همه چیز درباره آبیاری قطره ای باغچه
آبیاری قطره ای چیست؟
آبیـاری قطره‌ای نوعی آبیاری موضعی یا میکرو میباشد که در آن، آب را با فشار کم از روزنه یا تجهیزاتی به نام قطره چکان به ریشه گیاهان می‌رساند. در این روش آب به آهستگی در پای گیاه ریخته شده که موجب صرفه‌جویی و افزایش بازدهی آبیاری میگردد. از طرفی با توجه به اینکه در این روش مساحت و عمق کمی از سطح خاک خیس میشود، میزان تبخیر آب نیز کاهش می‌یابد. در سیستم آبیاری قطره ای آب از شبکه لوله‌ها و نهایتا خروجی نوار تیپ و یا قطره چکانها عبور می‌‌نماید. بسته به کیفیت طراحی سیستم نصب شده، یک سیستم آبیاری قطره ای می‌تواند از انواع روش‌های آبیاری دیگر مانند آبیاری سطحی و بارانی کاراتر باشد. این مقاله از مجموعه ایران قطره اطلاعات مفیدی را در این زمینه در اختیارتان قرار می‌دهد.
تجهیزات مورد نیاز برای سیستم آبیاری قطره ای شامل:
به دلیل نحوه خاص آبرسانی در سیستم آبیاری قطره‌ای، گاهی روش‌های سنتی سطحی کوددهی بی‌تاثیر هستند. بنابراین اغلب در سیستم آبیاری قطره‌ای، کود شیمیایی مایع و آب آبیاری را با هم مخلوط می‌کنند. به این روش کوددهی و آبیاری همزمان کودآبیاری، شیمیاری و یا آبیاری شیمیایی گفته میشود. در به کارگیری این روش، که آب و کود به آهستگی به گیاهان داده میشود، تا 95٪ صرفه‌جویی در مصرف کود گزارش شده است.
مزایا و معایب آبیاری قطره ای
از مزایای سیستم آبیاری قطره ای با لوازم آبیاری قطره ای مدرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان شسته شدن، اتلاف کود و مواد مغذی به دلیل آبیاری موضعی کاهش می‌یابد.
- اگر به درستی طراحی، اجرا و مدیریت شود، بازدهی آبیاری آن بالا است.
- نیازی به تراز بودن مزرعه ندارد و در زمین‌های شیبدار قابل اجرا است.
- در زمین‌های کشاورزی با اشکال نامنظم به راحتی قابل اجراست.
- از آب‌های بازیافتی غیرآشامیدنی می‌توان با اطمینان استفاده کرد.
- رطوبت در ناحیه ریشه‌ها تامین میشود.
- نوع خاک اهمیت کمتری در تعیین زمان‌های آبیاری دارد.
- در بازه زمان آبیاری کاهش پیدا می‌کند.
- فرسایش خاک کاهش پیدا می‌کند.
- رشد علف هرز کاهش پیدا می‌کند.
- میزان آبیاری و توزیع آب در نازل‌ها بسیار یکنواخت شده و قابل کنترل است.
- هزینه نیروی انسانی از روش‌های دیگر آبیاری کمتر است.
- میزان آبدهی با استفاده از شیرها و دریپرها قابل تنظیم است.
- با استفاده از کوددهی توسط سیستم قطره‌ای، میزان اتلاف کود به حداقل می‌رشد.
- با خشک باقی ماندن شاخ و برگ گیاهان، احتمال بیماری گیاهان کاهش می‌یابد.
- باتوجه به اینکه سیستم آبیاری قطره‌ای، به فشار پایینی نسبت به سایر روش‌های آبیاری نیاز دارد، میزان مصرف انرژی نیز کمتر میباشد.
آبیاری قطره ای با استفاده از لوله قطره چکان دار
از معایب سیستم آبیاری قطره ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در ابتدای کار ممکن است هزینه اولیه این روش از سایر روش‌های آبیاری بیشتر باشد.
- اگر از سیستم فیلتراسیون استفاده نشود، ممکن است لوله و قطره‌چکان‌ها دچار گرفتگی شده و سیستم به درستی کار نکند. البته راه‌های مختلفی برای وجود دارد که می‌توانید در صفحه مقالات آبیاری مطالعه نمایید.
- در سیستم‌های آبیاری قطره ای زیرسطحی، شخص آبیاری کننده نمی‌تواند از صحت آبیاری مطلع شود. (خرابی سیستم ممکن است به آبیاری بیشتر یا کمتر از حد مجاز منجر شود.)
- اگر از کود و مواد شیمیایی استفاده می‌کنید که برای فعال‌سازی آن به سیستم آبیاری بارانی نیاز دارید، آبیاری قطره‌ای مناسب شما نیست.
اسیدشویی در سیستم قطره ای
اسید در سیستم‌های آبیاری به منظور شستشوی رسوبات تثبیت شده درون لوله‌ها و قطره‌چکان‌ها که ناشی از مواد شیمیایی محلول در آب آبیاری است، کاربردهای فراوانی دارد. این نوع رسوبات یا از آب آبیاری نشات گرفته و یا به دلیل به کارگیری و تزریق کودهای محلول نامرغوب در آب آبیاری به وجود می‌آید. جهت تزریق اسید به درون سیستم آبیاری همان لوازمی به کار می‌رود که در هنگام تزریق کود از آنها استفاده میشود.
اسیدهای مناسب جهت شستشوی سیستم به شرح زیر میباشد:
- اسید هیدروکلریک
- اسید سولفوریک
- اسید فسفریک
نوار آبیاری قطره ای (تیپ)
تیپ، لوله‌ای با دیواره نازک است که برای آبیاری قطره ای استفاده میشود. این نوارها ساختار ساده‌ای دارند و دارای سیستم جبران‌کننده فشار نیستند. این نوارها معمولا از جنس پلی اتیلن ساخته شده و دارای ضخامت 4 الی 25 میلمتر (0.1-0.6 mm) میباشد. نوارهای آبیاری ضخیمتر همان لوله‌های قطره چکاندار هستند و معمولا برای مصارف دائمی مانند استفاده میشود، در حالی که نوارهای آبیاری نازک‌تر یکبار استفاده شده و بعد از مصرف دور انداخته میشود. در یک پروژه آبیاری که توسط شرکت ریوولیس (Rivulis) در تاکستان‌های ایتالیا انجام شده، نمایش داده میشود. جریان آب از قطره‌چکان‌ها و نازل‌هایی که بر روی نوار آبیاری وجود دارد خارج میشود. فاصله معمول بین این نازل‌ها بین 15 – 60 سانتی‌متر میباشد.
◾️آبیاری قطره ای درختان چیست؟
آبیاری قطره ای درختان عبارتست از روشی که در آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیله ای به نام قطره چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای گیاه ریخته می شود تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود. این روش آبیاری را آبیاری موضعی نیز می نامند.
◾️مکانیزم عمل (روش کار)
در این سیستم آبیاری ، آب توسط پمپ از منبع آب به داخل شبکه پمپ شده و ضمن عبور از سیکلون، شن و مواد خارجی خیلی درشت آن ته نشین می شود. در صورتی که آب از فیلتر شن عبور داده شود، جلبک ها و میکرو اورگانیزم هایی که ممکن است در اثر راکد ماندن اب در استخر به وجود آمده باشند، توسط این فیلتر گرفته می شوند.
سپس در فیلتر دیسکی یا توری بقیه مواد جامد معلق در آب گرفته میشود. بخشی از آب وارد تانک کود شده با حل مقداری کود در آب این محلول از انتهای دیگر تانک خارج و مجدداً وارد جریان اصلی آب میگردد تا به پای گیاه برسد. آب وارد لوله های توزیع کننده شده ودر نهایت توسط قطره چکان پای گیاه ریخته می شود.
◾️مزایای سیستم آبیاری قطره ای درختان
- صرفه جویی در مصرف آب ،کاهش هزینه آب و کاهش تبخیر
- رشد بهتر درختان و افزایش محصول
- کاهش فرسایش خاک
- عدم نیاز به تسطیح باغ
- کاهش هزینه نیروی کار در مقایسه با سایر روش های آبیاری
- صرفه جویی در زمان آبیاری
- کاهش مصرف کود و مواد شیمیایی
- کاهش بیماری های قارچی که در اثر آبیاری زیاد ایجاد می شوند.
- جلوگیری از رشدعلف های هرز
- انعطاف پذیری بالا
- مناسب برای انواع خاک ها و انواع محصولات
- صرفه جویی در مصرف انرژی
- قابل کنترل و یکنواخت بودن میزان آبیاری و توزیع آب در نازل‌ها
- تنظیم میزان آبدهی با استفاده از شیرها و دریپرها
- امکان استفاده از آب‌های بازیافتی و غیرآشامیدنی .
◾️معایب سیستم آبیاری قطره ای درختان
هزینه ی اولیه نسبتا بالایی دارد. اما در طولانی مدت با کاهش هزینه های تولید و افزایش میزان تولید میوه های باکیفیت این هزینه جبران می شود. به عبارت دیگر این یک نوع سرمایه گذاری است. همچنین با کمک جهاد کشاورزی و دریافت وام می توان این هزینه را تامین کرد.
در سیستم‌های ، نمی‌تواند به راحتی از صحت آبیاری مطلع شد و خرابی سیستم ممکن است منجر به آبیاری بیش از حد و یا کمتر شود. اگراز فیلتراسیون مناسب استفاده نشود، ممکن است لوله و قطره‌چکان‌ها دچار گرفتگی شوند .نمک موجود در آب ممکن است موجب مسدود شدن مجرای لوله قطره چکان ها شود. گاهی اوقات نیز این نمک ها همراه آب آبیاری وارد خاک شده و به ریشه درخت صدمه می زنند. برای رفع این مشکل نمک ها باید شستشو داده شوند .که می توان از چند روش استفاده کرد.
- در زمستان از آب رودخانه ها یا جریان های سطحی حاصله از بارندگی یا آب های اضافی موجود در منطقه برای شستشو استفاده کرد.
- هر دو سال یکبار زمین های آبیاری قطره ای را با روش کرتی آبیاری کرد.
- از روش اسید شویی استفاده کرد.
اسید های مناسب جهت شستشوی سیستم عبارت اند از :
- اسید هیدروکلریک
- اسید سولفوریک
- اسید فسفریک
همچنین انتخاب قطره چکان ها و استفاده از تجربیات مشاوره آبیاری قطره ای؛ مهم ترین کاری است که در یک شبکه آبیاری قطره‌ای درختان باید انجام گیرد. انتخاب درست موجب کاش هزینه های نگهداری و زیان های ناشی از مسدود شدن مجراها در اثر گرفتگی می شود.جوندگانی مانند موش لوله های فرعی پلی اتیلن را می جوند . که برای رفع این مشکل ، باید از لوله های فرعی از جنس پی وی سی استفاده شود.
◾️اجزاء سیستم آبیاری قطره ای درختان
- منبع آب
- ایستگاه کنترل مرکزی : شامل ایستگاه پمپاژ و ایستگاه فیلتراسیون میباشد و ایستگاه پمپاژ نیز شامل پمپ و متعلقات آن است.
- ایستگاه فیلتراسیون : شامل فیلترسیکلون و فیلتر شن است. ( بسته به نوع منبع آب برداشتی یکی از این دو نوع فیلتر استفاده می شود. فیلترسیکلون برای چاه های آب و فیلتر شن برای استخرهای ذخیره آب)
- تانک کود
- فیلتر توری یا دیسکی
- لوله اصلی
- لوله آب رسانی
- لوله‌های جانبی یا لوله‌های فرعی
- قطره چکان و اتصالات لازم
◾️لوله های آبیاری قطره ای
از اجزای اصلی آبیاری قطره ای می توان به لوله آبیاری قطره ای اشاره کرد. این لوله ها با عنوان لترال شناخته می شوند. لترال ها همان لوله های فرعی هستند که آب را بوسیله گسیلنده هایی که عموماً قطره چکان می باشند به پای گیاه می رسانند.
این لوله ها از جنس پلی اتیلن نرم هستند البته تمام خواص پلی اتیلن سخت را دارا هستند با این تفاوت که انعطاف پذیرتر بوده به راحتی می توان آنها را برای قرار دادن قطره چکان ها سوراخ کرد و مورد استفاده قرار داد.
این لوله ها با نام های مختلفی مانند شلنگ آبیاری قطره ای یا شلنگ مخصوص آبیاری قطره ای و لوله آبیاری دریپر ، لوله پلی اتیلن ۱۶ میلیمتر و همچنین شیلنگ آبیاری قطره ای در میان مصرف کنندگان و فروشندگان شناخته می شوند.
لوله های آبیاری قطره ای مطابق با آخرین استاندارد های بین المللی ساخته می شوند.
از ویژگی های بارز این محصول می توان به موارد زیر اشاره کرد :
✔️مقاومت در برابراشعه ماوراء بنفش خورشید (UV)
✔️مقاومت در برابر خمیدگی، ترک خوردن و شکستن
✔️ مقاومت در برابر ضربه
✔️مقاومت در برابر خوردگی بر اثر ورود کودهای شیمیایی مایع و کودهای اسیدی و بازی مثل نیترات ها
لوله های آبیاری در سایز های ۶ تا ۳۲ میلیمتر تولید می شوند که این اندازه ها معرف قطر خارجی آنها می باشد.
پرکاربردترین سایز لوله ها در اندازه های ۱۶ و ۲۰ میلیمتر و از بین این دو سایز، اندازه ۱۶ میلیمتری رتبه نخست استفاده در سیستم های قطره ای را به خود اختصاص داده است.
طول این لوله ها متفاوت است و به صورت کلاف هایی تولید می شوند که استاندارهایی مثل ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۴۰۰ متر برای آنها وجود دارد. با توجه به افت فشاری که در اثر طولانی بودن بیش از حد لوله های آبرسان ایجاد می شود، به کارگیری بیشتر از ۶۰ متر برای یک مسیر آبرسانی توصیه نمی شود.
◾️نکات مهم در استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای درختان
۱- در هنگام نصب و استفاده از سیستم قطره ای از دستورالعمل های کارخانه سازنده پیروی کنید. سیستم آبیاری قطره ای درختان بدون فشار صحیح آب و طول لوله مناسب موثر و کارآمد نخواهد بود. تعداد ساطع کننده هایی که سیستم پشتیبانی می کند و فاصله مناسب را بشمارید.
۲- خط لوله کشی متوقف شده و یا گیر کرده می تواند سیستم آبیاری را قطع کند. لذا بعد از نصب و قبل از شروع مجدد کل سیستم لوله کشی را بشویید. سیستم را شستشو دهید و فیلترها را به طور مرتب تمیز کنید ، به خصوص اگر منبع آب شما حاوی مواد معدنی زیادی باشد.
۳-قبل ازشروع فصل سرما ، دستورالعمل های کارخانه سازنده را برای تخلیه و نگهداری سیستم در فصل زمستان دنبال کنید.
۴-با وجود انعطاف پذیری بالای سیستم های آبیاری قطره ای ، ممکن است یک سیستم واحد برای همه گیاهان شما پاسخگو نباشد. می توانید در هر قسمت مختلف حیاط خود چندین گیاه متفاوت با نیازهای آبیاری مختلف بکارید. توجه داشته باشید که چمن ها نیز به روش های آبیاری متفاوتی نیاز دارند.
۵-لوله ها را در آب گرم بخیسانید یا آنها را زیر نور خورشید برای زمان کوتاهی قرار دهید تا نرم تر و انعطاف پذیز شوند و کار کردن با آن ها آسانتر شود و راحتر به هم وصل شوند.
۶- وقتی می خواهید برای یک خروجی یا اتصال دهنده پانچ حفره کنید، حفره ها را با زاویه مناسب در لوله پانچ کنید. این عمل موجب ایجاد حفره گرد در طراف خروجی ها می شود.
۷- قبل از نصب خروجی ها سیستم یا بقیه اجزا آبیاری را بیرون از محیط ببرید تا از هر گونه خرابی اجتناب شود.
۸- قبل از اینکه قطعات را به خط اصلی وصل کنید، خطوط جانبی ایجاد کنید (لوله های نیم سانتیمتری و خروجی)
۹- اگر به طور همزمان گیاهان و درختان را آبیاری می کنید که الزامات و نیازهای آبیاری آنها با هم بشدت با متفاوت است (مثل درخت و سبزیجات )، بر اساس آن تعداد خروجی ها یا اسپری کننده ها برای هر گیاه را اضافه یا کم کنید.
۱۰- بهتر است با استفاده از نگهدارنده ها لوله ها را بالاتر از سطح زمین نگه دارید تا از جویده شدن توسط جانوران جونده مثل موش محافظت شوند. در مناطقی که این مشکل وجود ندارد بهتر است روی آنها با خاک پوشیده شود تا طول عمر آنها افزایش یابد.
◾️سخن آخر
سیستم آبیاری قطره ای یکی از بهترین و کارامد ترین درختان در انواع خاک می باشد که ضمن صرفه جویی در مصرف آب و کاهش هزینه ها ،آب مورد نیاز درختان میوه و تاکستان ها را در زمان مناسب و به مقدار مناسب در اختیار آنها قرار می دهد که ایجاد رطوبت مناسب در خاک موجب رشد بهتر درختان و افزایش میزان باردهی آنها می شود. که این موجب افزایش درامد و سود خالص باغداران عزیز می شود.