اختلاف و نارضایتی در محل کار، اتفاقی ناخوشایند اما شایع است. قوانین کشور و اداره کار در اکثر مواقع برای آسایش و احقاق حقوق نیروی کار فعالیت می‌کنند. این مورد باعث شده که کارکنان توانایی مقابله با عدم تفاهم‌ها را داشته باشند و در صورت وجود اختلاف، بتوانند اقدام به کنند. اگر یک نیروی کار بدون هیچ قراردادی در حال فعالیت باشد و با کارفرمای خود با مشکل مواجه شود، امکان ثبت شکایت را دارد؟ در این مطلب قرار است به بررسی دقیق و کامل شکایت از کارفرما بدون قرارداد پرداخته و تمام وجوه قانونی و اصلی آن را با هم بررسی کنیم.
کارگر کیست؟
پیش از شروع بحث، بهتر است با برخی از مهم‌ترین اصطلاحات قانون کار در این رابطه آشنا شویم. در معنای لغوی، کارگر کسی است که یک کار مشخص را انجام می‌دهد و در این تعریف، کار یک مفهوم کلی بوده و می‌تواند شامل هر عملی باشد. در عرف به کسی کارگر می‌گویند که در کارخانه، کارگاه و یا هر محل دیگری، به‌صورت منظم کاری را انجام می‌دهد و در مقابل انجام کار برای فرد دیگر (رئیس یا همان کارفرما) مزد دریافت می‌کند.
در تعرف قانونی، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا، به درخواست کارفرما کار می‌کند برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حقوق گارکر میتوانید به سایت vakilazma مراجعه کنید و اطلاعات جامع تری را در انجا کسب کنید.
از لحاظ قانونی کارگر باید چند ویژگی مشخص داشته باشد تا بهعنوان کارگر شناخته شود. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:
- شخص حقیقی: کارگر یک شخص حقیقی است و هیچ سازمان و مجموعه‌ای بهعنوان شخص حقوقی، بهعنوان کارگر شناخته نمی‌شوند و نمی‌توانند از حقوق تعیین‌شده برای کارگران بهره ببرند؛
- دریافت حق‌السعی از کارفرما: کارگر در مقابل انجام وظایف تعیین‌شده، حقوق و مزد دریافت می‌کند. البته ممکن است همیشه پرداختی به کارگر، پول نقد نبوده و سایر موارد با ارزش مالی باشد. اگر فرد در عوض انجام وظایف و کار تعیین‌شده هیچ سود و مزدی دریافت نکند، از نظر قانونی کارگر نیست؛
- تبعیت کاری از کارفرما: کارگر باید از لحاظ کاری تابع کارفرما باشد و اگر در مسائل کاری از یک شخص خاص بهعنوان کارفرما تبعیت نکند، کار او مستقل خواهد بود و از نظر قانونی کارگر نیست؛
- تبعیت حقوقی از کارفرما: بین کارگر و کارفرما باید رابطه حقوقی وجود داشته باشد و باید بر طبق قرارداد با هم همکاری کنند. در این حالت براساس همان قرارداد، کارگر از کارفرما دستور می‌گیرد و باید دستورات کاری او را اجرا نماید؛
- تبعیت اقتصادی: تبعیت اقتصادی تقریبا مشابه همان مورد دریافت دستمزد است و کارگر از لحاظ اقتصادی تابع کارفرما خواهد بود. با توجه به این مورد باید گفت که افراد شاغل در موسسه‌های غیر انتفاعی که در مقابل کار خود هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنند، در دسته کارگران محسوب نمی‌شوند.
کارفرما کیست؟
پیش از بررسی مراحل شکایت از کارفرما بدون و مدرک کتبی، بهتر است بدانیم کارفرما کیست و چه وظایفی در قبال کارگر دارد. مفهوم کارگر در مقابل کارفرما تعریف می‌شود و در صورت نبود کارفرما، کارگری نیز وجود نخواهد داشت.
در تعریف کلی از کارفرما باید گفت «کارفرما، فرد حقیقی یا حقوقی است که بهعنوان یک طرف امضا کننده قرارداد، جهت اجرای عملیات مورد توافق در قرارداد با طرف دیگر یعنی پیمانکار، مشاور و یا کارگر همکاری می‌کند». با توجه به این تعریف، مشخص است که کارفرما می‌تواند یک فرد یا یک مجموعه باشد که برای انجام کارهای مورد نظر خود و پروژه‌های موجود، افرادی را کرده و در قبال انجام وظایف مختلف، به آن‌ها دستمزد می‌دهد.
کارفرما در مقابل کارگر وظایف مختلفی را برعهده دارد که از سوی قانون تعیین‌شده و در صورت عدم انجام آن‌ها، محکوم خواهد شد. وظایف اصلی یک کارفرما شامل موارد زیر است:
- انتخاب نوع قرارداد با توجه به شرایط کاری خود و عقد قرارداد با نیروها؛
- انجام دقیق و کامل تعهدات اعلام شده در قرارداد با کارگر؛
- رعایت تمام تکالیف ذکر شده در فصل دوم قانون کار مثل پرداخت ، پرداخت و و اجرای تمام وظایف مشخص‌شده در قانون؛
- رعایت قوانین مربوط به شرایط کار مثل حداقل دستمزد، طبقه‌بندی مشاغل، حداکثر ساعت قانونی کار، و پرداخت آن و…؛
- رعایت ایمنی و بهداشت محل کار برای آسایش نیروهای کاری و کارگران؛
- ارائه‌دادن امکانات رفاهی تعیین‌شده در قانون.
بنابراین کارفرما برای استخدام افراد مختلف، باید تمام شرایط قانونی تصویب‌شده را رعایت کند و سپس بر اساس آن، افراد را استخدام کرده، حق و حقوق قانونی آن‌ها را بپردازد. متاسفانه این حالت ایدئال است و در موارد بسیاری شاهد عدم اجرای آن هستیم. در واقع مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش شروع کار بین طرفین، عقد قرارداد است، ولی برخی از کارفرماها از انجام این کار به‌صورت کتبی امتناع می‌کنند. اما دلیل این امتناع چیست؟
چرا کارفرما بدون قرارداد کسی را استخدام می‌کند؟
اگر تجربه‌ای از حضور در بازار کار را نداشته باشید، تصور می‌کنید که بی‌شک هیچ کارگری بدون قرارداد، کار خود را آغاز نخواهد کرد، اما متاسفانه واقعیت چیز دیگری است. به دلیل وفور نیروی کار و در عوض کمبود موقعیت‌های کاری، اغلب نیروها پس از مدتی با یافتن یک شغل قابل قبول، چشم خود را بر مشکلات احتمالی موجود می‌بندند.
هرچند قرارداد ممکن است تنها شفاهی باشد، اما در یک قرارداد شفاهی، قدرت اصلی در دست کارفرما است، تقریبا هر قانونی را می‌تواند به‌صورت شفاهی عنوان کرده و کارگر مجبور به پذیرش آن است. از سوی دیگر در اغلب قراردادهای شفاهی، حق بیمه نیز پرداخت نمی‌شود.
اکنون این سؤال پیش می‌آید که دلیل نبستن قراردادکاری در هنگام در واقع می‌توان گفت کارفرما به این دلیل قرارداد نمی‌بندد که حق و حقوق کارگر را پرداخت نکرده و بتواند در هر زمانی و بدون نیاز به پراخت حق و حقوق تعیین‌شده کارگر، او را به‌راحتی اخراج نماید.
بنابراین نبستن قرارداد کتبی برای کارفرماهای سودجو، یک راه فرار از پرداخت هزینه‌های مختلف است و متاسفانه اغلب کارگران تصور می‌کنند بدون داشتن یک قرارداد کتبی، نمی‌توانند به مراجع معتبر مراجعه کرده و نسبت به عدم اجرای قانون، از کارفرما شکایت کنند.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد چگونه امکان‌پذیر است؟
باید بدانید که کارگر حتی بدون داشتن هیچ مدرک کتبی، می‌تواند از کارفرما شکایت کرده و حق و حقوق قانونی خود را طلب کند. در واقع نداشتن قرارداد در مرحله شکایت، به ضرر کارفرما خواهد بود و کارگر ممکن است موارد مختلف را بیش از میزان توافق مابین خود و کارفرما، اعلام نماید.
بنابراین با اینکه کارفرما برای شانه خالی‌کردن از پرداخت حق و حقوق اولیه کارگر از عقد یک قرارداد مناسب امتناع می‌کند، اما این موضوع در مراحل مختلف باعث ایجاد ضرر و زیان هنگفت مالی برای او خواهد شد.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که عدم وجود قرارداد کتبی، به‌معنای پایمال شدن حقوق کارگر نیست؛ زیرا با توجه به ماده‌های ۲، ۳ و ۴ و بالاخص با توجه به تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار، قرارداد کاری تنها به شکل کتبی نیست و می‌تواند شفاهی نیز باشد. هر چند در صورت ایجاد اختلاف اثبات وجود رابطه کاری برای شروع شکایت کمی سخت‌تر خواهد شد، اما آن‌چه اهمیت دارد این است که تنها راه اثبات وجود رابطه کاری، قرارداد کتبی نیست و حتی توافق شفاهی، بهعنوان قرارداد کاری قابل قبول است و در مراجع معتبر، به آن استناد خواهد شد.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد چه مراحلی دارد؟
شکایت از کارفرما بدون قرارداد مراحل مشخصی دارد. در ابتدا و پیش از هرچیزی، کارگر باید مدارک لازم را جمع‌آوری کرده و بدون هیچ قراردادی ثابت کند که در همان بازه زمانی معین و مورد ادعا، در محل کار بهعنوان کارگر حضور داشته و فعالیت‌های مورد نظر کارفرما را اجرا کرده است. این مدارک شامل اسناد مختلفی است که در بخش بعدی با برخی از مهم‌ترین آن‌ها برای اثبات حضور در محل کار، آشنا می‌شویم.
پس از آن کارگر باید در سامانه وزارت کار و رفاه اجتماعی ثبت نام کرده و کد رهگیری دریافت کند. سپس در اداره کار و از واحد دادخواست، برگه دادخواست را اخذ کرده و با داشتن مدارک هویتی لازم مثل شناسنامه و کارت ملی، دادخواست را تکمیل و سپس دادخواست را به اداره کار ارائه داده و شکایت خود را رسما ثبت کند.
در زمان تکمیل دادخواست باید موارد مندرج در آن مثل محل انجام کار، اطلاعات شخصی کارگر و کارفرما و در نهایت، مورد شکایت خود را عنوان نماید. نکته مهمی که باید در این بخش توجه شود این است که کارگر باید مورد شکایت را تنها در چهار خط نوشته و به هیچ عنوان توضیح بیش از حد ندهد.
اعلام دقیق شکایت باید در روز رسیدگی انجام شده و کارگر باید در آن روز با در دست داشتن مدارک اثبات دعوای خود، در محل رسیدگی حاضر شود. معمولا روند رسیدگی بدین گونه خواهد بود:
- شکایت کارگر از کارفرما در مرجع معتبر مثل اداره کار؛
- ارسال نامه و ابلاغیه به کارفرما و تعیین جلسه رسیدگی؛
- حضور کارگر و کارفرما در جلسه مصالحه برای حل اختلاف؛
- در صورت عدم ایجاد مصالحه، دو هفته پس از این جلسه اولیه، یک جلسه تشخیص شکایت برگزار خواهد شد و کارگر در این مرحله باید تمام مدارک و ادله خود را ارائه دهد؛
- کارشناسان پس از بررسی این مدارک و بر طبق گفته طرفین، رای خود را صادر خواهند کرد و در صورت پذیرش رای از سوی هر دو طرف، پروسه شکایت با اجرای رای کارشناسان به‌اتمام خواهد رسید؛
- در صورت عدم پذیرش رای صادره از سوی یکی از طرفین شکایت، جلسه حل اختلاف پس از گذشت بازه معین ۱۰ روزه، برگزار می‌شود؛
- اگر رای جلسه حل اختلاف نیز با مخالفت یکی از طرفین روبه‌رو شود، شکایت به دادگاه ارجاع‌شده و از سوی یک مرجع بالاتر شکایت دنبال خواهد شد.
معمولا در این مرحله آخر شکایت به‌نتیجه رسیده و یا دو طرف به یک توافق نسبی خواهند رسید. اگر کارفرما حتی پس از این جلسه، حقوق و مزایای قانونی کارگر را پرداخت نکند، دادگاه می‌تواند مبلغ مورد نظر برای پرداخت به کارگر را از حساب بانکی کارفرما یا اموال او، برداشت کرده و رای خود را از این طریق اجرا کند.
وکیل کیفری کیست؟
در خصوص امور کیفری که عموما با جانف مال و یا حیثیت اشخاص در ارتباط است و معمولا تنش ها و استرس و نگرانی بیشتری را برای اشخاص درگیر ایجاد می کند؛ حضور وکیل کیفری خوب باعث آرامش خاطر موکل می گردد. در کل وکیر کیفری به وکیلی گفته می شود که در دعاوی کیفری تخصص دارد. دعاوی کیفری به اموی خاص اطلاق می شود که پس اط طرح آن دعاوی، دادگستری و در بیشتر اوقات دادسرا شروع به رسیدگی امور می کند و اقدام به کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی می شود.