تجهیزات تشخیص الماس: معرفی ابزارهای ضروری برای خریداران

معرفی ابزار و تجهیزات آزمایشگاه الماس

همیشه در بین مردم، صحبت‌هایی در رابطه با درخشش و زیبایی منحصربه‌فرد الماس شنیده می‌شود. به‌طورکلی ویژگی‌هایی نظیر کمیابی، میزان درخشش و انعکاس نور، طراحی و شکل، درجه سختی بالا و ارزش زیاد این گوهر باعث محبوبیت و استفاده بیشتر از آن شده‌اند. بنابراین در آزمایشگاه‌ها به‌منظور آنالیز الماس و تشخیص الماس داخل سنگ، آن را توسط تجهیزات و روش‌هایی اصولی، مورد بررسی قرار می‌دهند. وجود گوهرهای مصنوعی که در آزمایشگاه پرورش می‌یابند، به دلیل خصوصیت‌های نزدیک و مشابهی که با نوع طبیعی دارند، اهمیت آنالیز الماس را بیشتر کرده‌اند.

سنگ‌های مصنوعی طی دو فرایند فشار و حرارت بالا HPHT و یا رسوب بخار شیمیایی CVD ساخته می‌شوند. در روش دوم نمونه‌های ساخته شده شباهت بسیار زیادی با الماس طبیعی دارند و این امر باعث شده تا تشخیص آن‌ها از یکدیگر نیازمند استفاده از تجهیزات مخصوص باشد.

فاکتورهای مهم در شناسایی الماس

برای آنالیز الماس چهار فاکتور وجود دارند که مبنای درجه‌بندی آن می‌باشند. 4CS به معنای رنگ (Color Grade)، تراش(Cut Grade)، وزن (Carat Weight) و پاکی (Clarity Grade) آن است که مورد بررسی قرار می‌گیرند.

درجه رنگ گوهر

در طی سال‌های، هنگام آنالیز الماس انواع رنگی متفاوتی از آن مشاهده شده است. درواقع هرچه این گوهر بی‌رنگ‌تر باشد، از ارزش بالاتری برخوردار خواهد بود. درجه‌بندی با چشم، به‌طور دقیق نمی‌تواند انجام شود چراکه ممکن است تنها درصد کمی بین دو نمونه تفاوت رنگ وجود داشته باشد.

درجه و نوع تراش گوهر

در آنالیز الماس مقیاس درجه‌بندی تراش از عالی (Excellent) تا ضعیف (Poor) می‌باشد. دلیل اهمیت این فاکتور تأثیری است که بر روی درخشش سنگ می‌گذارد. به‌عنوان مثال تراش زمرد، درخشندگی کمتری را نسبت به دیگر انواع برش نمایان می‌کند. در مقابل تراش معروف برلیان و پرنسسی، نور بیشتری را از خود عبور می‌دهند و درخشش بالاتری نیز دارند.

وزن و اندازه گوهر

بدیهی است که هرچه وزن بیشتر باشد، سنگ ارزشمندتر است و این دو با هم رابطه مستقیمی دارند. واحد اندازه‌گیری وزن الماس قیراط است و به‌وسیله روش‌های متفاوتی می‌تواند ارزیابی شود.

درجه پاکی و خلوص گوهر

درجه پاکی موردی است که باید توسط یک متخصص و در آزمایشگاه بررسی شود؛ چراکه شناسایی اینکلوژن‌ها و عیب‌های داخلی سنگ با استفاده از دانش گوهرشناسی مطمئن‌تر و البته راحت‌تر می‌تواند صورت بگیرد. آنالیز الماس می‌تواند به‌طور دقیق درصد پاکی سنگ را مشخص کند.

توجه داشته باشید که هرچه ناخالصی الماس بیشتر باشد، میزان جلا، درخشش و شفافیتش کاهش می‌یابد. این امر باعث پایین آمدن ارزش و قیمت گوهر می‌شود. درجه‌بندی پاکی الماس به شیوه زیر است:

    FL – Flawless: یکی از نادرترین الماس‌ها که هیچ عیب داخلی و خارجی ندارد.

    IF – Internally Flawless : الماسی پاک و کمیاب که فاقد عیب داخلی است؛ اما نقص‌های کوچکی را بر روی سطح آن می‌توان مشاهده کرد.

    VVS1-VVS2 – Very Very Slightly Included : در این دو گرید به‌وسیله زوم 10 برابری و علم کارشناس گوهرشناس، اینکلوژن‌های بسیار ریزی را می‌توان شناسایی کرد.

    VS1-VS2 – Very Slightly Included: نسبت به دو گرید قبل، در این دسته تعداد بیشتری اینکلوژن وجود دارد ولیکن آن‌ها نیز بسیار ریز هستند و دیدنشان با کمک دستگاه به سختی امکان‌پذیر است.

    SI1-SI2 – Slightly Included: با استفاده از زوم 10 برابری می‌توان به‌راحتی اینکلوژن‌های کمی که در ساختار الماس وجود دارد را مشاهده کرد.

    I1-I2-I3 – Included : ناپاک‌ترین گوهرها در این دسته قرار می‌گیرند؛ چراکه شما می‌توانید حتی با چشم غیرمسلح نیز برخی از اینکلوژن‌های موجود بر روی آن را مشاهده کنید.

معرفی ابزار و تجهیزات گوهرشناسی:

برای یک گوهرشناس هیچ چیزی مهم تر از تجهیزات تست گوهرشناسی او وجود ندارد. این مسئله برای برخی به معنی استفاده از تجهیزات گران قیمت و دست و پا گیر است. برای بقیه ممکن است به معنی استفاده از چند ابزار ساده و حتی قابل حمل در جیب باشد. اما صرف نظر از اینکه به چه تعداد ابزار نیاز دارید، این مهم است که هر کدام از این تجهیزات را به خوبی بشناسید. در ادامه به مهمترین تجهیزات گوهرشناسی که غالب آنها مورد استفاده گوهرشناسان است اشاره می گردد.

– ذره بین (Loupe)

این ابزار بهترین انتخاب یک گوهرشناس است. با استفاده از آن شما حتی می توانید مویزنایت مصنوعی یا کوبیک زیرکونیا را از الماس طبیعی جدا کنید. این ابزار کمک می کند تا درجه شفافیت یک سنگ قیمتی، کیفیت تراش و پولیش آن وغیره را بررسی نمایید.

از مزیت های ذره بین این است که در جیب جا می گیرد و لازم نیست که به پریز برقی وصل شود. گوهرشناسان ماهر تنها با استفاده از یک ذره بین می توانند سنگ های قیمتی مثل الماس را به طور کامل تجزیه و تحلیل نمایند. یاد بگیرید که چطور با یک ذره بین کار کنید. این مسئله نفع زیادی برای شما داشته و  توانایی تان را در شناخت گوهر سنگ ها بالا خواهد برد.

– رفرکتومتر (Refractometer)

رفرکتومتر یکی از مهم ترین ابزارها در مجموعه ابزار گوهرشناسی است. این دستگاه به شما ضریب شکست (RI) سنگ های قیمتی را می دهد. بسیاری از مردم فکر می کنند تنها با قرار دادن سنگ بر روی صفحه رفرکتومتر و خواندن ضریب شکست می توان آن را شناسایی کرد، اما این تصور اشتباه است. جهت استفاده درست از رفرکتومتر و کسب اطلاعات از آن نیاز به آموزش دارید. چرا که بسیاری از گوهرها از نظر ضریب شکست به هم نزدیک هستند.

در نسل جدید رفرکتومتر صفحه (hemicylinder) از جنس کوبیک زیرکونیا است که کار با آن ساده تر است و احتمال خراشیده شدن صفحه هنگام گذاشتن گوهر بر روی آن نیز خیلی کمتر است. در واقع رفرکتومتر ابزار بسیار مهمی در گوهرشناسی است که استفاده از آن نیاز به آموزش مناسب و تمرین دارد.

– میکروسکوپ گوهرشناسی دو چشمی (Gemological Binocular Microscope)

بعد از ذره بین و رفرکتومتر، احتمالاً میکروسکوپ از ابزارهای پر کاربرد در میان گوهر شناسان است. استفاده از آن برای بزرگنمایی ناخالصی های موجود در سنگ های قیمتی است که اطلاعات زیادی را در مورد هویت و کیفیت سنگ به گوهرشناسان می دهد.

گوهر شناسان معمولاً از میکروسکوپ دو چشمی با قابلیت زوم یا بزرگنمایی 10 تا 90 برابر استفاده می کنند. در بسیاری از شرایط، بزرگنمایی 45 برابر برای کارهای روزمره کفایت می کند. میکروسکوپ های دو چشمی با کیفیت و با قابلیت زوم بالا از گران ترین تجهیزات شناسایی گوهرها در آزمایشگاه گوهرشناسی استاندارد هستند.

یک میکروسکوپ گوهرشناسی خوب حداقل دارای یک میدان نور روشن (light field) و یک میدان نور تیره (darkfield) و ترجیحاً عدسی چشمی قابل تنظیم است. میکروسکوپ ها در صورتی که با دقت به کار گرفته شوند، می توانند یک عمر به خوبی کار کنند.

– پلاریسکوپ (Polariscope)

پلاریسکوپ نیز بخش مهمی از تجهیزات دفتری یک گوهرشناس است. به وسیله آن به راحتی می توانید سنگ های قیمتی واجد یک یا دو ضریب شکست را از هم تشخیص دهید.

از این ابزار برای تعیین ایزوتروپ یا انیزوتروپ بودن و در بهترین حالت، برای تعیین ویژگی نوری سنگ های قیمتی استفاده می نمایند. همچنین از این ابزار در کنار میکروسکوپ می توان برای جداسازی گوهرهای مصنوعی از انواع طبیعی بهره جست. پلاریسکوپ برای جداسازی ناخالصی های جامد (solid inclusions) از ناخالصی های نگاتیو (negative inclusions) جهت تشخیص همرشدی سنگ مصنوعی با طبیعی (polysynthetic)  نیز مفید است.

حمل این ابزار در سفر و هنگام خرید مشکل است، اما وجود آن بر روی میز  یک گوهرشناس آموزش دیده به شناسایی سنگهای قیمتی کمک می نماید، چرا که ابزاری دقیق و کارآمد است.

تست الماس با لیزر

آزمایش الماس لیزری روشی پیشرفته‌تر و دقیق‌تر برای شناسایی و آزمایش الماس است که شامل استفاده از یک دستگاه تخصصی به نام تستر الماس یا ابزار تأیید الماس است که از فناوری لیزر استفاده می‌کند. دستگاه لیزر الماس با تابش یک پرتو نور بر روی سطح الماس کار می‌کند. سپس واکنش نور با ساختار الماس مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد تا مشخص شود که سنگ یک الماس اصل است یا تقلبی. این دستگاه رسانایی حرارتی سنگ را اندازه گیری می کند، زیرا الماس در مقایسه با اکثر سنگ‌های قیمتی دیگر رسانایی حرارتی بالایی دارد.

تست الماس با لیزر به طور گسترده در صنعت جواهرسازی به عنوان یک روش غیر مخرب و قابل اعتماد برای شناسایی الماس اصل استفاده می‌شود.