها جدا خودداری کنید.
20. به محض مشاهده کسالتی در یک ماهی، فورا آن را با یک تور از آکواریوم خارج کرده و در ظرف یا مخزن قرنطینه قرار دهید.
21. از وارد آوردن شوک، در هر صورتی اکیدا ممانعت به عمل آورید.

شوک ها می توانند حرارتی ( با تغییرات شدید و ناگهانی درجه حرارت آب )، نوری ( فلاش دوربین و یا روشن کردن لامپ در تاریکی مطلق )، صوتی ( ضربه زدن به آکواریوم ) و یا حتی صید ماهی به صورتی خشن باشند.

حتما شما جمله ی معروف ” پیشگیری بهتر از درمان است “ را به مراتب شنیده اید . زیرا همیشه پیش گیری آسان تر ، کم هزینه تر ، و بهتر از درمان است  شما با صرف هزینه کمتر و با رسیدگی چند دقیقه ای به آکواریومتان می توانید از بروز بیماری های خطرناک و تلفات احتمالی جلوگیری نمایید .بیماری های خطرناکی که گاه روز ها ، شما را به اجرای روش های درمان و صرف هزینه و زمان بسیار زیاد برای تیمار ماهیانتان مشغول می کند و در نهایت هم می تواند نتیجه بخش نبوده و منجر به تلفات سنگین در ماهی های آکواریومی شما گردد. قصد ما از ذکر این مطلب ، نا امید کردن شما از نگهداری از یک آکواریوم نیست ، بلکه تفهمیم اهمیت پیشگیری است .با رعایت چند نکته بسیار ساده ، قادرید از بروز چنین وقایعی ممانعت کنید.

راه های پیش گیری از بروز بیماری ها در آکواریوم

اکنون مروری بر این نکات خواهیم داشت :

1- آب آکواریوم تمیز و شفاف و عاری از گاز کلر باشد .

2- درجه حرارت آب با درجه حرارت زیستی ماهی ها یکسان باشد .

3- سایر شاخص های شیمیایی آب از جمله PH و سختی در کنترل دائمی باشد .

4- دمای اب دارای نوسانات شدید و ناگهانی نباشد .

5- همیشه تهویه در حد عالی باشد .

6- تعداد ماهی ها متناسب با حجم مخزن باشد .

7- ماهی ها از نظر جثه با هم ، همخوانی داشته باشند .

8- ماهی های گوشت خوار و مهاجم ، همراه ماهی های صلح جو در یک مخزن قرار داده نشوند .

9- ماهی های خریداری شده ، نخست قرنطینه شده و پس از حاصل شدن اطمینان از سالم بودنشان به آکواریوم منتقل گردند .

10- گیاهان خریداری شده را ضد عفونی کرده وسپس به خوبی شست و شو دهید و آنگاه وارد اکواریوم نمایید .

11- سیفون کردن پس مانده های غذایی و فضولات بسیار پر اهمیت است .

12- از کارکرد صحیح فیلتر ها اطمینان حاصل کنید .

13- تعویض یک سوم آب آکواریوم در هفته برای سلامت ماهی ها مفید است .

14- رژیم غذایی متنوعی را برای ماهی های خود در نظر بگیرید .

15- گنجاندن غذاهای زنده در رژیم تغذیه ای برای چند روز در هفته بسیار سودمند است .

16- میزان تغذیه نباید زیاده از حد باشد .

17- یک روز ، روزه در هفته برای سلامت ماهی ها بسیار مفید است .

18- قطر و اندازه ذرات غذایی ماتناسب با اندازه دهان ماهیان باشد .

19- میزان تابش نور در حد کافی باشد .

20- از دست زدن و لمس ماهی ها جدا خودداری کنید .

21- به محض مشاهده کسالتی در یک ماهی فورا آن را از آکواریوم خارج کرده و در ظرف یا مخزن قرنطینه قرار دهید .

22- از وارد آوردن شوک ، در هر صورتی اکیدا ممانعت کنید .

شوک ها می توانند حرارتی ( با تغییرات شدید و ناگهانی درجه آب آکواریوم ) ، نوری ( فلاش دوربین یا روشن کردن لامپ در تاریکی مطلق ) ، صوتی ( ضربه زدن به آکواریوم ) و یا حتی صید ماهی به صورت خشن باشد .

توجه : برای جلوگیری از وارد آوردن شوک نوری همانند روشن کردن لامپ در تاریکی مطلق ، می توانید به جای استفاده از کلید خاموش – روشن از دیمر استفاده کنید . دیمر ها به وفور در مراکز الکتریکی یافت می شوند . با استفاد از دیمر می توان نور لامپ را کم یا زیاد کرد و به این ترتیب به هنگام نیاز ، نور لامپ را به آرامی کاهش یا افزایش داد .

با توجه به تمام نکات یاد شده ، گاه باز هم عوامل بیماری زا ممکن است در ماهی ها بروز پیدا کند . در این مرحله تنها راه حل ، مبارزه با عوامل بیماری زا و معالجه ماهی مبتلا است .

راه های پیش گیری از بروز بیماری ها در آکواریوم

کنترل بیماری ماهیان و پیشگیری از بروز بیماری از مهم ترین مواردی است که آکواریوم داران باید مورد توجه قرار دهند. در این متن نکات کاربردی در این رابطه را بیان می کنیم.

نکات مهم برای کنترل بیماری ماهیان آب شور

عوامل بیماری زا معمولا در مکان های مشخصی مخفی شده و تکثیر می یابند. بهترین مکان جهت تشکیل کلونی انواع باکتری ها، قارچ ها و میکروب ها در میان پدها یا فیلتر وول سیستم فیلتراسیون است. بنابراین شست و شوی منظم و دقیق پدها قبل از کثیف شدن کامل آنها بصورت هفتگی برای پیشگیری از بیماری و کنترل بیماری ماهیان آکواریوم موثر است.

همچنین بهتر است مواد فیلتری داخل سامپ را نیز بصورت 6 ماه تا یک سال، یک مرتبه تعویض و یا شست و شو نمایید تا مواد معلق گیر کرده در لابلای آنها در اثر شست و شو از بین بروند در غیر اینصورت این مکان ها به محلی جهت تولید انواع عوامل بیماری زا تبدیل خواهند شد.

جهت گیری از هم به خوردن تعادل بیولوژیک آب در تعویض یا شست و شوی مواد فیلتری بهتر است این مواد را به دو یا سه قسمت تقسیم نموده و هر روز یک بخش از آنها را تعویض یا شست و شو نمایید.

– رعایت بهداشت آکواریوم از طریق خارج نمودن مواد دفعی ماهیان یا مرجان ها و همچنین باقی مانده ی غذاها از کف آکواریوم در پیشگیری از بیماری و کنترل بیماری ماهیان بسیار موثر است. تعویض 20 الی 30 درصد از آب آکواریوم بصورت ماهیانه و یا 10 درصد بصورت هفتگی و خارج نمودن باقی مانده ی غذاها و مواد دفعی ماهیان و مرجان ها (ممک است روزانه باشد) ضمن افزایش کیفیت شیمیایی آب، مانع از رشد عوامل بیاری زا نیز خوهد شد.

جهت تعویض آب آکواریوم به منظور کنترل بیماری ماهیان ، شلنگ های مخصوصی در بازار وجود دارد که به نام شلنگ سیفون معروف هستند. با استفاده از این شلنگ ها که دارای ورودی قیف مانند بزرگی هستند میتوان مواد دفعی و غذاهای باقیمانده در کف آکواریوم را به راحتی به بیرون از آکواریوم انتقال داد.

البته میتوان با استفاده از شلنگ های معمولی نیز عمل تعویض آب را انجام داد، اما شلنگ های مخصوص این کار را بسیار ساده و سریعتر انجام میدهند.
–استفاده از دستگاه های استریل کننده ی آب (دستگاه UV و ازن ساز) در کنترل و پیشگیری از بروز بیماری ها بسیار موثر هستند. استفاده از دستگاه ازن ساز در آکواریوم های خانگی به دلیل برخی نیازمندی ها و مراقبت های ویژه و همچنین خطرات احتمالی توصیه نمی شود اما لامپ های ماوراء بنفش (UV) گزینه های بسیار مناسبی برای این منظور محسوب می شوند.

لامپ های UV انواع میکروب ها، جلبک های تک سلولی، انگل ها، باکتری ها و قارچ ها را از بین می برند و در کنترل بیماری ماهیان نقش بسزایی دارند. بهترین مدت زمان روشن بودن دستگاه UV در طول روز 5 الی 7 ساعت است که باید بصورت پلکانی به این مدت زمان رسید. برای این منظور در ابتدای راه اندازی دستگاه یو وی مدت زمان روشن بودن آن را نیم ساعت انتخاب نمایید و سپس هر روز نیم ساعت به آن بیافزاید تا پس از گذشت چند روز به 5 الی 7 ساعت برسید.

دقت داشته باشید که استفاده از دستگاه یو وی فقط به پیشگیری از بروز بیماری ها کمک می کند و تاثیری بر مداوای ماهیان ندارد. این دستگاه در سایزهای مختلف و معمولا 5، 9، 11، 18 و 36 وات به بازار عرضه می شود که انتخاب سایز مناسب آن برای هر آکواریومی بستگی به میزان حجم آکواریوم دارد و معمولا بر روی بسته بندی هر دستگاه به این نکته اشاره می شود.
– استفاده از غذاهای متنوع و باکیفیت و توجه به نیازهای تغذیه ای ماهی های مختلف کمک بسیار زیادی به آنها در جهت مقابله با عوامل بیماری زا می کند. گروه های مختلف ماهی ها نیازهای تغذیه ای متفاوت دارند که باید توجه به این نیازها در اولویت باشند.

به عنوان مثال جراح ماهیان گیاه خوار هستند و حتما باید بخش عمده ای از غذای آنها از میان انواع غذاهای گیاهی انتخاب شود هرچند این خانواده از ماهیان در آکواریوم از هر نوع غذایی تغذیه می کنند اما در بلندمدت و در صورت عدم استفاده از غذاهای گیاهی نیازهای تغذیه ای آنها برآورد نشده و مستعد ابتلا به انواع بیماری ها خواهند بود. همچنین استفاده از غذاهای بی کیفیت نیز در بیمارش دن ماهی ها در بلندمدت موثر خواهند بود.

در بهترین حالت برای کنترل بیماری ماهیان ، حتی اگر استفاده از غذاهای نامناسب و بی کیفیت بصورت مستقیم موجب بیمار شدن ماهی ها نشود منجر به عدم رشد مناسب و بروز برخی ناهنجاری های فیزیکی و ژنتیکی در آنها می شود و در نهایت باعث میشود که ماهی ها از عمر و شادابی کمتری برخوردار باشند.

-استفاده منظم از مولتی ویتامین و عصاره ی سیر جهت غنی سازی غذای ماهی ها به ویژه در ابتدای ورود آنها به آکواریوم به تقویت سیستم ایمنی آنها و کنترل بیماری ها کمک بسیار زیادی می کند.

منبع مقاله: ایران کورال