نمونه دادخواست مهروموم ترکه
نمونه دادخواست مهروموم ترکه
پس از درگذشت یک فرد، مدیریت و حفظ اموال باقیمانده از او که به آن ترکه گفته می شود، یکی از مسائل حیاتی و گاه پیچیده است. مهروموم ترکه، یک اقدام قانونی ضروری است که با هدف جلوگیری از هرگونه تصرف غیرمجاز، حیف و میل، یا سوءاستفاده از اموال متوفی تا زمان تعیین تکلیف نهایی آن صورت می گیرد. این فرآیند به وراث، طلبکاران و سایر ذینفعان امکان می دهد تا با اطمینان خاطر، مراحل قانونی بعدی مانند صورت برداری و تقسیم ارث را پیگیری کنند و حقوق خود را محفوظ بدارند. در این مقاله، به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف مهروموم ترکه، تفاوت آن با تحریر ترکه، معرفی مراجع صالح، و ارائه یک نمونه دادخواست جامع و قابل استفاده خواهیم پرداخت تا راهنمایی کامل برای ذینفعان باشد.
مهروموم ترکه چیست؟ (تعریف و اهداف)
مهروموم ترکه، در اصطلاح حقوقی، فرآیندی است که طی آن، به منظور حفظ و جلوگیری از تضییع اموال و دارایی های متوفی، این اموال توسط مراجع قضایی پلمپ و تحت حفاظت قرار می گیرند. این اقدام معمولاً زمانی صورت می پذیرد که بیم حیف و میل، سوءاستفاده یا اختفای اموال توسط یکی از وراث یا اشخاص دیگر وجود داشته باشد، یا برای جلوگیری از هرگونه تصرف غیرمجاز تا زمان تعیین و تکلیف نهایی ترکه.
هدف اصلی از درخواست مهروموم ترکه، تضمین این است که اموال متوفی، اعم از منقول و غیرمنقول، بدون هیچ گونه دستکاری، جابه جایی یا از بین رفتن، تا زمان تحریر ترکه و سپس تقسیم آن، سالم و دست نخورده باقی بماند. این کار نه تنها به حفظ حقوق وراث کمک می کند، بلکه حقوق طلبکاران متوفی و موصی له ها را نیز در مقابل هرگونه اقدامی که منجر به کاهش ارزش یا از بین رفتن ترکه شود، محافظت می نماید. سرعت عمل در درخواست مهروموم ترکه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا هرگونه تأخیر می تواند فرصت را برای اقدامات غیرقانونی و تضییع اموال فراهم آورد. در واقع، مهروموم ترکه گام نخست و پیشگیرانه در مسیر حفظ عدالت و شفافیت در امور مربوط به ارث است.
تفاوت و ارتباط مهروموم ترکه با تحریر ترکه
مهروموم ترکه و تحریر ترکه، دو مفهوم حقوقی مرتبط اما متمایز در فرآیند مدیریت اموال متوفی هستند که اغلب به صورت مکمل یکدیگر درخواست و اجرا می شوند. درک صحیح تفاوت ها و ارتباط این دو، برای پیگیری صحیح امور مربوط به ارث ضروری است.
مهروموم ترکه: اقدام اولیه و حفاظتی
همانطور که پیش تر اشاره شد، مهروموم ترکه یک اقدام حفاظتی و پیشگیرانه است. هدف اصلی آن پلمپ و جلوگیری از دسترسی و تصرف در اموال متوفی به منظور حفظ آن ها تا زمان تعیین تکلیف نهایی است. این فرآیند شامل قرار دادن مهر و موم فیزیکی بر روی درب اتاق ها، کمدها، صندوق ها و هر مکانی که اموال متوفی در آن نگهداری می شود، به علاوه تهیه لیست اجمالی از اقلام مشهود است. مواد ۱۶۷ تا ۱۹۴ قانون امور حسبی به مهروموم ترکه می پردازند. به عنوان مثال، ماده ۱۷۵ قانون امور حسبی صراحتاً بیان می دارد: دادگاه در صورتی که بیم حیف و میل یا از بین رفتن ترکه باشد، بدون تأخیر اقدام به مهر و موم می نماید.
تحریر ترکه: صورت برداری و ارزیابی جامع
در مقابل، تحریر ترکه فرآیندی جامع تر و تفصیلی تر است که هدف آن تعیین دقیق مقدار ترکه و دیون متوفی است. این مرحله شامل صورت برداری کامل از کلیه اموال و دارایی های متوفی (اعم از منقول و غیرمنقول، مطالبات و حقوق مالی) و همچنین ثبت بدهی ها و تعهدات وی (دیون) می باشد. در طول تحریر ترکه، ارزش گذاری اموال نیز صورت می گیرد. مواد ۲۰۶ تا ۲۴۵ قانون امور حسبی به تحریر ترکه اختصاص دارند. ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی تصریح می کند: مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است. همچنین ماده ۲۱۳، محتویات صورت برداری ترکه را به تفصیل بیان می کند که شامل توصیف اموال، تعیین قیمت، ذکر مطالبات و دیون متوفی است.
ارتباط تنگاتنگ مهروموم و تحریر ترکه
این دو فرآیند اغلب به صورت توأمان و پشت سر هم درخواست می شوند، زیرا مهروموم ترکه پیش نیاز منطقی و امن برای تحریر ترکه است. تا زمانی که اموال پلمپ و محفوظ نباشند، امکان صورت برداری دقیق و بدون نگرانی از دستکاری وجود نخواهد داشت. به همین دلیل، در بسیاری از دادخواست ها، درخواست مهروموم و تحریر ترکه به صورت یکجا مطرح می شود. صدور هم زمان قرارهای مهروموم و تحریر ترکه امکان پذیر است، اما اجرای مهروموم باید پیش از اجرای تحریر صورت پذیرد. این امر اطمینان می دهد که در فاصله زمانی بین صدور قرار تحریر و اجرای عملیات آن (که طبق ماده ۲۱۰ قانون امور حسبی می تواند تا سه ماه به طول انجامد)، اموال متوفی در امان بمانند.
به عبارت دیگر، مهروموم ترکه مانند قفل کردن گاوصندوق برای حفظ محتویات آن است، در حالی که تحریر ترکه مانند باز کردن گاوصندوق و تهیه لیست دقیق از تمام اقلام موجود در آن و ارزش گذاری آن هاست. بدون مرحله اول (حفاظت)، مرحله دوم (صورت برداری دقیق) با چالش و ریسک های جدی مواجه خواهد شد.
صلاحیت رسیدگی: کدام مرجع قضایی؟ (دادگاه صلح یا شورای حل اختلاف)
تعیین مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به درخواست مهروموم و تحریر ترکه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا اقامه دعوا در مرجع اشتباه می تواند به رد دادخواست و طولانی شدن فرآیند منجر شود.
بر اساس قوانین جدید و به موجب قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۳۹۴ و اصلاحات بعدی آن (و نیز قانون صلاحیت دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی)، رسیدگی به امور مربوط به ترکه، از جمله مهروموم و تحریر ترکه، در صلاحیت «دادگاه صلح» است. در گذشته، این صلاحیت به شوراهای حل اختلاف واگذار شده بود، اما با تصویب قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۳۹۴ و سپس قانون تشکیل دادگاه های صلح در سال ۱۴۰۲، صلاحیت رسیدگی به امور ترکه به دادگاه های صلح منتقل گردید.
از این رو، متقاضیان باید دادخواست خود را خطاب به ریاست محترم دادگاه صلح شهرستان [نام شهرستان] تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنند.
همچنین، محل اقامه دعوا (دادگاه صالح از نظر محلی) بر اساس آخرین اقامتگاه متوفی تعیین می شود. به این معنا که درخواست باید به دادگاه صلح شهری ارائه شود که متوفی در زمان فوت خود در آنجا اقامتگاه دائمی داشته است. در صورتی که متوفی اقامتگاه دائمی در ایران نداشته باشد، دادگاه صلح محلی که اموال متوفی در آنجا واقع شده است، صالح به رسیدگی خواهد بود.
چه کسانی می توانند درخواست مهروموم ترکه را بدهند؟ (اشخاص ذی نفع)
درخواست مهروموم ترکه، تنها از سوی اشخاصی پذیرفته می شود که به نحوی در ترکه متوفی ذی نفع باشند. قانون امور حسبی، این اشخاص را به وضوح مشخص کرده است. شناخت این افراد برای ارائه دادخواست صحیح و جلوگیری از رد آن به دلیل عدم ذینفعی ضروری است.
بر اساس ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی، اشخاص زیر می توانند درخواست مهروموم ترکه را بنمایند:
- هر یک از ورثه متوفی یا نماینده قانونی آن ها: این گروه شامل تمامی افرادی است که از متوفی ارث می برند، مانند همسر، فرزندان، والدین، و سایر خویشاوندان. هر یک از ورثه، حتی به صورت فردی و بدون نیاز به موافقت سایر ورثه، می تواند این درخواست را مطرح کند. نماینده قانونی ورثه نیز (مانند ولی، قیم یا وکیل) می تواند این اقدام را انجام دهد.
- وصی: در صورتی که متوفی وصیت نامه ای داشته و فردی را به عنوان وصی برای اداره یا نظارت بر اموال خود تعیین کرده باشد، وصی نیز می تواند به منظور حفظ اموال موصی بها، درخواست مهروموم ترکه را ارائه کند.
- قیم یا امین غایب: اگر در میان ورثه، افراد محجور (مانند صغیر، مجنون، یا سفیه) یا غایب (فردی که از او خبری نیست و نماینده ای ندارد) وجود داشته باشند و برای آن ها قیم یا امین تعیین شده باشد، قیم یا امین نیز به نمایندگی از محجور یا غایب، حق درخواست مهروموم ترکه را دارد. این امر به دلیل حمایت از حقوق افراد نیازمند به حمایت قانونی است.
- طلبکاران متوفی: اشخاصی که از متوفی طلبکار هستند و نگران اند که پیش از پرداخت دیونشان، اموال ترکه حیف و میل شود، می توانند برای حفظ حقوق خود درخواست مهروموم ترکه را مطرح کنند. این اقدام به آن ها اطمینان می دهد که پس از تحریر ترکه، دارایی کافی برای پرداخت بدهی ها وجود خواهد داشت.
- موصی له: در صورتی که متوفی وصیت کرده باشد که بخشی از اموالش به فرد یا افرادی خاص (موصی له) برسد، موصی له نیز برای حفظ حقی که بر ترکه دارد، می تواند درخواست مهروموم را بنماید.
حضور هر یک از این اشخاص در دادگاه برای ثبت درخواست الزامی نیست، و می توانند از طریق وکیل نیز اقدام کنند.
نمونه دادخواست مهروموم و تحریر ترکه (کامل و قابل استفاده)
تنظیم یک دادخواست دقیق و کامل، نخستین گام در فرآیند قانونی مهروموم و تحریر ترکه است. در این بخش، یک نمونه دادخواست جامع ارائه می شود که می تواند به عنوان الگو برای متقاضیان مورد استفاده قرار گیرد. دقت در تکمیل اطلاعات و پیوست مدارک از اهمیت بالایی برخوردار است.
عنوان دادخواست:
دادخواست صدور قرار مهروموم و تحریر ترکه متوفی
اطلاعات طرفین و خواسته:
| بخش | اطلاعات |
|---|---|
| ۱. خواهان: | نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، نشانی کامل (شهر، خیابان، کوچه، پلاک، کد پستی)، شماره تماس |
| ۲. خواندگان: | (مشخصات کامل سایر ورثه متوفی) نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، نشانی کامل (شهر، خیابان، کوچه، پلاک، کد پستی)، شماره تماس.
تأکید: ذکر مشخصات تمامی ورثه متوفی، حتی اگر با خواهان همکاری نداشته باشند، الزامی است. در صورت عدم اطلاع از نشانی دقیق، می بایست از عبارت مجهول المکان استفاده شود تا دادگاه دستور استعلام نشانی از مراجع ذی ربط را صادر نماید. |
| ۳. وکیل (در صورت وجود): | نام و نام خانوادگی، شماره پروانه وکالت، نشانی دفتر، شماره تماس |
| ۴. خواسته: | تقاضای صدور قرار مهروموم ترکه متوفی شادروان [نام متوفی] و متعاقباً تحریر ترکه ایشان، به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، و سایر هزینه های قانونی. |
دلایل و منضمات دادخواست (مدارک لازم برای پیوست):
پیوست کردن مدارک معتبر و مصدق به دادخواست، از ارکان اصلی پذیرش و پیشبرد پرونده است. تمامی کپی ها باید به تأیید دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر خدمات قضایی رسیده باشند (کپی مصدق).
- کپی مصدق گواهی فوت متوفی.
- کپی مصدق گواهی حصر وراثت (حتی اگر محدود باشد). در صورت عدم وجود، می بایست همزمان یا پیش از آن درخواست صدور گواهی حصر وراثت شود.
- کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان (و در صورت امکان، خواندگان).
- وکالت نامه وکیل (در صورت اعطای وکالت).
- (اختیاری) لیست مقدماتی اموال و دارایی های متوفی (در صورت اطلاع از وجود آن ها، مثلاً اسناد مالکیت، دفترچه حساب بانکی و غیره).
- (اختیاری) قیم نامه یا وصیت نامه (در صورت وجود و لزوم، مثلاً اگر خواهان قیم محجور یا وصی باشد).
متن شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه صلح شهرستان [نام شهرستان مربوط به آخرین اقامتگاه متوفی]
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند، شادروان [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی]، مورث قانونی اینجانب (خواهان) و خواندگان محترم، در تاریخ [تاریخ فوت] در اقامتگاه دائمی خود واقع در [نشانی آخرین اقامتگاه متوفی] دار فانی را وداع گفته اند.
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به کد ملی [کد ملی خواهان] به عنوان [نسبت با متوفی، مثال: فرزند/همسر] و خواندگان محترم نیز سایر ورثه حین الفوت متوفی می باشند. گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی حصر وراثت] مورخ [تاریخ صدور] صادره از شعبه [نام شعبه] به پیوست دادخواست، مؤید رابطه وراثت می باشد.
نظر به اینکه [دلیل اصلی درخواست، مثلاً: بیم حیف و میل و تضییع اموال متوفی تا زمان تعیین تکلیف نهایی، یا وجود اختلافات میان ورثه بر سر اموال، یا وجود ورثه محجور/غایب که نماینده قانونی ندارند] و لازم است ماترک به جای مانده از متوفی به منظور حفظ حقوق کلیه ورثه و طلبکاران، صورت برداری و حفاظت شود، فلذا مستنداً به مواد ۱۶۷، ۱۷۵، ۲۰۶، ۲۰۷ و سایر مواد مرتبط از قانون امور حسبی، تقاضای صدور قرار مهروموم ترکه متوفی و سپس اجرای فرآیند تحریر ترکه با رعایت کلیه تشریفات قانونی، از محضر محترم دادگاه مورد استدعاست.
پیشاپیش از بذل توجه و رسیدگی حضرتعالی کمال تشکر را دارم.
با تجدید احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل خواهان)
تاریخ:
امضا:
نکات کاربردی برای تکمیل دادخواست:
- دقت در اطلاعات: تمامی اطلاعات هویتی و نشانی ها باید کاملاً دقیق و مطابق با مدارک شناسایی باشند. هرگونه اشتباه می تواند منجر به تأخیر در روند رسیدگی شود.
- تهیه کپی مصدق: حتماً قبل از ثبت دادخواست، کپی تمامی مدارک لازم را تهیه و در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دفاتر اسناد رسمی مصدق (برابر اصل) نمایید.
- ثبت دادخواست: دادخواست باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صلح صالح ارسال شود.
- ذکر دلایل متقن: در بخش شرح دادخواست، هرچه دلایل شما برای درخواست مهروموم (مانند بیم حیف و میل یا تصرف غیرقانونی) واضح تر و مستندتر باشد، رسیدگی به آن سریع تر انجام خواهد شد.
مستندات قانونی مهروموم و تحریر ترکه (قانون امور حسبی با شرح ساده)
فرآیند مهروموم و تحریر ترکه، کاملاً بر پایه مقررات قانون امور حسبی مصوب سال ۱۳۱۹ استوار است. درک این مواد قانونی برای هر ذینفعی ضروری است تا از حقوق و وظایف خود آگاه باشد.
مواد کلیدی مربوط به مهروموم ترکه:
-
ماده ۱۶۷: این ماده اشخاصی را تعیین می کند که حق درخواست مهروموم ترکه را دارند (که پیش تر به تفصیل ذکر شد: ورثه، وصی، قیم، امین غایب و طلبکاران). این ماده مبنای قانونی برای اقامه دعوا توسط ذینفعان است.
-
ماده ۱۷۲: این ماده به حمایت از حقوق ورثه محجور می پردازد. اگر در میان ورثه، محجوری باشد که ولی، وصی یا قیم نداشته باشد، دادرس پس از مهروموم ترکه، مراتب را به دادستان اطلاع می دهد تا برای تعیین قیم اقدام شود. این امر تضمین کننده حفظ حقوق افراد نیازمند به حمایت است.
-
ماده ۱۷۳: مشابه ماده ۱۷۲، این ماده به حمایت از حقوق ورثه غایب می پردازد. در صورت وجود ورثه غایب بدون نماینده قانونی، دادرس مهروموم را به او اطلاع می دهد و اگر نشانی وی معلوم نباشد، به دادستان اطلاع می دهد تا برای تعیین امین اقدام کند.
-
ماده ۱۷۵: این ماده بر لزوم اقدام فوری دادگاه در موارد اضطراری تأکید دارد. اگر بیم حیف و میل یا از بین رفتن ترکه وجود داشته باشد، دادگاه مکلف است بدون تأخیر و فوراً اقدام به مهروموم نماید. این ماده اهمیت سرعت عمل در حفظ اموال را برجسته می سازد.
-
ماده ۱۹۲: این ماده، یک محدودیت زمانی برای درخواست مهروموم تعیین می کند. بر اساس آن، بعد از تحریر ترکه درخواست مهروموم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهروموم بشود فقط آن مقداری که تحریر نشده است مهروموم می گردد. این ماده نشان دهنده اولویت مهروموم بر تحریر و عدم لزوم مهروموم پس از صورت برداری کامل است.
مواد کلیدی مربوط به تحریر ترکه:
-
ماده ۲۰۶: این ماده به تعریف تحریر ترکه می پردازد: مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است. این ماده، هدف اصلی فرآیند تحریر ترکه را مشخص می کند.
-
ماده ۲۰۷: این ماده اشخاصی را تعیین می کند که حق درخواست تحریر ترکه را دارند: درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی برای اداره اموال پذیرفته می شود. این اشخاص مشابه ذینفعان مهروموم هستند.
-
ماده ۲۱۰: این ماده به تشریفات و زمان بندی تحریر ترکه می پردازد. بر اساس آن، بین صدور قرار تحریر (تعیین وقت برای صورت برداری) و اجرای عملیات تحریر، باید فاصله زمانی تعیین شود که کمتر از یک ماه و بیش از سه ماه از تاریخ نشر آگهی نباشد. این آگهی برای اطلاع رسانی به عموم و به ویژه طلبکاران و سایر ذینفعان منتشر می شود.
-
ماده ۲۱۳: این ماده به محتویات صورت برداری ترکه در فرآیند تحریر اشاره دارد. صورت برداری باید شامل توصیف اموال (منقول و غیرمنقول)، تعیین قیمت آن ها، ذکر مطالبات و دیون متوفی باشد. این جزئیات، شفافیت و دقت در تحریر ترکه را تضمین می کند.
تحلیل نظریات مشورتی مرتبط:
مطابق نظریه مشورتی شماره 7/98/1466 مورخ 1398/12/04 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، صدور هم زمان قرارهای مهروموم ترکه و تحریر آن امکان پذیر است؛ لکن مستفاد از ماده ۱۹۲ قانون امور حسبی، زمان مهروموم باید به نحوی تعیین شود که پیش از اجرای تحریر ترکه باشد. این بدان معناست که اگرچه می توان هر دو را با یک دادخواست درخواست کرد، اما در اجرا ابتدا مهروموم و سپس تحریر انجام می پذیرد.
همچنین نظریه مشورتی شماره 7/98/642 مورخ 1399/01/17 اداره کل حقوقی قوه قضاییه بیان می دارد که عملیات اجرایی راجع به بدهی متوفی در صورت تحریر ترکه معلق می ماند. بنابراین، در مدت تحریر ترکه امکان توقیف ماترک وجود ندارد و پس از خاتمه تحریر، توقیف ماترک برابر مقررات قانون اجرای احکام مدنی امکان پذیر خواهد بود. این امر به ورثه فرصت می دهد تا با آرامش خاطر و بدون نگرانی از توقیف ناگهانی اموال در حین تحریر، به امور مربوط به ترکه رسیدگی کنند.
مراحل عملی پس از صدور قرار مهروموم و تحریر ترکه
پس از اینکه دادگاه صلح قرار مهروموم و تحریر ترکه را صادر کرد، نوبت به اقدامات عملی برای اجرای این قرارها می رسد. این مراحل نیازمند دقت و همکاری با مأموران قضایی است.
۱. اجرای مهروموم:
پس از صدور قرار مهروموم، دادگاه به نماینده ای از خود (معمولاً مأمور ابلاغ یا اجرای احکام) مأموریت می دهد تا به همراه خواهان یا وکیل او به محل نگهداری اموال متوفی مراجعه کند. در این مرحله:
- حضور نماینده دادگاه: نماینده دادگاه (یا دادیار/دادرس) در محل حاضر می شود.
- لیست برداری اولیه: یک لیست اجمالی از اموال مشهود و مکانی که مهروموم قرار است روی آن صورت گیرد، تهیه می شود. این لیست اولیه برای شناسایی کلی اموال و اطمینان از صحت مهروموم ضروری است.
- پلمپ اموال: سپس، درب اتاق ها، کمدها، گاوصندوق ها، و هر محل یا ظرفی که اموال متوفی در آن نگهداری می شود، پلمپ (مهر و موم) می گردد. این پلمپ به معنای ممنوعیت هرگونه دسترسی یا جابه جایی اموال است. صورت جلسه ای از این اقدامات تهیه و به امضای حاضرین می رسد.
۲. محدودیت ها پس از مهروموم:
با مهروموم شدن ترکه، هرگونه تصرف، جابه جایی، فروش، یا هر نوع اقدامی که منجر به تغییر وضعیت اموال شود، ممنوع است. نقض مهروموم ترکه، جرم محسوب می شود و متصرف ممکن است با پیگرد قانونی و مجازات مواجه گردد. این محدودیت تا زمان فک مهروموم و آغاز تحریر ترکه یا تقسیم اموال ادامه خواهد داشت.
۳. اجرای تحریر ترکه:
پس از انجام مهروموم و اطمینان از حفظ اموال، نوبت به اجرای قرار تحریر ترکه می رسد. این مرحله زمان برتر و دقیق تر است:
- انتشار آگهی: دادگاه، قرار تحریر ترکه را از طریق انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار یا محلی به اطلاع عموم می رساند. این آگهی معمولاً حاوی نام متوفی، تاریخ و محل فوت، و زمان و مکان تعیین شده برای تحریر ترکه است. هدف از این آگهی، اطلاع رسانی به طلبکاران و سایر ذینفعان برای حضور در جلسه تحریر ترکه و اعلام مطالبات یا حقوق خود است.
- تعیین وقت برای تحریر: دادگاه یک وقت مشخص (معمولاً بین یک تا سه ماه پس از انتشار آگهی) برای جلسه تحریر ترکه تعیین می کند.
- حضور ورثه و طلبکاران: در تاریخ مقرر، ورثه، طلبکاران (که مطالبات خود را اعلام کرده اند)، نماینده دادگاه و در صورت لزوم کارشناس رسمی دادگستری، در محل حاضر می شوند.
- صورت برداری دقیق و ارزیابی: در این جلسه، مهروموم فک شده و صورت برداری دقیق و جامع از کلیه اموال متوفی (اعم از منقول و غیرمنقول، وجوه نقد، اسناد بهادار، مطالبات، سهام، خودرو، ملک و…) صورت می گیرد. هر یک از اموال توصیف شده و توسط کارشناس رسمی دادگستری (در صورت نیاز) ارزش گذاری می شوند. همزمان، دیون و تعهدات متوفی نیز از سوی طلبکاران اعلام و در صورت صحت سنجی، در لیست دیون ثبت می گردد.
- تهیه صورت مجلس تحریر: نهایتاً، صورت مجلس تحریر ترکه با جزئیات کامل اموال و دیون تهیه شده و به امضای تمامی حاضرین می رسد. این صورت مجلس، مبنای قانونی برای پرداخت دیون و سپس تقسیم ارث خواهد بود.
مدارک لازم برای ثبت دادخواست (لیست کامل و دقیق)
آماده سازی مدارک مورد نیاز پیش از ثبت دادخواست، از اهمیت بالایی برخوردار است. ناقص بودن مدارک می تواند فرآیند را طولانی کرده یا منجر به رد دادخواست شود. تمامی مدارک باید به صورت کپی مصدق (برابر اصل) ارائه شوند.
- گواهی فوت متوفی: این مدرک اصلی ترین سند برای اثبات فوت شخص است و باید از اداره ثبت احوال دریافت شده باشد.
- گواهی انحصار وراثت: این گواهی (حتی اگر محدود باشد) اثبات کننده هویت وراث و میزان سهم الارث هر یک است. در صورت عدم صدور گواهی انحصار وراثت، می توان همزمان با درخواست مهروموم و تحریر، برای صدور آن نیز دادخواست جداگانه ای ارائه داد.
- تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی:
- خواهان: شناسنامه و کارت ملی فرد یا افرادی که دادخواست را تقدیم می کنند.
- خواندگان: در صورت دسترسی، تصویر شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث دیگر که در دادخواست به عنوان خوانده ذکر شده اند. (عدم دسترسی به مدارک خواندگان مانع از ثبت دادخواست نیست، اما باید مشخصات آن ها تا حد امکان درج شود).
- اسناد مالکیت اموال متوفی (در صورت دسترسی و وجود): اگر خواهان به اسناد مالکیت اموال خاصی از متوفی (مانند سند ملک، سند خودرو، دفترچه حساب بانکی، سهام و اوراق بهادار) دسترسی دارد، ارائه کپی مصدق آن ها می تواند به تسریع فرآیند و شناسایی دقیق تر ترکه کمک کند.
- وکالت نامه وکیل (در صورت اعطای وکالت): اگر دادخواست توسط وکیل تقدیم می شود، وکالت نامه رسمی وکیل باید پیوست شود.
- هرگونه دلیل اثبات وجود ترکه یا بیم حیف و میل: این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- شهادت نامه: گواهی کتبی شاهدان مبنی بر وجود اموال خاص یا بیم حیف و میل.
- مستندات بانکی: اطلاعات حساب های بانکی متوفی (در صورت دسترسی).
- سایر مدارک: هرگونه مدرکی که نشان دهنده وجود اموالی از متوفی یا لزوم مهروموم برای حفظ آن ها باشد.
توصیه مهم: پیش از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، تمامی مدارک را آماده و از صحت و اعتبار آن ها اطمینان حاصل کنید. در صورت وجود هرگونه ابهام، مشاوره با وکیل یا کارشناسان حقوقی دفاتر خدمات قضایی می تواند راهگشا باشد.
هزینه های دادرسی و سایر مخارج مرتبط
اقدامات حقوقی، همواره با هزینه هایی همراه است که در فرآیند مهروموم و تحریر ترکه نیز مستثنی نیست. شناخت این هزینه ها به ذینفعان کمک می کند تا با آمادگی مالی لازم، این فرآیند را پیگیری کنند.
- هزینه دادرسی:
هزینه دادرسی برای دادخواست مهروموم و تحریر ترکه بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه محاسبه می شود. این هزینه ها معمولاً به صورت ثابت برای دعاوی غیرمالی یا حسب مورد بر اساس ارزش ترکه در مراحل اولیه (مهروموم) تعیین می گردد. در حال حاضر، دادخواست های مربوط به ترکه غالباً در دسته بندی دعاوی غیرمالی قرار می گیرند و هزینه دادرسی آن ها نسبتاً ثابت است. این هزینه باید در زمان ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت شود.
- هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:
علاوه بر هزینه دادرسی، مبلغی نیز بابت ثبت و ارسال دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت می شود. این هزینه نیز بر اساس تعرفه های مصوب این دفاتر است.
- هزینه های کارشناسی (در صورت نیاز):
در فرآیند تحریر ترکه، به ویژه زمانی که اموال متوفی متنوع و ارزشمند باشند (مانند املاک، خودروهای گران قیمت، سهام شرکت ها و…)، دادگاه ممکن است نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری برای ارزش گذاری دقیق اموال داشته باشد. هزینه های کارشناسی بر عهده درخواست کننده یا حسب مورد طرفین دعوا خواهد بود که باید به حساب کارشناس مربوطه واریز شود.
- هزینه انتشار آگهی (برای تحریر ترکه):
برای اجرای تحریر ترکه، لازم است قرار تحریر در روزنامه های کثیرالانتشار آگهی شود. هزینه انتشار این آگهی نیز بر عهده درخواست کننده تحریر ترکه خواهد بود.
- حق الوکاله وکیل (در صورت اخذ وکیل):
اگر برای پیگیری پرونده از وکیل دادگستری استفاده شود، حق الوکاله وکیل نیز به عنوان یکی از هزینه ها مطرح می شود. این مبلغ بر اساس توافق بین موکل و وکیل و یا مطابق تعرفه های قانونی حق الوکاله تعیین می گردد. خواهان می تواند در دادخواست خود، تقاضای پرداخت کلیه خسارات دادرسی، شامل حق الوکاله وکیل را نیز از خواندگان (سایر ورثه) نماید.
توجه به این نکته ضروری است که تعرفه های قضایی و هزینه ها ممکن است در طول زمان تغییر کنند. لذا، همواره توصیه می شود قبل از اقدام، از تعرفه های روز اطلاع حاصل شود.
نقش وکیل در فرآیند مهروموم و تحریر ترکه
پیگیری امور مربوط به ترکه، به دلیل ماهیت پیچیده حقوقی و حساسیت های خانوادگی، می تواند چالش برانگیز باشد. در این میان، نقش وکیل دادگستری، به ویژه وکیل متخصص در امور حسبی و وراثت، بسیار پررنگ و کارساز است.
مزایای سپردن کار به وکیل:
- تسریع در فرآیند: وکلای متخصص با آشنایی کامل به قوانین، رویه های قضایی و تشریفات اداری، می توانند فرآیند ثبت دادخواست، پیگیری مراحل، و هماهنگی با مراجع قضایی را به مراتب سریع تر و کارآمدتر انجام دهند. این امر از اتلاف وقت ذینفعان جلوگیری می کند.
- دقت حقوقی: تنظیم دادخواست صحیح، جمع آوری مدارک لازم، استناد به مواد قانونی مرتبط، و ارائه دفاعیات حقوقی دقیق، نیازمند دانش و تجربه حقوقی است. وکیل با تخصص خود، اطمینان حاصل می کند که تمامی جنبه های حقوقی پرونده به درستی رعایت شده و از بروز اشتباهات احتمالی که می تواند به رد دادخواست یا طولانی شدن پرونده منجر شود، جلوگیری می کند.
- کاهش تنش و اختلافات: در بسیاری از موارد، مسائل مربوط به ارث با اختلافات وراثتی همراه است. حضور وکیل به عنوان نماینده حقوقی، می تواند به کاهش تنش ها و پیشگیری از درگیری های مستقیم میان ورثه کمک کند و راه را برای یک راه حل قانونی و مسالمت آمیز هموار سازد. وکیل می تواند نقش میانجی گر حقوقی را نیز ایفا کند.
- حفظ حقوق موکل: وکیل به عنوان مدافع حقوق موکل خود، اطمینان حاصل می کند که هیچ حقی از وی تضییع نگردد. این امر به ویژه در مواردی که وراث محجور، غایب یا کمتر آگاه به مسائل حقوقی هستند، اهمیت مضاعفی می یابد.
- نمایندگی در جلسات: وکیل می تواند به جای موکل در جلسات دادگاه، جلسات تحریر ترکه و سایر مراحل اداری حضور یابد و امور را از طرف او پیگیری کند، که این امر بار روانی و زمانی زیادی را از دوش موکل برمی دارد.
موارد لزوم یا توصیه اکید به اخذ وکیل:
- پیچیدگی ترکه: اگر اموال متوفی متنوع و دارای جنبه های حقوقی پیچیده (مانند شرکت های تجاری، املاک متعدد، دیون سنگین، یا اموال خارج از کشور) باشد، حضور وکیل ضروری است.
- وجود اختلافات وراثتی: در صورتی که میان ورثه بر سر اموال، دیون، یا نحوه تقسیم ترکه، اختلاف جدی وجود داشته باشد، وکیل می تواند از حقوق موکل خود دفاع کرده و از تشدید اختلافات جلوگیری کند.
- وجود ورثه محجور یا غایب: زمانی که در میان ورثه، افراد صغیر، مجنون، سفیه یا غایب وجود دارند، لزوم حمایت حقوقی از آن ها افزایش می یابد و وکیل می تواند در این زمینه کمک رسان باشد.
- عدم آشنایی با فرآیندهای قضایی: برای افرادی که با روال کار دادگاه ها و اصطلاحات حقوقی آشنایی کافی ندارند، وکیل می تواند راهنمایی جامع و مؤثری ارائه دهد.
- بیم حیف و میل جدی: در صورتی که نگرانی جدی از بابت حیف و میل یا تصرف غیرقانونی در اموال وجود داشته باشد، اقدام سریع و دقیق حقوقی توسط وکیل می تواند از بروز خسارات جبران ناپذیر جلوگیری کند.
در نهایت، انتخاب وکیل متخصص نه تنها یک سرمایه گذاری برای حفظ حقوق است، بلکه آرامش خاطر و اطمینان از پیگیری صحیح امور را نیز به همراه دارد.
نتیجه گیری
مهروموم و تحریر ترکه، دو فرآیند حقوقی بنیادین و ضروری پس از فوت یک فرد هستند که هدف اصلی آن ها، حفظ و سازماندهی اموال متوفی است. مهروموم ترکه به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، از هرگونه تصرف غیرمجاز و حیف و میل جلوگیری می کند، در حالی که تحریر ترکه با صورت برداری دقیق و ارزیابی جامع اموال و دیون، بستر را برای تقسیم عادلانه ارث فراهم می آورد. این اقدامات، نه تنها حقوق وراث را تضمین می کنند، بلکه حقوق طلبکاران و سایر ذینفعان را نیز محفوظ نگه می دارند.
با توجه به پیچیدگی های قانونی و حساسیت های عاطفی که معمولاً با مسائل مربوط به ارث همراه است، اقدام به موقع و کسب مشاوره حقوقی تخصصی از اهمیت بالایی برخوردار است. ارائه یک دادخواست صحیح، پیوست مدارک کامل و دقیق، و رعایت تشریفات قانونی، همگی در گرو آگاهی و یا بهره مندی از تخصص یک وکیل مجرب است. استفاده از نمونه دادخواست مهروموم ترکه ارائه شده در این مقاله، می تواند گام نخستین شما در این مسیر باشد، اما همواره توصیه می شود برای اطمینان از صحت و کارآمدی اقدامات حقوقی، با یک وکیل متخصص در امور وراثت مشورت نمایید. این رویکرد، نه تنها از بروز مشکلات و اختلافات آتی جلوگیری می کند، بلکه مسیر رسیدگی به امور ترکه را نیز تسهیل می نماید.