از هیات‌های خانگی تا مگاها؛ آفت جهان مدرن برای عزاداری‌ها
در جهان مدرن اساساً جهانی‌سازی و جهانی شدن به دنبال از بین رفتن خرده‌هاست. شاهدیم در هیئت هم مشابه همین اتفاق می‌افتد و ما از آن بی‌خبریم. نکته عجیب که در هیئت‌ها شاهدیم این است خرده کلونی‌ها زدوده شده و از بین می‌رود و کلان‌ها و مگاها رشد می‌کنند.
به گزارش ترند روز، آنچه در ادامه میخوانید گزارش قدس درباره بررسی پیامدهای عزاداری در قالب مگاهیئت‌ها در گفت‌وگو با دکتر جهانگیری است:
برپایی روضه خانگی اباعبدالله الحسین(ع) از قدیم زینت‌بخش خانه‌ها در ماه‌های محرم و صفر بوده است. البته برگزاری این روضه‌ها محدود به این ماه‌ها نبوده، گاهی روضه‌ها در تمام ایام سال یا در یک روز خاص در هفته یا ماه برگزار می‌شدند؛روضه‌هایی که برگزاری‌شان آداب خاصی نداشت و فقط یک پرچم سیاه و دعوت از همسایه‌ها برای روضه لازم بود و چای و قندی که به لطف آن، کرور کرور برکت وارد زندگی می‌شد. روضه‌هایی که باوجود تمام سادگی‌شان، اثرگذاری و برکات زیادی به همراه دارند و پایه و اساس شکل‌گیری بسیاری از اعتقادات مذهبی، از حفظ و نشر محبت اهل‌بیت(ع) و فرهنگ عزاداری گرفته تا زمینه‌سازی برای پرورش نسلی حسینی و عجین شدن بچه‌ها با روضه و تربیت نسل حسینی، پیوند میان همسایه‌ها و افزایش صله رحم و… هستند.
اما این سال‌ها با ورود هیئت‌های عزاداری بزرگ، گویی این روضه‌ها از رونق افتاده است. روضه‌هایی که در خانه‌های کوچک اما با برکت‌های فراوان برگزار می‌شد و به استمرار این مراسم عزیز با اصالت کمک می‌کرد.
گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام دکتر یحیی جهانگیری، استاد حوزه و دانشگاه و مبلغ بین‌المللی درباره پیامدهای این هیئت‌های بزرگ است؛ مگا هیئت‌ها، منبرهای تلویزیونی و استیجی که این روزها عصر مدرنیته به ما تحمیل کرده و سبب شده امروز نگران آینده مجالس و هیئت‌های محلی و روضه‌های خانگی باشیم.
شله‌زرد هیئت محلی یا فسنجان مگاهیئت؟
حجت‌الاسلام جهانگیری در ابتدا با بیان اینکه مدرنیته فقط یک اسم ذهنی نیست بلکه پدیده اجتماعی نیز است، گفت: مدرنیته یک مکتب فکری صرف نیست که آن را لابه‌لای کتاب‌ها جست‌وجو کنیم بلکه یک جریان عینی هم است که در کف خیابان راه می‌رود و خودش را در رفتارها و آیین‌ها نشان می‌دهد. از این منظر باید رابطه هیئت عزاداری و مدرنیته را تحلیل کرد.
این مبلغ بین‌المللی در ادامه با بیان اینکه اسلام با کاپیتالیسم یعنی جمع کردن تمام سرمایه‌ها و قدرت‌ها در یک جا مخالف است، توضیح می‌دهد: اسلام با اجتماع و کولونی شدن قدرت و ثروت در یک جا مخالف است. به‌طور نمونه وقتی پدری فوت می‌کند، برخلاف بسیاری از کشورها که ارث باقی مانده از او به پسر بزرگ خانواده می‌رسد، اسلام به توزیع سرمایه و ارث میان همگان تأکید می‌کند. این نگاه و باور باید مبنای ما در حکمرانی باشد و آن مبنا و نظریه را درباره هیئت هم ببینیم. در دوران مدرن به‌خصوص در دو دهه اخیر با پدیده‌ای به نام مگاهیئت مواجه شده‌ایم. هیئت‌هایی که خرده هیئت‌ها و هیئت‌های محلی قدرت رقابت با آن‌ها را ندارند.
وی تصریح می‌کند: سیستم‌های صوتی پیشرفته، مداحان فوق‌حرفه‌ای و سوپرمداح، لوکیشن عالی و دکوراسیون جذاب و پذیرایی خوب، بخشی از قدرت مگاهیئت‌ها بوده و بدیهی است که خرده‌هیئت‌ها نمی‌توانند در ساحات مختلف با آنان رقابت کرده و جان بگیرند. به تعبیری شله‌زرد هیئت محلی هرگز نمی‌تواند با فسنجان مگاهیئت رقابت کند. در خرده‌هیئت‌ها هنوز پیرمردها و پیرزن‌ها وجود دارند اما نسل جدید جذب این هیئت‌های خرد نمی‌شوند. البته هنوز چون در ابتدای این مسیر قرار داریم، در برخی محله‌ها شاهد هستیم در ساعات اولیه، هیئت محلی اما اصل مراسم هیئت بزرگ محله، جوانان را به خود جذب می‌کند و به همین دلیل با گذر زمان خرده‌هیئت‌ها به‌خاطر استقبال نکردن مردم محو خواهند شد. اینکه گفته شد، پیشگویی نیست بلکه پیش‌بینی است و در قالب روندپژوهی می‌توان به آن اشاره کرد و گفت در آینده‌ای نه چندان دور شاهد چنین تغییری خواهیم بود.
خرده‌هیئت مسئله‌های محله را حل می‌کرد
این استاد حوزه و دانشگاه یادآور می‌شود: هیئت در نگاه اسلامی فقط مکانی برای انجام رویداد عزاداری نیست. هیئت مسئله‌های محله را حل می‌کند، سالی چند بار مردم را گرد هم آورده و با مشارکت همه، افراد محل را سر یک سفره گرد می‌آورد. جوان‌ها با معارف اهل‌بیت(ع) آشنا می‌شوند اما در مگاهیئت این‌ها دیده نمی‌شود. در مسکن اسلامی، محله و مسجد محله را داریم اما در دوران مدرن وقتی آپارتمان و برج‌های بلند ساخته شد، دیگر محله بی‌معنا می‌شود و اینجا شناسایی معنایی ندارد و فقط سکونت اتفاق می‌افتد. در مگا هیئت نیز اینچنین است، رویداد اتفاق می‌افتد، مردم حاضر شده و مراسمی برگزار می‌کنند و برمی‌گردند اما مردم همدیگر را نمی‌شناسند.
دکتر جهانگیری تصریح می‌کند: جهان مدرن پشتوانه مگاهیئت است. در حکمرانی جهان مدرن باید خرده‌زبان‌ها حذف شوند و همه با یک زبان مشترک صحبت کنند. خرده‌فرهنگ‌ها از بین رفته و همه از جهانی شدن فرهنگ صحبت کنند، فرهنگ مشترک، خرده‌باورها و خرده‌سنت‌ها از بین رفته و همه از سنت‌های مشترک پیروی کنند. در این صورت خرده‌ها حذف می‌شود و آن که قدرت و هژمون بیشتری دارد، زبان و فرهنگ او می‌شود زبان مشترک و در این شرایط، خرده‌ها نمی‌توانند خودی نشان دهند.
دردسرهای جهانی شدن برای هیئت‌ها
وی می‌افزاید: در جهان مدرن اساساً جهانی‌سازی و جهانی شدن به دنبال از بین رفتن خرده‌هاست. شاهدیم در هیئت هم مشابه همین اتفاق می‌افتد و ما از آن بی‌خبریم. نکته عجیب که در هیئت‌ها شاهدیم این است خرده کلونی‌ها زدوده شده و از بین می‌رود و کلان‌ها و مگاها رشد می‌کنند.
دکتر جهانگیری تأکید می‌کند: با بیان بحث هیئت‌های بزرگ، دنبال حذف آن‌ها نیستیم بلکه در این فرصت به دنبال تحلیل آنان هستیم. هدف ما این است در حکمرانی عزاداری‌ها، نگاه و سیطره جهان مدرن و حضور مدرنیته را در هیئت‌ها نادیده نگذاریم و ساده از کنار آن عبور نکنیم. در مجلس عزاداری محلی، بدون میکروفون هم می‌شود عزاداری کرد اما در مگاهیئت باید به سیستم صوتی مجهز بود. در مگاهیئت باید فناوری‌ها و فضا به روز و کامل باشد، مساجد این وسعت و امکانات را ندارند، بنابراین مراسم در ورزشگاه برگزار می‌شود و با این کار عملاً هیئت را از مسجد و حسینیه بیرون می‌کشیم. هر خرده‌هیئتی برای خود مداح و سخنرانی دارد اما در مگاهیئت با تعدادی مداح حرفه‌ای نیازها تأمین می‌شود. جذابیت‌های جهان مدرن سبب می‌شود خرده هیئت‌ها کنار بروند.
انتهای پیام