تقویت هوش اخلاقی کودک

هوش انواع مختلفی دارد که هوش شناختی تنها یکی از آنها است. بقیه انواع هوش، همگی به نوعی با زندگی اجتماعی و تعاملات فردی مرتبط هستند و طیف گسترده‌ای از هوش عاطفی و اخلاقی تا هوش کلامی و اقتصادی را شامل می‌شوند. یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین انواع هوش، «هوش اخلاقی» است که در روانشناسی مبحث نسبتا جدیدی به شمار می‌رود و مطالعات زیادی روی آن در حال انجام است. مثل بقیه انواع هوش، هوش اخلاقی هم بهتر است از همان کودکی در بچه‌ها پرورش داده شود تا در بزرگسالی، فرزندانی سالم‌تر، سازگارتر و اخلاق‌مدارتر داشته باشیم.

هوش اخلاقی یعنی چه؟

اگر بخواهیم در یک عبارت کوتاه هوش اخلاقی را تعریف کنیم، می‌شود: توانایی تشخیص درست از نادرست و پایبندی به ارزش‌های فردی و اجتماعی. افرادی که هوش اخلاقی بالاتری دارند، درستکارترند. آنها از نظام ارزشی روشن‌تری برخوردارند و تکلیفشان با خودشان و موقعیت‌های مختلف مشخص است. این افراد مصلحت فردی را قربانی هیجانات اجتماعی نمی‌کنند و در مسائل اجتماعی هم اخلاق‌مدارتر رفتار می‌کنند.شستشوی جلیقه پلیس کودک با دست بهتر است

از آنجایی که هر پدر و مادری آرزو دارد فرزندش به خوبی درست را از نادرست تشخیص دهد و در دام خطاها نیفتد، آموزش هوش اخلاقی به کودک یک الزام و «باید» به حساب می‌آید. چون بچه‌هایی که هوش اخلاقی پایینی دارند نمی‌توانند جلوی هوس‌ها، هیجان‌ها و جوی که معمولا گروه همسالان ایجاد می‌کند مقاومت کنند. این کودکان همدردی و همدلی کمتری با دیگران دارند و وقتی پای وجدان به میان می‌آید، معمولا عملکرد خوبی ندارند. در یک کلام وجدان آنها هنوز خواب است!

در مقابل، کودکی که هوش اخلاقی در او تقویت شده مهربان‌تر، صبورتر و سازگارتر است. او قبل از هر عملی فکر می‌کند و بر اساس نظام اخلاقی و ارزشی که برایش تعریف شده تصمیم می‌گیرد.

روش‌هایی برای تقویت هوش اخلاقی کودک

برای تقویت هوش اخلاقی کودک 6 توصیه کاربردی داریم که در ادامه می‌خوانید:

منظور از دیسیپلین، چهارچوب ارزشی و عملکردی ثابت است. در خانواده‌ای که «خوب» و «بد» تعریف مشخصی ندارند کودک نمی‌تواند مفاهیم اخلاقی را یاد بگیرد. اگر دروغ بد است، همیشه باید بد باشد و اگر تعریف کردن از حسن‌های دیگران کار خوبی است، همیشه باید رعایت شود.

2- الگوی درستی باشید:

بچه‌ها بیش از آنکه از طریق شنیدن بیاموزند، با دیدن رفتار شما یاد می‌گیرند. در واقع تربیت یک امر کلامی نیست بلکه عملی است. بنابراین اگر می‌خواهید فرزندتان اخلاق‌مدار باشد و هوش اخلاقی او تقویت شود، خودتان به اخلاقیات پایبند باشید. 5 اصل مهم اخلاق، این‌ها هستند: همدلی، ادب و احترام، انصاف و عدالت، صداقت، مسئولیت‌پذیری. همیشه در عملکرد خود این 5 اصل را رعایت کنید.

3- با هم گفتگو کنید:

با فرزندتان موقعیت‌های فرضی را بررسی کنید که در آنها باید تصمیمی بین «خوب» و «بد» یا «درست» و «نادرست» گرفته شود. از او بپرسید: «به نظرت چه کار باید کرد؟» بعد درباره پاسخ کودک گفتگو کنید و با زبانی ساده توضیح دهید که کار درست چیست.

4- صبور باشید:

برای آن که نظام اخلاقی در ذهن بچه‌ها شکل بگیرد نیاز به صبوری دارید. اگر فرزندتان حرفی برخلاف اخلاق زد یا کاری کرد که از نظر شما اخلاقی نبود، برافروخته و عصبانی نشوید. به جای آن برایش توضیح دهید که کار درست چیست و دفعه بعد چطور باید رفتار کند.

5- صریح و واضح سخن بگویید:

اخلاقیات موضوعاتی پیچیده هستند که کودکان کمتر از سن مدرسه معمولا به سختی آنها را درک می‌کنند. چون تفکر انتزاعی در این کودکان هنوز ضعیف است. بنابراین قواعد اخلاقی را در قالب قانون خانواده و «بایدها و نبایدها» مطرح کنید. مثلا: «ما باید توی صف بایستیم تا نوبتمون برسه.» یا «ما هر ماه باید یه بخشی از درآمدمون رو به کسانی کمک کنیم که درآمد کمتری دارند.»

همچنین برای گفتگو درباره اخلاقیات باید تا حد ممکن شفاف و عینی صحبت کنید. گفتن این که «با ادب باش» به کودک کمکی نمی‌کند. «با ادب» برای کودک مفهومی مبهم است. به جای آن باید بگویید از چه کلماتی استفاده نکند و از چه کلماتی استفاده کند تا با ادب باشد.

6- برای تقویت هوش اخلاقی از کتاب‌ها کمک بگیرید:

برای فرزندتان کتاب‌هایی را بخوانید که موضوعات آنها مربوط به رعایت قانون، انسان دوستی، کمک به حیوانات، اعتراض به بی‌عدالتی، ظلم‌ستیزی و مسئولیت‌پذیری است. درباره موضوع کتاب با هم گفتگو کنید و هر از گاهی در خواندن داستان وقفه ایجاد کرده و بپرسید: «به نظرت این کار چه عواقبی داره؟». یا بگویید: «اگه تو جیکی از اصلی‌ترین وظایف والدین، تربیت فرزندانی با شخصیت شایسته است. در این مقاله، توصیه‌هایی را بیان می‌کنیم تا مطمئن شویم کودک، با رعایت قواعد اخلاقی، ارزش‌ها و فضائل بزرگ می‌شود.

هوش اخلاقی چیست؟

ساده بگویم هوش اخلاقی چیزی نیست جز زندگی با صداقت. در دنیای کنونیِ مبتنی بر مادیات که مملو از ارزش‌های روبه‌زوال و استانداردهای دوگانه است، ضرورت دارد که والدین، ارزش‌های پسندیده را در کودکان‌شان نهادینه کنند و به تربیت کودکانی با هوشِ اخلاقی اهتمام بورزند.

هوش اخلاقی یعنی «ظرفیت ذهنی برای تعیین این‌که «اصول جهانی بشری» چگونه باید در ارزش‌ها، اهداف و کارهای ما به کار گرفته شود». ساده بگویم هوش اخلاقی چیزی نیست جز زندگی با صداقت. تابلوی ایست کودکانه نظم و قانونمندی را در بین کودکان معنا بخشیده است.

دوازده توصیه به پدر و مادرها برای پرورش هوش اخلاقی در کودکان

۱ـ دربارۀ ارزش‌ها و اخلاقیات شفاف باشید: تا وقتی تصویر روشنی از ارزش‌ها و قواعد اخلاقی‌ای که تمایل دارید در زندگی‌تان به وجود آورید نداشته باشید، نمی‌توانید همان ارزش‌ها را از کودکان بخواهید.

۲ـ به آنچه می‌گویید، عمل کنید: کودکان، بیشتر، ارزش‌های اخلاقی را با نگاه‌کردن به کارهای والدین یاد می‌گیرند، نه از صحبت‌های آن‌ها.  اگر بین حرف و عمل  شما تناقض وجود داشته باشد، کودکان یا سردرگم میشوند یا تمایل دارند همان تناقض را در کارها و گفتارشان منعکس کنند. بنابراین، مطمئن شوید که با اقدامات مناسب، آنچه را بر آن تأکید دارید، دنبال می‌کنید.

۳ـ موقعیت‌ها را به آن‌ها نشان دهید و دربارۀ آن صحبت کنید: برای توضیحِ اهمیت حفظ ارزش‌ها به کودکان، از موقعیت‌های واقعی زندگی استفاده کنید. این کار کمک می‌کند که آن‌ها، قواعد اخلاقی را بهتر درک کنند.  از این رو، به موارد خاصی در زندگی روزمره اشاره کنید که در آن، قواعد اخلاقی پسندیده با افراد و موضوعات ارتباط مستقیم دارد.

۴ـ محیط مناسب فراهم کنید: مطمئن شوید هر آنچه را به کودکان معرفی می‌کنید ــ از افسانه‌ها گرفته تا فیلم، آهنگ و کتاب ــ قواعد اخلاقی و ارزش‌ها را به‌درستی به آنان یاد دهد.

۵ـ قدردانی از رفتار خوب: حتماً از رفتار خوبِ کودکان، تعریف و قدردانی کنید و به آن‌ها پاداش دهید. این کارها باعث می‌شود تا کودکان تشویق شوند به ارزش‌ها و قواعد اخلاقی بیشتر توجه کنند و به آن‌ها عمل کنند.

۶ـ آموزش مؤثرِ حل مشکل و رفع تعارض: انسان، بیشتر اوقات وقتی در زندگی با مشکلات و تعارضات روبه‌رو می‌شود، بیشتر دوست دارد از موضع خود کوتاه بیاید و سازش کند. او اغلب به عقب‌گرد از قواعد اخلاقی و ارزش‌ها متمایل می‌شود. از این رو، لازم است همراه کودک در بحث‌ها و نقش‌آفرینی‌ها شرکت کنید و موقعیت‌های چالش‌برانگیز را برایش مثال بزنید. این‌ کار، مثل جلسات تمرینیِ مفیدی است که به او کمک می‌کند با موقعیت‌های مشابه در زندگیِ واقعی مواجه شود و از قواعد اخلاقی و ارزش‌هایش کوتاه نیاید.

۷ـ برای کودک، تعریف روشنی از درست و نادرست بیان کنید: در ذهن کودک، تصویر روشنی از آنچه درست یا نادرست است، به وجود آورید. هرگونه سردرگمی و ابهام در این مورد، فقط مانع تکامل هوش اخلاقی او می‌شود.

۸ـ دربارۀ روابط فردی در عین پایبندی به ارزش‌ها توضیح دهید: به این نکته اشاره کنید که چگونه رعایت‌نکردن ارزش‌ها، می‌تواند بر روابط فردی تأثیر بگذارد. کودکان باید درک کنند که ما نمی‌توانیم به تنهایی زندگی کنیم و داشتن روابط، مهم است. پس به‌منظور حفظ روابط خوب با اطرافیان، باید قواعد اخلاقی را در زندگی رعایت کنند.

۹ـ در گفت‌وگوهای خانوادگی، بر قواعد اخلاقی تأکید کنید: تا حد امکان سعی کنید در گفت‌وگوهای خانوادگی، بر قواعد اخلاقی پسندیده تأکید کنید. یادگیری ارزش‌ها، به شکل‌گیری شخصیت شایستۀ کودکان کمک می‌کند.

۱۱ـ کودکان را به درون‌نگری و خودکاوی تشویق کنید: به کودک اجازه دهید تا دربارۀ، کارها، نظرات و رفتارش فکر کند. این کار، وجدان را بیدار می‌کند و به تجزیه و تحلیل این‌که چه‌چیزی اشتباه و چه چیزی درست است، کمک می‌کند. همچنین، نوعی تشویق به خوداصلاحی است و مانند یک انگیزۀ درونی عمل می‌کند.

۱۲ـ عادت به مطالعه را در کودکان پرورش دهید: داستان‌های اخلاقی و کلاسیک، کمک می‌کنند تا شخصیت کودکان ساخته شود. بنابراین، کودکان را به مطالعه‌کردن وادار کنید تا خیلی زود به مطالعه و خواندن کتاب عادت کنند.

شما با خرید بیسیم اسباب بازی پلیسی می توانید چالش های هیجان انگیزی را در بازی های مختلف برای کودک خود رقم بزنید