ایا مهریه بخشیده شده قابل برگشته؟ راهنمای جامع حقوقی برای رجوع به مهریه و انواع بخشش

بسیاری از زنان پس از بخشش مهریه خود به دلایل مختلف، ممکن است از تصمیم خود پشیمان شوند و این سوال برایشان پیش بیاید که آیا امکان پس گرفتن مهریه بخشیده شده وجود دارد؟ پاسخ این پرسش، کاملاً به نوع و نحوه حقوقی بخشش مهریه بستگی دارد و نمی توان با یک بله یا خیر ساده به آن پاسخ داد. شناخت دقیق انواع حقوقی بخشش مهریه برای درک قابلیت رجوع از آن ضروری است.

بخشش مهریه، که گاه تحت تأثیر احساسات، برای حفظ بنیان خانواده، یا حتی در مواجهه با فشارهای مختلف صورت می گیرد، همواره می تواند چالش های حقوقی پیچیده ای را در پی داشته باشد. احساس پشیمانی پس از بخشیدن این حق مالی، یک دغدغه رایج است که بسیاری از زنان با آن مواجه می شوند. آنچه در نگاه عامه مردم به عنوان بخشش تلقی می شود، در عالم حقوق دارای مصادیق و عناوین گوناگونی است که هر یک آثار حقوقی کاملاً متفاوتی دارند. این تفاوت ها تعیین کننده اصلی این موضوع هستند که آیا مهریه بخشیده شده قابل برگشت است یا خیر.

این مقاله به بررسی جامع و تخصصی انواع بخشش مهریه می پردازد و ابعاد مختلف آن را از منظر قانون مدنی و رویه قضایی تحلیل می کند. با درک صحیح این مفاهیم حقوقی، نه تنها مخاطبان می توانند به پاسخ سوالات خود دست یابند، بلکه قادر خواهند بود تصمیمات آگاهانه تری در خصوص حقوق مالی خود اتخاذ نمایند. همچنین، به سناریوهای خاصی نظیر بخشش مهریه تحت فریب یا اکراه پرداخته خواهد شد که در برخی موارد می تواند راهگشای ابطال بخشش باشد.

مهریه چیست؟ نگاهی حقوقی به مهم ترین حق مالی زن

مهریه، که در قانون مدنی ایران به آن «صداق» نیز گفته می شود، یک حق مالی است که به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح (دائم یا موقت) به مالکیت زن درمی آید. این بدان معناست که زن بلافاصله پس از ازدواج، مالک تمام مهریه تعیین شده می شود و می تواند هرگونه تصرفی از جمله مطالبه، بخشش، یا نقل و انتقال آن را انجام دهد.

فلسفه وجودی مهریه، حمایت از جایگاه مالی زن در زندگی مشترک و پس از آن است. این حق مالی، تضمینی برای تأمین بخشی از نیازهای اقتصادی زن به شمار می رود و استقلال مالی او را تقویت می کند. مهریه می تواند به شکل عین معین (مانند یک ملک مشخص، خودرو، یا طلا)، منفعت (مانند سکونت در ملک برای مدت معین)، یا دین کلی فی الذمه (مانند تعداد مشخصی سکه بهار آزادی یا وجه نقد) باشد. مرد مکلف است به محض مطالبه زن، مهریه را پرداخت کند، مگر اینکه در عقد، زمان خاصی برای پرداخت آن تعیین شده باشد.

بخشش مهریه از نظر حقوقی؛ تفاوت «عام» و «خاص»

در عرف جامعه، معمولاً هرگونه صرف نظر زن از مهریه خود، تحت عنوان بخشش مهریه شناخته می شود و عموماً تصور می شود که این اقدام به معنای چشم پوشی کامل و غیرقابل برگشت از مهریه است. با این حال، نگاه حقوقی به این موضوع بسیار دقیق تر و جزئی تر است. قانون برای هر نوع اقدام زن در خصوص مهریه، عنوان حقوقی خاصی قائل است که آثار و پیامدهای متفاوتی از جمله قابلیت رجوع یا عدم رجوع را به همراه دارد.

تفاوت در اصطلاحات حقوقی مانند «ابراء»، «هبه»، «اقرار به وصول»، «صلح» و «بذل» برای مهریه، نه تنها از جنبه های صرفاً نظری مهم است، بلکه به طور مستقیم بر امکان پس گرفتن مهریه بخشیده شده تأثیر می گذارد. بنابراین، تشخیص دقیق نوع عمل حقوقی انجام شده، اولین و مهم ترین گام برای هر زنی است که قصد رجوع به مهریه بخشیده شده خود را دارد یا می خواهد از تبعات حقوقی بخشش مهریه خود مطلع شود.

انواع حقوقی بخشش مهریه و قابلیت رجوع آن ها

شناخت دقیق انواع حقوقی بخشش مهریه و تمایز قائل شدن بین آن ها، کلید فهم این موضوع است که آیا مهریه بخشیده شده قابل برگشت است یا خیر. هر یک از این عناوین حقوقی، قواعد خاص خود را دارند:

۱. اقرار به وصول مهریه: آیا می توان ادعا کرد که دریافت نکرده اید؟

اقرار به وصول مهریه زمانی رخ می دهد که زن به صورت رسمی (معمولاً در دفاتر اسناد رسمی یا در دادگاه)، تأیید می کند که تمام یا قسمتی از مهریه خود را از شوهر دریافت کرده است. این اقرار به منزله یک سند رسمی یا قضایی است که بار اثباتی بسیار قوی دارد.

قابلیت رجوع: اصولاً اقرار به وصول مهریه غیرقابل رجوع است. با اقرار زن، دین از ذمه مرد ساقط شده و فرض بر این است که مهریه پرداخت شده است. با این حال، بر اساس ماده ۷۰ قانون ثبت، اگر زن بتواند ثابت کند که اقرار او «فاسد» یا «صوری» بوده و در واقع چیزی دریافت نکرده است، این اقرار باطل می شود. اثبات صوری بودن یا فساد اقرار بسیار دشوار است و نیاز به ادله محکم و مستند (مانند اسناد بانکی، شهادت شهود قوی، یا قرائن غیرقابل انکار) در دادگاه دارد.

۲. ابراء ذمه زوج: بری کردن مرد از بدهی مهریه، بازگشتی در کار نیست؟

ابراء (به کسر الف و سکون باء) یک عمل حقوقی یک جانبه (ایقاع) است که به موجب آن، طلبکار (زن) به طور ارادی و بدون نیاز به موافقت مدیون (مرد)، دین (مهریه) را از ذمه او ساقط می کند. در این حالت، زن تصریح می کند که شوهرش را از تکلیف پرداخت مهریه بری کرده و دیگر هیچ حقی نسبت به آن ندارد.

قابلیت رجوع: ابراء مهریه مطلقاً غیرقابل رجوع است. با تحقق ابراء، دین مهریه به کلی ساقط می شود و دیگر چیزی برای مطالبه باقی نمی ماند. این ماهیت حقوقی در ماده ۲۸۹ قانون مدنی مورد تأکید قرار گرفته که ابراء را از اسباب سقوط تعهدات می داند. بنابراین، پشیمانی از ابراء هیچ اثر حقوقی در پی نخواهد داشت. به عنوان مثال، اگر زن بگوید من تو را از پرداخت مهریه ام بری الذمه می کنم، این ابراء است و زن دیگر نمی تواند مهریه را مطالبه کند.

۳. هبه مهریه: بخشش از روی هدیه؛ امکان پس گرفتن در چه شرایطی؟

هبه (به کسر هاء و باء) عقدی است که به موجب آن، یک نفر مالی را به صورت رایگان به دیگری تملیک می کند. در مورد مهریه، زن می تواند مهریه خود را در قالب عقد هبه به شوهر ببخشد. قابلیت رجوع از هبه مهریه، به ماهیت مهریه (عین معین یا دین) بستگی دارد.

۳.۱. هبه عین معین (مثل ملک یا شیء مشخص)

اگر مهریه یک مال معین و مشخص باشد، مانند دو دانگ از خانه مشخص یا یک قطعه طلای خاص، و زن آن را به شوهر هبه کند.

قابلیت رجوع: اصولاً هبه عین معین قابل رجوع است. ماده ۸۰۳ قانون مدنی بیان می دارد که واهب (زن) می تواند با بقای عین موهوبه (مهریه) از هبه رجوع کند، مگر در موارد زیر:

• در صورتی که متهب (شوهر) پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.
• در صورتی که هبه معوض بوده و عوض داده شده باشد (یعنی در ازای هبه مهریه، شوهر نیز مالی به زن بخشیده باشد).
• در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده باشد (مثلاً شوهر آن را فروخته یا به دیگری بخشیده باشد).
• در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شده باشد.
• در صورت فوت واهب یا متهب.

۳.۲. هبه دین (مثل سکه یا وجه نقد)

اگر مهریه به صورت دین باشد، مانند ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا مبلغ مشخصی وجه نقد، و زن آن را به شوهر هبه کند.

قابلیت رجوع: طبق ماده ۸۰۶ قانون مدنی که تصریح می کند: «هر گاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد، حق رجوع ندارد.»، هبه دین عموماً غیرقابل رجوع تلقی می شود. مهریه از نوع دین است، زیرا بر ذمه شوهر قرار دارد. بنابراین، اگر زن مهریه (سکه یا وجه نقد) خود را به شوهر هبه کند، این اقدام به منزله ابراء از دین تلقی شده و زن حق رجوع نخواهد داشت.

۴. صلح مهریه: قراردادی محکم برای بخشش بدون بازگشت؟

عقد صلح، یکی از عقود لازم در قانون مدنی است که برای رفع تنازع یا جلوگیری از آن منعقد می شود. اگر بخشش مهریه در قالب عقد صلح صورت گیرد (مثلاً زن مهریه خود را در ازای چیزی یا حتی بدون عوض صلح کند)، این اقدام دارای آثار حقوقی خاصی است.

قابلیت رجوع: عقد صلح عقدی لازم و اصولاً غیرقابل رجوع است. مگر اینکه در خود عقد صلح، خیار فسخ (حق برهم زدن معامله) برای یکی از طرفین شرط شده باشد یا طرفین با توافق دوجانبه (اقاله) آن را برهم زنند. بنابراین، اگر زن مهریه اش را صلح کند، حتی اگر این صلح رایگان باشد، دیگر نمی تواند از آن رجوع کند، مگر با شرایط ذکر شده.

۵. بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات: رجوع موقتی در زمان عده

بذل مهریه به طور خاص در طلاق های خلع و مبارات کاربرد دارد. در این نوع طلاق ها، زن به دلیل کراهت از شوهر (در خلع) یا کراهت متقابل (در مبارات)، مالی (معمولاً مهریه یا بخشی از آن) را به شوهر می بخشد تا او را راضی به طلاق کند. این بخشش، شرط تحقق طلاق بائن خلع یا مبارات است.

قابلیت رجوع: بذل مهریه فقط در زمان عده طلاق قابل رجوع است. اگر زن در دوران عده طلاق (که معمولاً سه طهر یا سه ماه است) از بذل مهریه پشیمان شود و به آن رجوع کند، طلاق از نوع بائن (غیرقابل رجوع برای مرد) به رجعی تبدیل می شود. در این صورت، مرد نیز حق رجوع به زندگی مشترک و همسر سابق خود را خواهد داشت. پس از پایان عده، حق رجوع به مهریه بذل شده ساقط می شود.

تشخیص دقیق نوع عمل حقوقی در بخشش مهریه، نقطه عطف تعیین کننده قابلیت رجوع است. آنچه در عرف بخشش نامیده می شود، در حقوق دارای آثار کاملاً متفاوتی است.

سناریوهای خاص: فریب و فشار در بخشش مهریه؛ ابطال بخشش چگونه ممکن است؟

در برخی موارد، بخشش مهریه ممکن است تحت شرایطی صورت گرفته باشد که رضایت واقعی زن مخدوش شده است. در این سناریوها، امکان ابطال یا بی اعتبار کردن بخشش مهریه، حتی اگر به صورت ابراء یا صلح انجام شده باشد، وجود دارد؛ اما اثبات آن بسیار دشوار است و نیاز به ادله محکمه پسند دارد.

۶.۱. بخشش مهریه تحت فشار یا اکراه

اکراه زمانی اتفاق می افتد که زن تحت تهدید، اجبار، یا فشارهای روحی و جسمی، بدون اراده و قصد واقعی خود، مهریه را می بخشد. این تهدید می تواند از جانب شوهر، خانواده شوهر، یا حتی خانواده خود زن باشد.

آثار حقوقی: در صورت اثبات اکراه و فقدان قصد واقعی، بخشش مهریه باطل است. به این معنا که اساساً هیچ عمل حقوقی صورت نگرفته و زن همچنان مالک مهریه خود محسوب می شود و می تواند آن را مطالبه کند. با این حال، اثبات اکراه در دادگاه بسیار پیچیده و دشوار است و نیازمند ارائه شواهد، مدارک، و شهادت های قوی است که قاضی را متقاعد کند که اراده زن آزاد نبوده است.

۶.۲. فریب در بخشش مهریه

فریب (تدلیس) در بخشش مهریه زمانی رخ می دهد که مرد با وعده های دروغین، اغفال، یا پنهان کردن واقعیت ها، زن را به بخشش مهریه ترغیب می کند و پس از آن به وعده های خود عمل نمی کند. این وعده ها می توانند شامل مواردی نظیر انتقال مال به نام زن، تأمین آینده بهتر، طلاق ندادن، یا تغییر رفتار باشد.

آثار حقوقی: در صورت اثبات فریب و تدلیس، زن می تواند برای ابطال بخشش مهریه و مطالبه مجدد آن اقدام کند. اثبات فریب نیز مانند اکراه، مستلزم ارائه ادله محکم در دادگاه است. باید ثابت شود که اگر زن از واقعیت امر آگاه بود، هرگز اقدام به بخشش مهریه نمی کرد. معمولاً اثبات فریب از طریق پیامک ها، شهادت شهود، یا اسناد و توافقات شفاهی مکتوب (در صورت وجود) صورت می گیرد.

گام های عملی برای رجوع به مهریه بخشیده شده (در صورت امکان)

اگر پس از بخشش مهریه، دچار پشیمانی شده اید و بر اساس شرایط حقوقی موجود، امکان رجوع برای شما فراهم است، باید گام های عملی و منظمی را دنبال کنید تا شانس موفقیت خود را افزایش دهید:

۷.۱. تشخیص دقیق نوع بخشش

اولین و حیاتی ترین گام، شناسایی صحیح و دقیق نوع حقوقی عملی است که به واسطه آن مهریه بخشیده شده است. آیا این اقدام در قالب «ابراء»، «هبه (عین معین یا دین)»، «اقرار به وصول»، «صلح» یا «بذل» بوده است؟ بررسی دقیق سند مربوطه (عقدنامه، اقرارنامه، صلح نامه، یا هر سند دیگر) در دفاتر اسناد رسمی یا حتی توافقات عادی، برای این منظور ضروری است. این تشخیص، تعیین کننده مسیر قانونی بعدی شما خواهد بود.

۷.۲. جمع آوری مدارک و مستندات

پس از تشخیص نوع بخشش، نوبت به جمع آوری هرگونه مدرک و مستندی می رسد که می تواند ادعای شما را تقویت کند. این مدارک می توانند شامل موارد زیر باشند:

• اصل سند بخشش مهریه (رسمی یا عادی).
• هرگونه اسناد، پیامک ها، ایمیل ها، یا مکالمات ضبط شده که وجود اکراه، فریب، یا شرایط خاص دیگر را اثبات کند.
• شهادت شهود (در صورت وجود) که در زمان بخشش مهریه یا شرایط اکراه و فریب، حضور داشته اند.
• اسناد مربوط به عدم دریافت مهریه در موارد اقرار به وصول (مانند گردش حساب بانکی).

۷.۳. مشاوره با وکیل متخصص خانواده

با توجه به پیچیدگی های حقوقی مربوط به بخشش مهریه و قابلیت رجوع از آن، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده امری ضروری است. وکیل با بررسی دقیق شرایط پرونده شما، اسناد و مدارک موجود، و قوانین مرتبط، می تواند:

• نوع حقوقی بخشش را به درستی تشخیص دهد.
• میزان شانس موفقیت شما در رجوع به مهریه را ارزیابی کند.
• بهترین مسیر قانونی را به شما پیشنهاد دهد.
• شما را در جمع آوری ادله و تنظیم دادخواست یاری رساند.

۷.۴. طرح دعوا در دادگاه خانواده

در صورتی که وکیل تشخیص دهد امکان رجوع به مهریه بخشیده شده وجود دارد، گام بعدی طرح دعوا در دادگاه خانواده است. این مرحله شامل:

1. تنظیم دادخواست: دادخواستی دقیق و مستدل با شرح کامل ماجرا و ارائه ادله و مستندات.
2. ثبت دادخواست: از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
3. پیگیری پرونده: حضور در جلسات دادرسی، ارائه دفاعیات لازم، و ارائه هرگونه مدرک تکمیلی به دادگاه.

اولین گام برای هر زنی که قصد رجوع به مهریه بخشیده شده خود را دارد، تشخیص دقیق نوع حقوقی بخشش است. این تشخیص، مسیر و شانس موفقیت را تعیین می کند.

توصیه های کلیدی حقوقی برای قبل و بعد از بخشش مهریه

موضوع مهریه و بخشش آن، یکی از حساس ترین مسائل در روابط خانوادگی است که پیامدهای حقوقی و مالی عمیقی دارد. برای جلوگیری از پشیمانی و مشکلات آتی، رعایت نکات حقوقی زیر حیاتی است:

قبل از بخشش: تصمیمات آگاهانه بگیرید

• آشنایی کامل با قوانین: پیش از هر اقدامی، اطلاعات کامل و دقیقی در مورد انواع بخشش مهریه و آثار حقوقی هر یک کسب کنید.
• مشورت با وکیل مستقل: هرگز بدون مشورت با وکیلی مستقل و بی طرف، اقدام به بخشش مهریه نکنید. این مشورت به شما کمک می کند تا تصمیم گیری آگاهانه ای داشته باشید.
• ثبت رسمی توافقات: هرگونه توافق در خصوص مهریه، اعم از بخشش یا هر شرط دیگر، باید به صورت سند رسمی و در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود. اسناد عادی و دست نوشته ها، از اعتبار کمتری برخوردار بوده و اثبات آن ها در دادگاه دشوارتر است.
• پرهیز از اقدامات عجولانه: تحت تأثیر احساسات، فشار عاطفی، یا تهدید، هرگز تصمیم به بخشش مهریه نگیرید. این تصمیم باید با آرامش و منطق کامل اتخاذ شود.
• تعیین هدف از بخشش: به وضوح مشخص کنید که هدف شما از بخشش مهریه چیست و آیا این هدف با نوع عمل حقوقی که انتخاب می کنید، همخوانی دارد.

بعد از بخشش (و در صورت پشیمانی): اقدام سنجیده و مستند

• حفظ آرامش و جمع آوری شواهد: در صورت پشیمانی از بخشش، ابتدا آرامش خود را حفظ کرده و هرگونه شواهد و مدارکی که می تواند ادعای شما را در مورد نوع بخشش، اکراه یا فریب تقویت کند، جمع آوری نمایید.
• مراجعه فوری به وکیل مجرب: زمان در این گونه پرونده ها از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچه سریع تر با وکیلی متخصص مشورت کنید تا راهنمایی های لازم را دریافت نمایید.
• عدم انجام توافقات شفاهی: پس از پشیمانی، از انجام هرگونه توافق شفاهی با طرف مقابل که فاقد سندیت است، پرهیز کنید. تمام اقدامات باید به صورت قانونی و مستند انجام شود.
• عدم تکرار اشتباه: از هرگونه اقدام جدیدی که ممکن است وضعیت حقوقی شما را بدتر کند، اجتناب ورزید.

سوالات متداول: پاسخ به مهم ترین ابهامات شما

سوالات متداول

آیا بخشش مهریه بدون امضا در دفترخانه رسمی معتبر است؟

بستگی به نوع بخشش دارد. اگر بخشش به صورت «ابراء» باشد و زن شفاهی یا با سند عادی (دست نوشته) مرد را بری الذمه کند، این ابراء معتبر است؛ اما اثبات آن در دادگاه دشوار خواهد بود و نیاز به ادله قوی دارد. اما اگر «هبه» باشد، به جز هبه دین، قبض شرط صحت هبه است (زن باید مهریه را به مرد بدهد و مرد قبض کند). به طور کلی، برای جلوگیری از هرگونه تردید و مشکل در آینده، توصیه می شود هرگونه بخشش مهریه حتماً به صورت سند رسمی در دفترخانه اسناد رسمی انجام شود.

اگر مهریه ام را ابراء کرده باشم، آیا هیچ راهی برای پس گرفتن آن نیست؟

خیر، اگر مهریه به صورت «ابراء» بخشیده شده باشد، مطلقاً غیرقابل رجوع است. ابراء یک عمل حقوقی یک جانبه است که دین را به کلی ساقط می کند و پس از آن، زن دیگر هیچ حقی برای مطالبه مهریه ندارد. پشیمانی از ابراء، از نظر حقوقی بی اثر است.

تفاوت اصلی هبه مهریه و ابراء مهریه چیست؟

تفاوت اصلی در ماهیت و قابلیت رجوع آن هاست. «ابراء» ساقط کردن دین است و غیرقابل رجوع. اما «هبه» تملیک یک مال به دیگری است. هبه عین معین اصولاً قابل رجوع است (مگر در موارد خاص ماده 803 ق.م)، اما هبه دین (که مهریه از این نوع است) عموماً غیرقابل رجوع تلقی می شود و همانند ابراء است (ماده 806 ق.م). در عمل، اگر هدف غیرقابل برگشت کردن بخشش باشد، ابراء یا صلح مهریه توصیه می شود.

آیا بذل مهریه در طلاق توافقی، پس از پایان عده هم قابل رجوع است؟

خیر، «بذل مهریه» در طلاق خلع و مبارات، فقط در زمان عده طلاق قابل رجوع است. پس از پایان یافتن مدت عده (که معمولاً سه طهر یا سه ماه است)، حق رجوع به مهریه بذل شده از بین می رود و زن دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند.

چه مدارکی برای اثبات فریب یا اکراه در بخشش مهریه لازم است؟

اثبات فریب یا اکراه دشوار است و به ادله قوی نیاز دارد. مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:

• پیامک ها، ایمیل ها، یا نامه هایی که حاوی تهدید یا وعده های فریبنده باشند.
• شهادت شهود معتبر که در جریان تهدید یا فریب قرار گرفته اند.
• اسناد یا مدارکی که اثبات کند وعده های داده شده (مثلاً انتقال مال) محقق نشده اند.
• گزارش پزشکی قانونی در صورت وجود هرگونه آسیب جسمی ناشی از اکراه.
• سوابق قضایی مرتبط با تهدید یا خشونت (در صورت وجود).

آیا شهادت شهود برای اثبات اکراه در بخشش مهریه کافی است؟

شهادت شهود می تواند یکی از ادله مهم برای اثبات اکراه باشد، اما به تنهایی ممکن است کافی نباشد و نیاز به تقویت با قرائن و امارات دیگر و بررسی دقیق توسط قاضی دارد. دادگاه معمولاً به دنبال مجموعه ای از ادله و شواهد است تا به یقین برسد که اکراه واقعی و مؤثر بوده است.

مدت زمان معمول برای رسیدگی به پرونده های رجوع به مهریه چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های حقوقی، از جمله رجوع به مهریه، به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله حجم کاری دادگاه، پیچیدگی پرونده، تعداد جلسات دادرسی، لزوم ارجاع به کارشناسی، و نحوه همکاری طرفین. بنابراین، نمی توان زمان مشخصی را تعیین کرد. این فرآیند ممکن است از چند ماه تا یک سال یا بیشتر به طول بینجامد.

نتیجه گیری: حق خود را بشناسید، آگاهانه عمل کنید!

موضوع بخشش مهریه و قابلیت رجوع از آن، نه تنها یک مسئله حقوقی، بلکه یک تصمیم سرنوشت ساز در زندگی افراد است که با ابعاد عاطفی و مالی گره خورده است. همانطور که تشریح شد، تنها در حالتی می توان ادعا کرد که مهریه بخشیده شده قابل برگشت است که نوع بخشش از لحاظ حقوقی ماهیت «هبه غیرمعوض عین معین» داشته باشد و شرایط رجوع نیز فراهم باشد، یا «بذل مهریه» در طلاق خلع و مبارات در زمان عده صورت گرفته باشد. در سایر حالات، به ویژه در «ابراء» و «صلح»، امکان رجوع بسیار محدود یا اساساً ناممکن است، مگر اینکه اثبات شود بخشش تحت شرایط خاص نظیر اکراه یا فریب انجام شده که اثبات آن نیز بسیار دشوار است.

تأکید می شود که شناخت دقیق نوع حقوقی بخشش و درک پیامدهای آن، قبل از هر اقدامی، از اهمیت بالایی برخوردار است. پیچیدگی های این موضوع ایجاب می کند که پیش از هر تصمیم گیری، به خصوص در شرایط حساس زندگی، حتماً با یک وکیل متخصص خانواده مشورت نمایید. این مشورت نه تنها به شما کمک می کند تا از حقوق خود آگاه شوید، بلکه شما را در اتخاذ بهترین تصمیم و انتخاب صحیح ترین مسیر قانونی یاری خواهد کرد.

آگاهی از حقوق، اولین گام برای حفظ آن است. با آگاهی، می توان از مشکلات و پشیمانی های آتی جلوگیری کرد و تصمیماتی گرفت که در بلندمدت به نفع شما باشد.