کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی و بهبود سریع سلامت روان
شبکه های اجتماعی در سال های اخیر به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی روزمره جوانان تبدیل شده اند. بسیاری از ارتباطات اجتماعی، دنبال کردن اخبار و سرگرمی های روزانه در همین پلتفرم ها شکل می گیرد. با وجود این حضور گسترده، نتایج تحقیقات تازه نشان می دهد که کاهش زمان استفاده از این شبکه ها می تواند به سرعت اثرات مثبتی بر سلامت روان داشته باشد.
بر اساس مطالعه جدیدی که در سال ۲۰۲۵ منتشر شده، تنها یک هفته کاهش قابل توجه در استفاده از شبکه های اجتماعی می تواند منجر به بهبود محسوس در وضعیت روانی جوانان شود. پژوهشگران گزارش داده اند که این کاهش، سطح اضطراب، استرس و احساس فشار روانی را پایین آورده و در برخی شرکت کنندگان حتی منجر به افزایش احساس رضایت و آرامش شده است.
نتایج پژوهش جدید درباره کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی
پژوهشگران در این مطالعه نشان دادند که تنها یک هفته کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی، توانسته میزان اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب را در درصد قابل توجهی از شرکت کنندگان کاهش دهد. این یافته ها توجه بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده است، زیرا نشان می دهد تغییر های کوچک رفتاری می توانند تاثیر های قابل توجهی بر سلامت روان داشته باشند.
این مطالعه روی گروهی از جوانان انجام شده که بیشترین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی را دارند و معمولا در معرض اثر گذاری شدید این پلتفرم ها هستند. کاهش مصرف، نه به معنای قطع کامل، بلکه تنها مدیریت زمان استفاده بوده است. ایجاد چنین تغییر هایی در روزمره بسیاری از افراد امکان پذیر است و همین موضوع ارزش این تحقیق را بالاتر می برد. همچنین نتایج سریع و قابل توجه آن باعث شده کارشناسان توصیه کنند جوانان حداقل یک بار چنین آزمایشی را تجربه کنند.
جزئیات مطالعه انجام شده
در این تحقیق که در تاریخ بیست و چهارم نوامبر دو هزار و بیست و پنج در نشریه معتبر جاما نتوورک اوپن منتشر شد، دویست و نود و پنج جوان بین هجده تا بیست و چهار سال شرکت کردند. تمامی شرکت کنندگان موافقت کردند که استفاده روزانه خود از شبکه های اجتماعی را برای یک هفته تا حد زیادی کاهش دهند. این کاهش از حدود دو ساعت در روز، به حدود سی دقیقه در روز رسید. البته برای مشارکت در این پروژه، مبلغ صد و پنجاه دلار نیز به افراد پرداخت شد.
انتخاب این بازه سنی تصادفی نیست. جوانان در سطح جهانی بالاترین نرخ استفاده از شبکه های اجتماعی را دارند و بیشترین احتمال تاثیر پذیری روانی از این پلتفرم ها در همین گروه دیده می شود. کاهش مصرف در حد نیم ساعت، علاوه بر این که امکان پذیر است، نشان می دهد نتایج مثبت حتی با کاهش های کوچک نیز حاصل می شوند. همچنین پرداخت مبلغ تشویقی تنها برای تضمین پایبندی افراد به برنامه بوده و تاثیری بر نتیجه های روان شناسی مطالعه ندارد.
نتایج سلامت روان پس از یک هفته
پس از پایان هفته، شرکت کنندگان پرسشنامه های استاندارد سلامت روان را تکمیل کردند و نتایج زیر به دست آمد:
- کاهش شانزده درصدی نشانه های اضطراب
- کاهش حدود بیست و پنج درصدی علائم افسردگی
- کاهش نزدیک به چهارده درصدی مشکلات خواب و بی خوابی
این درصد ها در حوزه پژوهش های روان شناختی رقم های بزرگی محسوب می شوند، زیرا معمولا تغییر های رفتاری کوتاه مدت، انتظار چنین اثر هایی را ایجاد نمی کنند. کاهش مصرف شبکه های اجتماعی اگر چه ساده به نظر می رسد، اما در عمل باعث کم شدن مقایسه های اجتماعی، کاهش دریافت اخبار منفی، کاهش تحریکات ذهنی پیش از خواب و کاهش فشار ناشی از ارتباطات مجازی می شود. همین عوامل، در مجموع، اثر های قابل توجهی بر سلامت روان دارند.
اثر بیشتر در افرادی با افسردگی شدیدتر
پژوهش نشان داد که بیشترین بهبود در میان افرادی دیده شد که در شروع مطالعه، افسردگی شدیدتری را تجربه می کردند. با این حال، یکی از یافته های جالب این بود که میزان احساس تنهایی شرکت کنندگان تغییر قابل توجهی نداشت.
این نکته نشان می دهد که شبکه های اجتماعی لزوماً منبع اصلی احساس تنهایی نیستند. بسیاری از افراد حتی با استفاده زیاد از این پلتفرم ها نیز احساس صمیمیت واقعی نمی کنند، چون ارتباط های مجازی جایگزین ارتباط های عمیق و واقعی نمی شوند. از طرف دیگر، کاهش مصرف، بیش از آن که بر احساس تنهایی اثر بگذارد، بر کیفیت افکار و احساسات فرد اثربخش است.
دیدگاه متخصصان درباره نتایج
دکتر جان تورس، یکی از نویسندگان این مطالعه و استاد روان پزشکی در دانشکده پزشکی هاروارد، اعلام کرد که کاهش مصرف شبکه های اجتماعی می تواند برای بسیاری از افراد مفید باشد، اما نباید به عنوان تنها روش درمان تلقی شود. او تاکید کرد: «اگر فردی در حال حاضر تحت درمان قرار دارد، کاهش زمان استفاده از شبکه های اجتماعی می تواند یک آزمایش شخصی ارزشمند باشد تا ببیند آیا حالش بهتر می شود یا خیر.»
متخصصان بر این باورند که اثر گذاری چنین اقدام هایی کاملا فردی است. برخی افراد پس از کاهش مصرف، آرامش بیشتری پیدا می کنند، ولی برخی دیگر تغییری احساس نمی کنند یا حتی ممکن است اضطراب ناشی از دوری از شبکه ها را تجربه کنند. بنابراین، مهم است که هر فرد با مشاهده واکنش های خود تصمیم بگیرد که چه مقدار استفاده برایش مناسب است.
مقایسه با پژوهش های دیگر
گروهی از کارشناسان این پژوهش را فرصتی جدید برای صحبت درباره سلامت روان در عصر دیجیتال می دانند. با این حال، برخی مطالعات قبلی نشان داده اند که اثر پاک سازی دیجیتال یا همان کاهش مصرف، چندان بزرگ نیست و ممکن است در دراز مدت ثابت باقی نماند.
این اختلاف نتیجه ها نشان می دهد که تاثیر استفاده از شبکه های اجتماعی موضوعی پیچیده است. نوع استفاده، زمان استفاده، دلیل استفاده و حتی نوع محتوایی که فرد دنبال می کند، همگی بر سلامت روان اثر می گذارند. بنابراین پژوهشگران معتقدند که برای رسیدن به نتیجه های قطعی، به مطالعات طولانی تر با نمونه های بزرگ تر نیاز است.