نحوه حمایت بیمارستان‌ها از بیماران نیازمند / رشد ۴ برابری مراجعه اتباع به مددکاری‌ها

دکتر سید محمد حسین جوادی در گفت‌وگو با ترند روز، درباره خدمات مددکاری اجتماعی در نظام سلامت، گفت: با توجه به اینکه در جامعه ما در شرایط فعلی، مشکلات اقتصادی بیش از سایر مشکلات مهم‌ تلقی می‌شود، مددکاران اجتماعی بیشتر در حوزه موضوعات اقتصادی از بیماران حمایت می‌کنند؛ درحالی که بر اساس مطالعات انجام شده کمتر از ۲۰ درصد خدمات مددکاران اجتماعی در حوزه حمایت اقتصادی است. بر اساس سند اعتبار بخشی بیمارستان‌ها، حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و پرخطر بر عهده مددکاران اجتماعی است؛ حال تصور کنید در بیمارستان‌ها گروه‌های پرخطر شامل چه کسانی می‌شوند؟

کدام بیماران نیازمند خدمات مددکاری بیمارستانی هستند؟

وی افزود: بیمارانی که دچار کودک‌آزاری شدند، کسانی که تجربه خشونت خانگی دارند، بیمارانی که سوء مصرف مواد مخدر دارند، بیمارانی که اقدام به خودکشی کردند، مادران باردار پرخطر (مصرف کنندگان مواد مخدر)، کسانی که نزاع و درگیری داشتند، افراد بی‌خانمان،‌ کسانی که دچار اختلالات سایکوتیک هستند، بیماران مجهول‌الهویه، بیماران صعب‌العلاج و… نیازمند حمایت ویژه ترخیص و پس از ترخیص هستند که مددکاران باید آن را انجام دهند.

حمایت از بیمار حین بستری و پس از ترخیص

او ادامه داد: معنای حمایت مددکاران اجتماعی از بیمار در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی یعنی اینکه مجموعه‌ای از خدمات شامل ارزیابی روانی و اقتصادی، مشاوره فردی، آموزش خانواده، حمایت یابی، مداخله در بحران و… به فردی که نیازمند این جنس از کمک است ارائه شود. به طور کلی مددکاری اجتماعی بیمارستان، مدیریت مورد می‌کند و بیماران را چه هنگام بستری بودن و چه پس از ترخیص مورد حمایت قرار می‌دهند.

نحوه جذب حمایت برای همراه‌سرای بیماران

وی افزود: به عنوان مثال در برخی موارد ممکن است فرد همراه بیمار نیاز به اقامت در همراه‌سرا داشته باشد که مددکار اجتماعی ما با حمایت‌یابی‌ها، اسکان این افراد در همراه سراها را انجام می‌دهد. یا ممکن است در موارد کودک آزاری با مراجع قضایی هماهنگی‌هایی صورت گیرد که مددکار اجتماعی در عین آموزش به خانواده با سیستم قضایی هم هماهنگ می‌شود که اگر نیاز است کودک پس از ترخیص در مکانی خارج از محل زندگی خانواده ساکن شود، این امکان فراهم باشد.

وی با بیان اینکه دو سیاست در رابطه با همراه سراها وجود دارد، توضیح داد: سیاست اول این بود که برای بیمارستان‌هایی که مراجعات زیادی دارند، همراه سرا دایر شود که ۸۰ همراه سرا هم در این زمینه وجود داشت و این امر نکات مثبت و منفی زیادی داشتند. سیاست دیگر این بود که بیاییم از ظرفیت خیریه‌ها استفاده کنیم و از هتل‌ها و NGOها برای اسکان خانواده‌های بیماران استفاده کنیم. در همراه سرای آنلاین که با خیریه “رها” همکاری می‌کنیم سال قبل ۸۰ هتل و مهمانسرا در ۳ استان که بیشترین مراجعات را داشتند شامل تهران،‌ خراسان رضوی و فارس این کار انجام شد. برای سال جاری نیز اسکان نزدیک ۵۵ هزار نفرشب را در تهران پوشش دادیم.

تدوین استانداردهایی برای دربرگیری بیماران بیشتر

رییس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت، گفت: مجموعه این مداخلات بر اساس استانداردهایی تدوین شده است؛ استاندارد ارزیابی خانوادگی _ اجتماعی بیمار، استاندارد مددکاری اجتماعی و خدمات تعاملی نگارش شده است تا به عنوان مثال در یک مورد بیمار مجهول‌الهویه که فرایند پیچیده‌ای دارد بتوان از پس کار برآمد. برای یک مورد بیمار مجهول‌الهویه باید مراحل مختلفی را در بیمارستان، خارج از بیمارستان، هماهنگی حمایت بیمه‌ای و… صورت گیرد. یک فرد بی‌خانمان یا مجهول‌الهویه که یک تخت بستری را اشغال می‌کند می‌تواند تا مدت‌ها روی دوش نظام سلامت بار هزینه‌ای داشته باشد ولی مددکاران اجتماعی زمینه ورود این افراد به جامعه و خانواده را فراهم می‌کنند.

نقش حمایت‌های چندمنظوره مددکار از بیماران

او با اشاره به اینکه هر یک از گروه‌هایی که نیازمند خدمات مددکاری اجتماعی هستند پروتکل خاص خود را دارند، اظهار کرد: مثلا در یک مورد اقدام به خودکشی سه نفر شامل روانپزشک، مددکار اجتماعی و روانشناس باید بیمار را بررسی کنند چون موضوع خودکشی تنها معضل جسمی نیست و ابعاد روانی هم دارد، ممکن است یک نفر به دلیل عدم انسجام خانواده خودکشی کرده باشد پس اگر او را تحت درمان قرار می‌دهیم باید مسائل خانوادگی او را هم شناسایی و مرتفع کنیم. فرد نباید به همان منوال قبل به خانواده بازگردد که اگر خدایی نکرده مجددا اقدام به خودکشی کرد، موفق شود و جان خود را از دست دهد. در واقع این بیانگر لزوم نقش حمایت‌های چندمنظوره مددکار از بیماران است.

پیشگیری از بستری مجدد با مداخلات مددکاری

وی با اشاره به اینکه بخش عمده‌ای از مددکاری اجتماعی ما جنبه کیفی دارد، اظهار کرد: همین سبب می‌شود خدمات ما آنچنان که باید به چشم نیاید، اما می‌دانیم که اقداماتی از این دست سبب تقویت آرامش بیماران و خانواده‌ها می‌شود. مداخله مددکاران باعث پیشگیری از بستری مجدد در بیمارستان‌ها می‌شود که این امر در بیماران دارای اختلال روانی مزمن بیش از سایرین مشهود است.

او ادامه داد: بیماران روانی مزمن سالی ۴ یا ۵ بار به بیمارستان‌ها باز میگردند اما مداخلات مددکاری اجتماعی سبب می‌شود میزان بازگشت تقلیل یابد و نهایتا سالی یک یا دوبار بستری شود. مددکاران ما پس از ترخیص بیماران را شبکه سازی می‌کنند؛ یعنی حمایت‌های اجتماعی را بسیج می‌ کنند تا این فرد با آن انگیزه‌ای که دارد در جامعه و خانواده پذیرفته شود و دوباره به بیمارستان بازنگردد. در نهایت این امر سبب افزایش نرخ رضایت‌مندی خدمت گیرندگان می‌شود.

پیگیری پس از ترخیص عامل کاهش هزینه‌ها

او در پاسخ به این سوال که بیمار نیازمند به پیگیری‌های پس از ترخیص تا چه مدت دنبال می‌شود؟، توضیح داد: پروتکل مددکاری اجتماعی در حیطه توانبخشی برای بیماران مزمن یک بازه زمانی مشخص را قید کرده است و فرایند پیگیری مشخص است. تا مدتی بازدید منزل توسط مددکار اتفاق می‌افتد و بعد از آن پیگیری تلفنی و در نهایت اتصال فرد به NGO ها، خیریه‌ها، سازمان‌های حمایتی، جمعیت هلال احمر و… باید صورت گیرد. یکی از مهمترین اقدامات مددکار اجتماعی جذب و شبکه‌سازی حمایت‌ها است تا بتواند در کاهش بازگشت بیمار به بیمارستان موفق عمل کند که در نهایت خروجی این کار باعث کاهش هزینه‌های تحمیلی به نظام سلامت می‌شود.

دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی با همت مددکاران

رییس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه مداخله مددکاری اجتماعی باعث افزایش دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی و درمانی می‌شود، تصریح کرد: مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت در حوزه مراکز درمانی کمتر مورد توجه است و بیشتر به جنبه‌های جسمی فکر می‌شود که این سبب می‌شود تاثیرگذاری خدمات مددکاری اجتماعی کمتر به چشم بیاید البته؛ نظام سلامت طی سالیان اخیر در جذب نیروی انسانی مددکاری و تربیت این افراد توجه ویژه‌تری داشته است اما این توجه باید افزایش یابد.

لزوم جذب مددکاران متخصص برای بهبود استانداردها

وی درباره نحوه جذب مددکاران اجتماعی برای اشتغال در بیمارستان‌ها، بیان کرد: قبلا شاخص تعداد مددکار به تخت، برای هر ۲۰۰ تخت بستری یک مددکار بود که اکنون به استاندارد ۷۴ تخت و یک مددکار رسیده‌ایم اما، بازهم متناسب با نوع بیماری این استاندارد متفاوت است؛ به عنوان مثال در بیمارستان‌های روانپزشکی هر ۲۰ تخت یک مددکار اجتماعی لازم دارد یا در بیمارستان‌های آنکولوژی کودکان هر ۱۰ تخت یک مددکار اجتماعی نیاز دارد اما در بیمارستان‌های عمومی این عدد بین ۷۰ تا ۸۰ متغیر است. البته نیاز به جذب مددکاران بیشتری داریم.

وی با تاکید بر لزوم جذب مددکار متخصص در نظام سلامت،‌ اظهار کرد: تا سه سال قبل گروه‌های مختلف مانند روانشناسان، فارغ‌التحصیلان رشته علوم اجتماعی و … در پست مددکاری اجتماعی بیمارستان‌ها جذب می‌شدند اما اکنون سه سال است که بر اساس آزمون‌ها، تنها اقدام به جذب کسانی می‌کنیم که مددکاری اجتماعی خوانده باشند و بعد از آزمون هم می‌بایست تحت مصاحبه تخصصی قرار گیرند که این یکی از نقاط قوت کار است.

برنامه‌ریزی افزایش ۱۵ درصدی در جذب مددکاران طی ۵ سال

وی افزود: پیرو برنامه‌ریزی‌های معاونت درمان و معاونت توسعه وزارت بهداشت مقرر شده است که تا طی ۵ سال آینده سالی ۱۵ درصد افزایش در جذب مددکاران داشته باشیم که در این مورد باید سازمان برنامه و بودجه به کمک ما بیاید که به استانداردهایی که پیش‌بینی کرده‌ایم، برسیم. در حال حاضر حدود ۶۵۰ بیمارستان دولتی در کشور وجود دارد که ۱۱۵۰ مددکار اجتماعی در این بیمارستان‌ها مشغول به کار هستند. نیمی از این افراد قرارداد رسمی یا پیمانی دارند و نیم دیگر نیز به صورت شرکتی و طرحی فعالیت می‌کنند.

برنامه‌ریزی برای تربیت مددکار متخصص حوزه سلامت

جوادی ادامه داد: در کارسنجی‌های صورت گرفته باید متناسب با نیاز خدمت کار انجام شود، اگر این استانداردها رعایت شود تا حد زیادی آمایش سرزمینی را هم پوشش می‌دهد ولی ما در مناطق کمتر برخوردار بعضا نیروی تربیت شده مددکاری اجتماعی نداریم. به همین دلیل تصمیم گرفتیم دانشگاه‌های تربیت کننده مددکار اجتماعی در نظام سلامت را توسعه دهیم. ۱۰کلان منطقه در نظام سلامت داریم و برنامه ریزی کرده‌ایم که در این کلان مناطق، مددکار اجتماعی حوزه سلامت تربیت کنیم. می‌خواهیم در پنج سال آتی بتوانیم نیاز خود به نیروی مددکار اجتماعی را از دانشگاه‌های علوم پزشکی تامین کنیم تا تربیت تخصصی و دقیقی اتفاق بیفتد.

او در بخش دیگری از سخنان خود درباره نوع خدماتی که مددکاران اجتماعی در بیمارستان‌های سوختگی انجام می‌دهند به ترند روز گفت: پروتکل جامع خدمات مددکاری اجتماعی به شکل پایه برای تمام بیمارستان‌ها اجرا می‌شود. اما متناسب با نوع تک تخصصی بودن بیمارستان، پروتکل مددکاری متفاوت هم تعریف می‌شود که این کار برای بیمارستان‌های سوختگی هم در دست اجرا است.

۷۰ گروه آسیب‌پذیر نیازمند حمایت مددکاری اجتماعی

وی درباره نحوه حمایت‌های اقتصادی مددکاران بیمارستانی، گفت: در دستورالعمل‌های این بخش ۷۰ گروه آسیب پذیر مشخص شده‌اند و مددکاران اجتماعی ما در بیمارستان‌ها به این گروه‌ها خدمت می‌دهند ولی قاطبه حمایت‌های اقتصادی برای بیماران بستری است که بودجه وزارتی هم دارد اما در حوزه بیماران سرپایی از حمایت‌یابی‌های خیریه، جمعیت هلال احمر و… استفاده می‌کنیم.

درصد متفاوت حمایت اقتصادی در هر گروه بیماری

رییس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت، ادامه داد: بر اساس فرایند کار وقتی مددکار، بیماری را برای حمایت شناسایی می‌کند، او را مورد ارزیابی روانی و اجتماعی قرار می‌دهد تا متوجه شود که آن فرد در کدام گروه خدمتی است؛ زیرا هر گروه خدمتی بر اساس بسته‌های تعریف شده شامل درصد خاصی از حمایت‌های اقتصادی می‌شود مثلا درصد حمایت‌های کودک آزاری، خشونت خانگی،‌ فرد بی‌خانمان و… متفاوت است. از سوی دیگر این دستورالعمل‌ها بسته به بیمارستان هم متغیر است؛ چون شاید در برخی بیمارستان‌ها مراجعات به شکلی باشد که دست مددکار در حوزه حمایت باز نباشد ولی مددکار این اختیار را دارد که بر اساس تشخیص خود که به دنبال ارزیابی‌ها شکل گرفته است، حمایت‌های اقتصادی را برقرار کند.

ردیف بودجه محدود وزارت بهداشت برای حمایت از بیماران نیازمند

وی با بیان اینکه ردیف بودجه نیازمندان در وزارت بهداشت محدود است، گفت: به عنوان مثال برای سال ۱۴۰۱ این بودجه ۳۰ میلیارد بود که البته میزان تحقق همین رقم هم جای بحث دارد؛ به شکلی که ۱۸ میلیارد تومان از آن محقق شده است.

سهم خیرین در حمایت‌های مددکاری بیمارستانی

وی با اشاره به اینکه مددکاران اجتماعی در حوزه حمایت‌های اقتصادی چند مسیر دارند، اظهار کرد: یکی از آنها همان سهم وزارت بهداشت است؛ ولی گاهی اوقات مددکاران حتی تا سه برابر این بودجه هم حمایت انجام می‌دهند؛ پس به سایر مسیرهای حمایتی هم نیاز است. سهم خیرین در این زمینه مهم است که بعضا با بودجه نظام سلامت برابری می‌کند. مسیر دیگر نیز موسسات خیریه بیمارستانی است که تا ۲ یا ۳ برابر بودجه نظام سلامت از آن استفاده می‌کنیم. سهم نهادهای غیر دولتی و دولتی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی و … هم در این حیطه مشخص است.

بودجه‌ای که تناسبی با نیاز مددکاری ندارد

او با تاکید بر لزوم ارتقای بودجه مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت، تصریح کرد: این بودجه محدود است و متاسفانه چندسالی است که هیچ تغییری نداشته است و متناسب با نیاز بیماران نیست.

یک سوم بودجه برای حمایت از اتباع

وی افزود: یک سوم از این بودجه برای درمان اتباع (عمدتا افغانستانی) هزینه می‌شود. در واقع اتباع ۱۰ درصد بیماران ما را تشکیل می‌دهند؛ ولی یک سوم بودجه حمایتی برای آنها استفاده می‌شود. نکته مهم این است که علی‌رغم سخاوتمندی دولت جمهوری اسلامی ایران در حمایت از اتباع، اما بازتاب آن به اندازه کافی نبوده است یا کمتر به آن پرداخته شده است.

افزایش ۴ برابری مراجعه اتباع به مددکاری بیمارستان‌ها

وی با تاکید بر اینکه در مورد اتباع لازم است که یک برنامه بین‌المللی اجرا شود، اظهار کرد: بیمارستان‌هایی داریم که تقریبا دچار گسست شدند و اگر تصمیمات جامعی گرفته نشود با توجه به فشار اقتصادی و هزینه‌های کمرشکن حوزه سلامت شاید دیگر قادر به کنترل حوزه مالی بیمارستان نباشند بنابراین؛ در حوزه اتباع باید تصمیم کلان بین‌المللی اتخاذ شود. الان نسبت به ۳ یا ۴ سال قبل در برخی بیمارستان‌ها تعداد مراجعات اتباع ۴ برابر شده است و این زنگ خطری است که نشان دهنده نیاز به تصمیمات مهم است. باید سازمان پناهندگان از این  حیطه حمایت کند، مراکز درمانی نمی‌توانند این حجم از بار حضور اتباع را به تنهایی به دوش بکشند.

جوادی درباره نحوه حمایت از اتباع، تاکید کرد: برای آن دسته از اتباعی که کارت آمایشی دارند، دست‌مان باز است؛ ولی برای آنهایی که غیرمجاز هستند محدود هستیم و اگر مددکار بتواند برای دسته دوم باید حمایت‌یابی از خیرین را انجام دهد.

وضعیت مددکاری اجتماعی در بیمارستان‌های خصوصی و غیردولتی

او در پاسخ به این سوال که آیا حوزه مددکاری اجتماعی در بیمارستان‌های خصوصی و عمومی غیر دولتی هم فعال است یا خیر؟، توضیح داد: با توجه به اینکه در حال حاضر در سند اعتبار بخشی بیمارستانی مددکاری اجتماعی را داریم، بیمارستان‌های خصوصی هم اقدام به جذب مددکار اجتماعی کردند ولی هنوز این روند کامل نشده است و شاید از مددکار اجتماعی متخصص استفاده نکنند. از طرف مقابل بیمارستان‌های تامین اجتماعی هم در جذب مددکار اجتماعی استاندارد وزارت بهداشت را رعایت نمی‌کنند. البته مسیر همکاری آغاز شده است و ما هم در حوزه آموزش این بیمارستان‌ها فعال هستیم.

ثبت خدمات مددکاری اجتماعی در HIS بیمارستانی

وی با اشاره به اینکه ثبت خدمات مددکاری اجتماعی در سامانه‌های بیمارستانی تقریبا تکمیل شده است، اظهار کرد: طی دو یا سه سال گذشته مدیران بیمارستانی در این زمینه همکاری کردند. دو فرم S۴ و S۵ در این زمینه طراحی شده است و داده‌های بخش مددکاری در این بخش ثبت می‌شود. این یک گام رو به جلو است که در برنامه ریزی‌ها کمک می‌کند. البته در سطح ملی مشکلاتی وجود دارد که باید داشبورد مدیریتی آن طراحی شود.

“سختی کار” برای مددکاران لحاظ شود

رییس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت درباره وضعیت حقوق و دستمزد مددکاران اجتماعی شاغل در بیمارستان‌ها به ترند روز بیان کرد: قاعدتا آنهایی که کارمند رسمی هستند که بر اساس نظام قانون کشوری دریافتی دارند؛ البته در حوزه سختی کار لازم است که حقوق افراد ترمیم شود و معاونت درمان وزارت بهداشت باید به موضوع ورود کند، مکاتبات لازم با معاون توسعه انجام شده است.

تعرفه‌گذاری و پروانه‌دار شدن “مددکاری اجتماعی” در دستور کار

او درباره درخواست مددکاران اجتماعی برای تعرفه گذاری خدمات مددکاری، اظهار کرد: تعرفه گذاری خدمات مددکاری اجتماعی از طریق معاونت درمان وزارت بهداشت به شورای عالی بیمه ابلاغ شد و چون استانداردهایی برای خدمات مددکاری اجتماعی تعریف شده بود در آنجا نکاتی مطرح شد. مسیر این کار در جریان است اما مسیر دشواری است. مثلا یکی از ایراداتی که به این امر وارد می‌کنند این است که مددکاری اجتماعی جزو رشته‌های پروانه‌دار نیست و باید پروانه‌دار شود که برای این کار اقدام کردیم و با سازمان نظام پزشکی پیگیر این امر هستیم.

وی درباره بیشترین بیمارانی که مددکاران اجتماعی به آنها خدمات می‌دهند، بیان کرد: بیماران صعب‌العلاج و خاص و بعد از آنها اختلالات سایکوتیک، سوءمصرف موادمخدر، موارد نزاع و درگیری، اقدام به خودکشی و… بیشترین خدماتی است که ارائه می‌دهیم. سایر گروه‌ها مانند افراد بی‌خانمان، افراد مجهول‌الهویه، موارد کودک‌آزاری و …. هم در حیطه حمایت‌های مددکاران اجتماعی بیمارستان‌ها قرار می‌گیرند.

رسیدگی به بیش از ۶۵۰۰ مورد کودک آزاری در سال گذشته

او تاکید کرد: هرچند که در موارد کودک آزاری و… تعداد خدمات پایین‌تر است اما کار بیشتری می‌برد. در سال ۱۴۰۰ بیش از۶۵۰۰ مورد کودک‌آزاری را ساماندهی کردیم که شاید عدد آن از مابقی کمتر است اما بسیار پیچیده و سخت است؛ زیرا باید با ساختار قضایی، سیستم حمایتی و… هماهنگ باشیم تا یک مورد کودک آزاری ساماندهی شود. یا مثلا در مورد موارد بی‌خانمان و مجهول‌الهویه سال قبل مشترکا نزدیک به ۴۰ هزار مورد ساماندهی شدند.

او درباره خدمات حوزه مددکاری اجتماعی در سال‌های کرونا، گفت: به طور کلی چهار پروتکل و دستورالعمل در دوره کرونا تدوین کردیم که سه پروتکل مربوط به خود زمان کرونا و یک پروتکل برای پس از کرونا بود.

انتهای پیام