مقدمه
یکی از مهم‌ترین مشخصات یا ویژگی‌های پیچ و مهره، سایز این اتصال دهنده‌ها است. سایز پیچ و مهره به طور مستقیم در کاربرد آن‌ها تاثیر دارد. در واقع در هر کاربردی نیاز است، پیچ یا مهره در سایز مناسب آن کاربرد انتخاب شود، زیرا در غیر این صورت، اتصالی ایمن و مطمئن نخواهیم داشت. از طرفی به دلیل تنوع در کاربرد پیچ و مهره، این ابزار را در سایزهای مختلفی تولید می‌کنند. اما همواره این سوال مطرح می شود که منظور از سایز پیچ یا مهره چیست؟ سایزبندی پیچ و مهره بر چه اساسی انجام می‌شود؟ چگونه می‌توان به سایز پیچ و مهره پی برد؟ آیا راهنمای تشخیص سایز پیچ و مهره وجود دارد؟
از آنجا که سایز اتصال دهنده‌ها از تخصصی‌ترین خصوصیات آن‌ها است و با نمادهای خاصی هم نمایش داده می‌شود، ممکن است افرادی که به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت ندارند، با این نمادها و نحوه تشخیص سایز پیچ و مهره آشنایی نداشته باشند. از طرفی با توجه به اهمیت سایز اتصال دهنده‌ها در کاربرد آن‌ها، کارشناسان سات پیچ در این مقاله به بررسی سایز پیچ و مهره و هر آنچه که باید در مورد این پا رامتر بدانید، پرداخته‌اند.
سایز پیچ و مهره
سایز پیچ و مهره یا اتصال دهنده‌ها از مهم‌ترین خصوصیاتی است که در هنگام انتخاب و خرید آن‌ها باید مدنظر قرار داده شود. سایز اتصال دهنده باید متناسب با نیاز کاربرد انتخاب شود. اگر اتصال دهنده بزرگتر یا کوچکتر از سایز مورد نیاز کاربرد باشد، اتصالی معیوب خواهیم داشت.
سایزبندی پیچ و مهره و یا به زبان ساده‌تر تعیین سایزهای مختلف برای پیچ و مهره‌ها را سازمان‌های استاندارد، تعیین می‌کنند. در واقع باید در تعیین سایز پیچ و مهره‌ها تمامی ابعاد آن‌ها یعنی طول پبچ، قطر پیچ، قطر گل پیچ، ارتفاع گل پیچ، آچار خور پرچ، آپار خور مهره، قطر مهره و حتی سایز رزوه آن نیز در نظر گرفته شود. به عنوان مثال در تصویر زیر ابعادی را که استانداردها برای سایزبندی پیچ شش گوش نیم رزوه در نظر می‌گیرند، نشان داده‌ایم.
K: ارتفاع گل پیچ، l: طول پیچ، b: طول بخش رزوه شده، d: قطر پیچ، e: قطر پیچ و s: آچارخور پیچ.
بنابراین سایزبندی پیچ و مهره به تخصص بالایی در زمینه اتصال دهنده‌ها و طراحی این ابزار نیاز دارد. سازمان‌های استاندارد بین المللی با تعریف استاندارد برای سایزبندی پیچ و مهره، تولیدکنندگان این محصولات در سراسر جهان را ملزم به رعایت این استانداردها می‌کنند. از اینرو سایز اتصال دهنده‌ها در سراسر جهان با یکدیگر یکسان و قابل مقایسه است. به عنوان مثال پیچ آچاری M8 تمامی برندها، دارای سایز یکسانی است.
پرکاربردترین استانداردهای سایز پیچ و مهره، دو استاندارد DIN و ISO هستند. این دو استاندارد معادل یکدیگر هستند. این استانداردها ابعاد و تلورانس ابعادی پیچ و مهره را تعیین می‌کنند.
راهنمای تشخیص سایز پیچ و مهره
قبل از اینکه به سراغ بررسی نحوه تشخیص سایز پیچ و مهره برویم، نیاز است که در خصوص کدهایی که روی برخی پیچ و مهره‌ها حک می‌شود، توضیحی بدهیم. بطورکلی هنگامی که می‌خواهید برای یک کاربرد مشخص، پیچ و یا مهره انتخاب کنید، اولین سوالی که مطرح می شود این است که شما چه نوع پیچ یا مهره‌ای می‌خواهید؟ سوال بعدی این است که جنس پیچ و مهره مورد نظر شما چیست و سوال آخر در مورد سایز پیچ و مهره است.
بنابراین هندسه یا مدل پیچ و مهره، جنس و سایز آن‌ها، مهم‌ترین خصوصیاتی است که باید در مورد این ابزار از آن‌ها مطلع باشیم. بسیاری از تولیدکنندگان پیچ و مهره اطلاعاتی که موردنیاز مصرف کنندگان است، بر روی بدنه پیچ یا مهره و یا در کاتالوگ آن‌ها ذکر می‌کنند. اما نکته مورد توجه این است که این اطلاعات به صورت کدها یا حروف و ارقامی نوشته می‌شود. در ادامه پس از بررسی نحوه تشخیص سایز پیچ و مهره، نمونه‌ای از اسن کدها یا علائم روی پیچ و مهره را بررسی می‌کنیم.
حال به مبحث تعیین یا تشخیص سایز پیچ و مهر برمی‌گردیم. برای سایزبندی پیچ و مهره دو سیستم مختلف تعریف شده است. سیستم ایزومتریک و اینچی دو سیستمی هستند که هر یک سایز پیچ و مهره را با فرمول مشخصی تعریف می‌کنند.
سیستم ایزومتریک و اینچی
سیستم‌های اینچی و ایزومتریک، هردو برای تعریف یا تعیین سایز پیچ و مهره، بکاربرده می‌شوند. این سیستم‌ها هریک فرمولی خاص را برای تعیین سایز پیچ و مهره، استفاده می کنند. همانطور که از اسم این سیستم‌ها مشخص است، در سیستم ایزومتریک، سایز پیچ و مهره بر حسب میلیمتر و در سیستم اینچی بر حسب اینچ است.
تفاوت عمده این دو سیستم با یکدیگر در نحوه تعیین ابعاد رزوه پیچ است. در سیستم ایزومتریک از مفهوم گام رزوه در تعیین سایز رزوه استفاده می‌شود. منظور از گام رزوه، فاصله بین دو رزوه متوالی است و به صورت فاصله ما بین تاج یک رزوه تا تاج رزوه بعدی، مشخص می‌شود. این مفهوم بر حسب میلیمتر بیان می‌شود.
اگر به سایز پیچ یا مهره دسترسی ندارید و نیاز دارید که بدانید گام رزوه آن‌ها چند است، این پارامتر با ابزار خاصی قابل اندازه‌گیری است.
در سیستم اینچی سایز رزوه بر حسب تعداد رزوه مشخص می‌شود. درواقع منظور تعداد رزوه‌ها در هر اینچ از طول پیچ یا مهره است.
در سیستم ایزومتریک مشخصات یا همان سایز پیچ و مهره به صورت زیر بیان می‌شود. این عبارت یک مثال از فرمول استاندارد سیستم ایزومتریک است که به عنوان راهنمای تشخیص سایز پیچ و مهره در سیستم ایزومتریک آورده شده است.
M8-1.0 x 20
M: معرف سیستم متریک.
8: قطر اسمی پیچ .
1.0: گام پیچ
20: طول پیچ.
در ادامه به بیان مثالی از فرمول سایز سیستم اینچی به عنوان راهنمای تشخیص سایز پیچ و مهره هم اشاره کرده‌ایم:
UNC – 1/4 – 20G
Unc: سیستم اینچی
¼: قطر پیچ
20: تعداد رزوه در هر اینچ
اما این سوال مطرح می‌شود که اطلاعات مربوط به دنده ریز یا دنده درشت بودن پیچ و مهره چگونه مشخص می‌شود؟ پاسخ این است که با توجه به گام رزوه در سیستم متریک و تعداد رزوه‌ها در سیستم اینچی، می‌توان به نوعی به ریز یا درشت بودن دنده یا همان رزوه پی برد. هرچقدر تعداد رزوه‌ها در واحد اینچ بیشتر باشد، یعنی پیچ یا مهره دنده ریز است. در سیستم متریک هم اینگونه می‌توان به دنده ریز یا درشت بودن پی برد که هرچقدر گام رزوه کوچکتر باشد، یعنی رزوه ریزتر است.
اما بطورکلی همانطور که در بخش‌های قبلی هم اشاره کردیم، در قسمت مشخصات پیچ یا مهره، اطلاعاتی همچون مدل پیچ یا مهره، جنس و سایز آن‌ها نوشته می شود. در این بخش معمولا به سایز رزوه هم اشاره می‌شود. پیچ و مهره دنده ریز را با عبارت U.F نشان می دهند و عبارت U.C برای دنده درشت بکار می‌رود. در زیر به نمونه‌هایی از مشخصات پیچ که معمولا در کاتالوگ محصولات آورده می‌شود اشاره می‌کنیم. قابل ذکر است که نحوه بیان مشخصات پیچ و مهره در استانداردها یا سیستم‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است.
سیستم آمریکایی
Hex Bolt1-1/4-20U.C x 3” G5
کد خوانی یا راهنمای تشخیص مشخصات پیچ در سیستم بالا به این صورت است که:
نوع پیچ: شش گوش
قطر پیچ: 1-1/4
تعداد رزوه : 20
دنده درشت.
طول یچ: 3
گرید پیچ: 5
در زیر نیز مثالی از مشخصات پیچ و مهره بر حسب استاندارد سیستم متریک آلمان آورده شده است:
Allen Bolt M16X2.0X60 DIN 912 10.9 Dacromet
نوع پیچ:آلن
سیستم: متریک (M)
قطر اسمی پیچ: 16 میلیمتر
گام رزوه پیچک 2 میلیمتر
طول پیچ: 60 میلیمتر
استاندارد تولید: DIN 912
گرید: 10.9
آبکاری داکروماته
منابع
https://www.insight-security.com/get-to-know-metric-bolt-sizes