اجزای سفته عبارتند از
اجزای سفته عبارتند از
اجزای سفته شامل عنوان سفته، مبلغ، تاریخ صدور، نام و نام خانوادگی گیرنده، تاریخ پرداخت، امضا یا مهر صادرکننده، نام و نام خانوادگی صادرکننده، اقامتگاه صادرکننده و محل پرداخت است که هر یک از این موارد برای اعتبار و اجرای قانونی این سند تجاری ضروری هستند و عدم درج یا نقص آن ها می تواند آثار حقوقی جدی به دنبال داشته باشد.
سفته، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری در نظام حقوقی و اقتصادی ایران، نقش حیاتی در تسهیل معاملات و تضمین تعهدات ایفا می کند. این سند، که به موجب قانون تجارت دارای اعتبار و قدرت اجرایی خاصی است، میان افراد و شرکت ها برای مقاصد گوناگونی از جمله ضمانت، پرداخت بدهی و اعطای اعتبار به کار می رود. اما اعتبار و قابلیت استناد به سفته، به رعایت دقیق مندرجات و اجزای قانونی آن وابسته است. درک عمیق از ماهیت سفته و هر یک از اجزای تشکیل دهنده آن، نه تنها برای صادرکنندگان و دارندگان این سند، بلکه برای تمامی فعالان اقتصادی و حقوقی، امری ضروری است. این شناخت جامع، از بروز مشکلات حقوقی و مالی پیشگیری کرده و زمینه را برای استفاده صحیح و مطمئن از این ابزار قدرتمند فراهم می آورد.
این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، به تفصیل به بررسی اجزا و مندرجات قانونی سفته در ایران، بر اساس ماده ۳۰۸ قانون تجارت و رویه قضایی، می پردازد. با مطالعه این راهنما، مخاطبان قادر خواهند بود تا با درک صحیح از الزامات قانونی، سفته را به درستی تنظیم، استفاده، ظهرنویسی یا وصول کرده و از منافع حقوقی و مالی آن بهره مند شوند. همچنین، نکات کاربردی و عملی در تکمیل سفته و رویه های حقوقی مرتبط با آن، از جمله واخواست و نحوه وصول سفته، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
سفته چیست؟ تبیین ماهیت حقوقی و جایگاه آن
سفته، که در اصطلاح حقوقی به آن فتنه طلب نیز گفته می شود، یک سند تجاری مهم است که صادرکننده آن به موجب این سند، تعهد می کند مبلغ معینی را در تاریخ مشخص یا به صورت عندالمطالبه، در وجه شخص معین، یا به حواله کرد او، یا در وجه حامل پرداخت کند. تعریف سفته بر اساس ماده ۳۰۷ قانون تجارت ایران، پایه و اساس درک ماهیت حقوقی آن را فراهم می آورد. این ماده صراحتاً بیان می دارد که سفته سندی است که به موجب آن، شخص متعهد می شود در موعد معین یا عندالمطالبه، مبلغی در وجه شخص معین یا به حواله کرد او یا در وجه حامل بپردازد.
ماهیت حقوقی سفته به عنوان یک سند تجاری، امتیازات و ویژگی های خاصی را به آن می بخشد. سفته، علاوه بر اینکه یک سند عادی اثبات بدهی است، دارای امتیازات ویژه ای است که آن را از سایر اسناد متمایز می کند. از جمله مهم ترین این امتیازات، مسئولیت تضامنی امضاکنندگان (صادرکننده و ظهرنویسان) و امکان مطالبه سریع تر وجه از طریق واخواست و اجرای ثبت است. این سند به عنوان یک <قوی>سند لازم الاجراقوی> شناخته می شود، به این معنی که در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر، دارنده می تواند با رعایت تشریفات قانونی، به سرعت نسبت به توقیف اموال و وصول طلب خود اقدام کند.
تفاوت های کلیدی سفته با چک و برات
برای درک عمیق تر جایگاه سفته، مقایسه آن با سایر اسناد تجاری از جمله چک و برات ضروری است:
-
تفاوت سفته با چک:
- جنبه کیفری: مهم ترین تفاوت، فقدان جنبه کیفری در سفته است. در حالی که صدور چک بلامحل تحت شرایطی جرم محسوب می شود و مجازات کیفری دارد، عدم پرداخت سفته تنها مسئولیت حقوقی برای صادرکننده ایجاد می کند.
- نحوه صدور: چک حتماً باید بر روی برگه مخصوص بانک صادر شود و مستلزم وجود حساب بانکی و اعتبار کافی در حساب است. اما سفته را می توان به راحتی از باجه های پستی یا بانک ها تهیه و تکمیل کرد و نیازی به حساب بانکی خاص ندارد.
- اعتبار: چک از نظر اعتبار و ضمانت اجرایی (به دلیل جنبه کیفری و سرعت وصول) معمولاً قوی تر از سفته تلقی می شود، اگرچه سفته نیز ابزار مالی قدرتمندی است.
-
تفاوت سفته با برات:
- تعداد طرفین: برات معمولاً سه طرف دارد (برات کش، برات گیر و دارنده)، در حالی که سفته در حالت عادی دو طرف (صادرکننده و گیرنده) دارد.
- محل پرداخت: در برات، محل پرداخت می تواند خارج از محل اقامت برات کش باشد و به شخص ثالث (برات گیر) دستور پرداخت داده می شود. در سفته، صادرکننده خود متعهد پرداخت است.
- کاربرد: برات بیشتر در معاملات بین المللی و بازرگانی کلان کاربرد دارد، در حالی که سفته در معاملات داخلی و بین افراد و کسب وکارهای کوچک و متوسط رایج تر است. با این حال، بسیاری از قوانین مربوط به برات (مانند مسئولیت تضامنی، ظهرنویسی و واخواست) بر سفته نیز حاکم است.
با توجه به این تفاوت ها، سفته به عنوان یک ابزار انعطاف پذیر و کاربردی در عرصه تجارت و تعهدات مالی شناخته می شود که با رعایت دقیق الزامات قانونی، می تواند به نحو موثری مورد استفاده قرار گیرد.
اجزای اصلی سفته: مندرجات ضروری بر اساس ماده ۳۰۸ قانون تجارت
ماده ۳۰۸ قانون تجارت، به طور صریح و قاطع، اجزای تشکیل دهنده سفته را مشخص کرده است. رعایت این مندرجات نه تنها برای اعتبار سند، بلکه برای بهره مندی از امتیازات تجاری سفته از جمله مسئولیت تضامنی و امکان واخواست ضروری است. در ادامه به تفصیل هر یک از این اجزا پرداخته می شود:
۱. عنوان سفته یا فتنه طلب
اولین و اساسی ترین رکن، درج صریح عنوان سفته یا فتنه طلب بر روی سند است. این عبارت نشان می دهد که سند مورد نظر یک سند تجاری با ماهیت سفته است و از سایر اسناد عادی متمایز می شود. این عنوان معمولاً در بالای برگه سفته به صورت چاپی وجود دارد. اهمیت آن در این است که اگر این عنوان به وضوح قید نشود، سند ممکن است از اعتبار تجاری سفته ساقط شده و به عنوان یک سند عادی بدهی تلقی شود که در این صورت، از امتیازات قانونی سفته بهره مند نخواهد شد.
۲. مبلغ سفته
مبلغ سفته باید به دقت و با <قوی>تمام حروف و عددقوی> درج شود. این جزء از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا میزان تعهد صادرکننده را مشخص می کند. در صورت عدم تطابق مبلغ به حروف و عدد، معمولاً مبلغی که به حروف نوشته شده است، ملاک اعتبار قرار می گیرد. همچنین، هر برگ سفته دارای حداکثر مبلغ مجاز برای تعهد است که بر روی خود سفته (کنار تمبر مالیاتی) قید شده است. صادرکننده نمی تواند مبلغی بیش از ظرفیت آن سفته را تعهد کند؛ در غیر این صورت، تنها تا سقف مبلغ مندرج روی سفته اعتبار خواهد داشت. عدم درج مبلغ یا وجود ابهام در آن، باعث بطلان سفته به عنوان یک سند تجاری خواهد شد.
۳. تاریخ صدور سفته
تاریخ صدور سفته نیز یکی از ارکان مهم است که در تعیین مهلت های قانونی و اعتبار سند نقش کلیدی دارد. این تاریخ، مبنای محاسبه مهلت های مربوط به ظهرنویسی و برخی آثار حقوقی دیگر است. عدم درج تاریخ صدور، سفته را از اعتبار تجاری ساقط نمی کند اما می تواند در برخی موارد، مانند تعیین زمان شروع مسئولیت ظهرنویسان، ابهاماتی ایجاد کند. تاریخ صدور باید به وضوح و بدون خط خوردگی ثبت شود.
۴. نام و نام خانوادگی گیرنده وجه (ذی نفع)
درج نام و نام خانوادگی کامل و دقیق گیرنده وجه یا ذی نفع، برای شناسایی طلبکار ضروری است. این شخص می تواند یک فرد حقیقی یا یک شخص حقوقی (مانند یک شرکت) باشد. در صورتی که سفته در <قوی>وجه حاملقovy> صادر شود، به معنای آن است که هر کس سفته را در دست داشته باشد، دارنده قانونی آن تلقی شده و حق وصول وجه را دارد. این نوع سفته به راحتی با دست به دست شدن قابل انتقال است و مخاطرات خاص خود را دارد. همچنین، سفته بدون ذکر نام گیرنده، به سفته سفید امضا از نظر گیرنده (نه صادرکننده) معروف است که خطرات حقوقی زیادی برای صادرکننده در پی دارد، زیرا دارنده می تواند هر نامی را به عنوان گیرنده بنویسد.
۵. تاریخ پرداخت (سررسید)
تاریخ پرداخت یا سررسید، زمانی است که صادرکننده سفته متعهد به پرداخت وجه آن می شود. این تاریخ می تواند به صورت دقیق (مثلاً ۱۴۰۳/۰۵/۲۰) یا به صورت مدتی (مثلاً ده روز پس از صدور) یا <قوی>عندالمطالبهقovy> باشد. در صورتی که سفته فاقد تاریخ سررسید باشد، به موجب قانون، <قوی>عندالمطالبهقovy> محسوب می شود و دارنده می تواند هر زمان که بخواهد، وجه آن را مطالبه کند. تاریخ سررسید در تعیین مهلت واخواست (اعتراض عدم تأدیه) بسیار حائز اهمیت است.
۶. امضا یا مهر صادرکننده (متعهد)
امضا یا مهر صادرکننده، رکن اساسی تعهدآور سفته است. بدون امضا یا مهر (برای اشخاص حقوقی)، سفته فاقد اعتبار است. امضا باید توسط صادرکننده و با قلم و جوهر غیر قابل پاک شدن انجام شود و بهتر است با نمونه امضای قبلی وی مطابقت داشته باشد. مهر در کنار امضا، به خصوص برای شرکت ها و موسسات، اعتبار سند را افزایش می دهد.
۷. نام و نام خانوادگی صادرکننده (متعهد)
نام و نام خانوادگی کامل صادرکننده (فرد حقیقی یا نام شرکت حقوقی) باید به وضوح در سفته درج شود. این امر برای شناسایی دقیق متعهد و امکان پیگیری های قانونی ضروری است. اگر صادرکننده سفته یک شخص حقوقی باشد، علاوه بر نام شرکت، نام و سمت امضاکنندگان مجاز نیز باید مشخص شود.
۸. اقامتگاه صادرکننده (متعهد)
اقامتگاه صادرکننده، برای ابلاغ های قانونی و ارجاع به مراجع قضایی ذیصلاح، از اهمیت بالایی برخوردار است. اقامتگاه باید به طور دقیق (آدرس کامل شامل شهر، خیابان، کوچه و پلاک) درج شود تا در صورت نیاز به پیگیری قضایی، امکان ابلاغ اوراق قضایی فراهم باشد.
۹. محل پرداخت سفته
محل پرداخت سفته، مکان جغرافیایی است که وجه سفته باید در آنجا پرداخت شود. این محل می تواند یک شهر یا یک بانک خاص باشد. تعیین محل پرداخت، در تعیین صلاحیت محلی دادگاه ها برای رسیدگی به اختلافات احتمالی نقش دارد.
ماده ۳۰۸ قانون تجارت تصریح دارد که سفته، علاوه بر امضا یا مهر، باید دارای تاریخ صدور و مشخص کننده مبلغ تعهد شده به تمام حروف، نام گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باشد. این مندرجات ارکان اصلی اعتبار سفته به عنوان یک سند تجاری هستند.
عدم درج هر یک از این اجزا، به جز عنوان سفته و مبلغ، سفته را از اعتبار تجاری به طور کامل ساقط نمی کند اما می تواند به کاهش امتیازات تجاری آن منجر شود یا در فرآیند وصول، مشکلات حقوقی ایجاد کند. برای مثال، سفته بدون نام گیرنده یا بدون تاریخ سررسید، همچنان معتبر است اما تحت شرایط خاصی (مثل سفته در وجه حامل یا عندالمطالبه) قرار می گیرد.
نکات تکمیلی و عملی در تکمیل سفته
علاوه بر اجزای قانونی که بر اساس ماده ۳۰۸ قانون تجارت ضروری هستند، رعایت برخی نکات عملی و تکمیلی در زمان پر کردن سفته می تواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی در آینده جلوگیری کند. این نکات بیشتر جنبه احتیاطی داشته و به استحکام بیشتر سند کمک می کنند.
جلوگیری از تغییرات و دستکاری
یکی از مهمترین اصول در تکمیل اسناد تجاری، از جمله سفته، جلوگیری از هرگونه خط خوردگی، لاک گرفتگی، تراشیدگی یا هر نوع دستکاری در متن سند است. وجود این موارد می تواند شبهه جعل یا دستکاری را ایجاد کرده و اعتبار سفته را زیر سوال ببرد. در صورت وقوع اشتباه، بهتر است سفته جدیدی تهیه و تکمیل شود.
نحوه صحیح درج مبلغ و تاریخ
همانطور که قبلاً اشاره شد، مبلغ باید هم به عدد و هم به حروف نوشته شود. برای افزایش دقت و جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی، توصیه می شود:
- مبلغ عددی را نزدیک به علامت ریال یا تومان و بدون فاصله زیاد بنویسید تا امکان اضافه کردن عدد دیگری وجود نداشته باشد.
- مبلغ حروفی را نیز با دقت کامل و بدون اشتباه املایی درج کنید.
- در نوشتن تاریخ ها (صدور و سررسید)، از فرمت کامل (مثلاً ۱۴۰۳/۰۵/۲۰) استفاده کنید و از نوشتن تاریخ های ناقص یا مبهم خودداری کنید.
درج عبارت توضیحی (اختیاری اما مفید)
اگر سفته برای مقصود خاصی صادر می شود (مثلاً ضمانت حسن انجام کار، پرداخت اقساط وام یا تسویه فاکتور)، می توان به صورت اختیاری و در قسمت مربوط به متن سفته یا در حاشیه آن، عبارت توضیحی را درج کرد. برای مثال: بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت فاکتور شماره ۱۲۳. این عبارت، هرچند از الزامات قانونی سفته نیست، اما در صورت بروز اختلاف، می تواند به روشن شدن ماهیت و قصد طرفین کمک شایانی کند و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری نماید. البته باید توجه داشت که این عبارات نباید با ارکان اصلی سفته مغایرت داشته باشند.
ضرورت دریافت رسید یا توافق نامه مکتوب در سفته های ضمانتی
هنگامی که سفته به عنوان ضمانت (مثلاً ضمانت حسن انجام کار یا تضمین پرداخت اقساط) صادر می شود، <قوی>اهمیت نگارش یک توافق نامه مکتوب جداگانهقovy> و ترجیحاً رسمی در دفترخانه اسناد رسمی، دوچندان می شود. این توافق نامه باید به وضوح شرایط استفاده از سفته، مدت زمان اعتبار ضمانت، و نحوه بازگرداندن سفته پس از اتمام تعهد را مشخص کند. دریافت رسید از گیرنده سفته مبنی بر اینکه سفته برای چه منظوری و تحت چه شرایطی به او داده شده است، می تواند در آینده مستند بسیار مهمی برای صادرکننده باشد. این امر به ویژه در مواردی که سفته به صورت سفید امضا (یا بدون تکمیل برخی از اجزا) به عنوان ضمانت داده می شود، حائز اهمیت است تا سوءاستفاده از آن دشوار شود.
انواع سفته بر اساس کاربرد و نحوه تکمیل
سفته ها، با توجه به مقصود و نحوه تکمیل، می توانند انواع مختلفی داشته باشند که هر کدام پیامدهای حقوقی و کاربردهای متفاوتی دارند. شناخت این انواع برای استفاده صحیح از سفته ضروری است.
۱. سفته ضمانت
سفته های ضمانت، پرکاربردترین نوع سفته در جامعه هستند. این سفته ها برای تضمین انجام تعهدات مختلف استفاده می شوند و در موارد زیر شایع اند:
- سفته حسن انجام کار: کارفرمایان از کارمندان خود برای تضمین حسن انجام وظایف و حفظ اموال و اسرار شرکت، سفته حسن انجام کار مطالبه می کنند.
- سفته استخدام: در برخی مشاغل، سفته به عنوان تضمین پایبندی به قرارداد کاری و جلوگیری از ترک ناگهانی کار یا خسارت به کارفرما دریافت می شود.
- سفته وام: بانک ها و موسسات مالی در ازای پرداخت تسهیلات، سفته به عنوان تضمین بازپرداخت وام و اقساط آن دریافت می کنند.
نکات حقوقی خاص سفته های ضمانت این است که مطالبه وجه آن ها تنها در صورتی قانونی است که تخلف از تعهد اثبات شود. دارنده سفته نمی تواند بدون اثبات نقض تعهد، وجه سفته ضمانتی را مطالبه کند. به همین دلیل، تنظیم توافق نامه کتبی و رسمی (در دفترخانه اسناد رسمی) همراه با سفته ضمانت، برای تعیین دقیق شرایط مطالبه و بازگرداندن سفته، اکیداً توصیه می شود.
۲. سفته معاملات
این سفته ها در خرید و فروش کالا و خدمات به کار می روند. فروشنده برای تضمین پرداخت وجه کالا یا خدمات توسط خریدار در آینده، از او سفته دریافت می کند. این سفته ها می توانند تاریخ سررسید مشخص داشته یا به صورت عندالمطالبه باشند.
۳. سفته در وجه حامل
همانطور که قبلاً اشاره شد، سفته ای است که نام گیرنده در آن درج نشده و به جای آن عبارت در وجه حامل نوشته شده است. این نوع سفته با صرف دست به دست شدن، به دیگری منتقل می شود و هر کس که سفته را در اختیار داشته باشد، دارنده قانونی آن محسوب شده و حق وصول وجه را دارد. قابلیت انتقال آسان، مزیت این سفته است، اما در عین حال، ریسک سوءاستفاده و سرقت را نیز افزایش می دهد.
۴. سفته بدون تاریخ سررسید (عندالمطالبه)
سفته ای که فاقد تاریخ پرداخت مشخص باشد، <قوی>عندالمطالبهقovy> محسوب می شود. به این معنی که دارنده سفته می تواند در هر زمانی که بخواهد، وجه آن را از صادرکننده مطالبه کند. در این حالت، صادرکننده موظف است به محض مطالبه، وجه سفته را پرداخت نماید.
۵. سفته سفید امضا
سفته سفید امضا، سفته ای است که تنها امضای صادرکننده را دارد و سایر اجزای آن (مانند مبلغ، تاریخ صدور، نام گیرنده و تاریخ سررسید) تکمیل نشده است. سپردن سفته سفید امضا به دیگری، ریسک بسیار بالایی دارد، زیرا دارنده می تواند به هر نحو که صلاح بداند، آن را تکمیل کرده و مبلغ و شرایط را به میل خود تعیین کند. تنها در صورتی می توان اعتبار سفته سفید امضا را زیر سوال برد که صادرکننده بتواند اثبات کند سفته به عنوان امانت و تحت شرایط خاصی سپرده شده و دارنده از حدود اختیارات خود تجاوز کرده است. این اثبات در عمل بسیار دشوار است و به همین دلیل، <قوی>اکیداً توصیه می شودقovy> که از سپردن سفته سفید امضا خودداری شود.
پشت نویسی سفته (ظهرنویسی) و اهمیت آن
ظهرنویسی (پشت نویسی) سفته یکی از ویژگی های مهم اسناد تجاری است که امکان انتقال حقوق مربوط به سفته و همچنین ایجاد مسئولیت های تضامنی جدید را فراهم می کند. ظهرنویسی در پشت سفته انجام می شود و شامل امضای ظهرنویس و در صورت نیاز، عباراتی برای انتقال، ضمانت یا وکالت در وصول است.
مفهوم و اهداف ظهرنویسی
ظهرنویسی به معنای امضای سفته توسط دارنده آن در پشت سند، برای یکی از اهداف زیر است:
- انتقال سفته: رایج ترین هدف ظهرنویسی، انتقال مالکیت سفته و تمامی حقوق مربوط به آن از دارنده فعلی به شخص دیگر است. با این کار، دارنده جدید، به عنوان صاحب قانونی سفته شناخته می شود.
- ضمانت سفته: شخص یا اشخاصی می توانند با ظهرنویسی سفته، پرداخت وجه آن را تضمین کنند. این نوع ظهرنویسی، به «ظهرنویسی برای ضمانت» معروف است و ضامن نیز مسئولیت تضامنی پیدا می کند.
- وکالت در وصول: گاهی اوقات، دارنده سفته ممکن است شخص دیگری را برای وصول وجه سفته وکیل کند. در این حالت، باید در پشت سفته صراحتاً قید شود که ظهرنویسی <قوی>برای وکالت در وصولقovy> است. وکیل تنها حق وصول دارد و مالکیت سفته به او منتقل نمی شود.
مسئولیت تضامنی ظهرنویسان
یکی از مهمترین آثار حقوقی ظهرنویسی، ایجاد <قوی>مسئولیت تضامنیقovy> برای ظهرنویسان است. این به معنای آن است که تمامی اشخاصی که سفته را امضا کرده اند (اعم از صادرکننده و ظهرنویسان)، در مقابل دارنده نهایی سفته، مسئولیت پرداخت کامل وجه سفته را به صورت تضامنی بر عهده دارند. به عبارت دیگر، دارنده سفته می تواند برای مطالبه وجه، به هر یک از صادرکننده، ظهرنویسان یا ضامن های آن ها مراجعه کرده و کل مبلغ را از هر کدام که بخواهد، مطالبه کند. شخصی که وجه سفته را پرداخت می کند، می تواند برای پس گرفتن مبلغ پرداختی خود، به امضاکنندگان قبل از خود رجوع کند. این مسئولیت تضامنی، یکی از امتیازات اسناد تجاری است که قدرت اجرایی و اعتبار آن ها را افزایش می دهد.
عبارت حواله کرد که به طور چاپی روی سفته وجود دارد، امکان انتقال سفته را از طریق ظهرنویسی فراهم می کند. اگر این عبارت خط خورده شود، به این معنی است که سفته تنها به همان گیرنده اولیه قابل پرداخت است و نمی تواند از طریق ظهرنویسی به دیگری منتقل شود.
نکات مهم در ظهرنویسی صحیح
- امضای ظهرنویس: حتماً باید امضای ظهرنویس در پشت سفته درج شود.
- تاریخ ظهرنویسی: درج تاریخ ظهرنویسی، هرچند اجباری نیست، اما به شفافیت و پیگیری های آتی کمک می کند.
- قصد ظهرنویسی: در صورتی که ظهرنویسی برای هدف خاصی غیر از انتقال (مانند ضمانت یا وکالت) انجام می شود، باید به طور واضح این قصد در پشت سفته قید گردد.
قوانین و رویه های حقوقی مرتبط با سفته
استفاده از سفته، مستلزم آشنایی با قوانین و رویه های حقوقی است که فرآیند وصول و اجرای آن را تنظیم می کنند. عدم رعایت این مقررات می تواند منجر به از دست رفتن امتیازات تجاری سفته شود.
۱. واخواست سفته (اعتراض عدم تأدیه)
واخواست سفته، یک سند رسمی است که دارنده سفته در صورت عدم پرداخت وجه آن در تاریخ سررسید، برای اعلام رسمی عدم پرداخت به صادرکننده و ظهرنویسان، آن را تنظیم می کند. این اقدام برای حفظ حقوق تجاری دارنده سفته بسیار حیاتی است.
- مهلت قانونی واخواست: دارنده سفته مکلف است <قوی>ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسیدقovy>، نسبت به واخواست سفته اقدام کند. واخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم واخواست نامه رسمی انجام می شود.
- عواقب عدم واخواست: در صورتی که دارنده سفته در مهلت ۱۰ روزه اقدام به واخواست نکند، <قوی>حق رجوع به ظهرنویسان و ضامن های آن ها را از دست می دهد و نمی تواند از مسئولیت تضامنی آن ها بهره مند شود. در این صورت، سفته ماهیت تجاری خود را تا حد زیادی از دست داده و تنها به عنوان یک سند عادی بدهی علیه صادرکننده قابل پیگیری است.
- نحوه و محل انجام واخواست: واخواست نامه معمولاً از طریق دادگستری یا دفاتر اسناد رسمی ابلاغ می شود و هزینه ای معادل ۲ درصد مبلغ سفته دارد.
۲. نحوه وصول و اجرای سفته
پس از واخواست (در صورت نیاز) و عدم پرداخت وجه سفته، دارنده می تواند از طریق دو مرجع اصلی برای وصول طلب خود اقدام کند:
الف) از طریق اجرای ثبت (اجرای اسناد رسمی)
سفته، به عنوان یک سند لازم الاجرا، در صورت رعایت تمامی تشریفات قانونی (از جمله واخواست در مهلت مقرر)، قابلیت وصول از طریق اجرای ثبت را دارد. مزایای این روش عبارتند از:
- سرعت بالاتر: فرآیند وصول از طریق اجرای ثبت، معمولاً سریع تر از فرآیند دادگستری است.
- توقیف اموال: دارنده می تواند به سرعت درخواست توقیف اموال بلامعارض صادرکننده، ظهرنویسان و ضامن ها را برای وصول طلب خود مطرح کند.
برای این منظور، دارنده سفته باید با اصل سفته و واخواست نامه (در صورت لزوم) به اداره اجرای ثبت مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه کند.
ب) از طریق مراجع قضایی دادگستری
اگر دارنده سفته به هر دلیلی نتواند یا نخواهد از طریق اجرای ثبت اقدام کند (یا اگر سفته فاقد برخی تشریفات تجاری باشد)، می تواند از طریق طرح دعوای حقوقی در دادگستری اقدام به مطالبه وجه سفته کند:
-
صلاحیت مراجع:
-
شورای حل اختلاف: برای سفته هایی که مبلغ آن ها تا سقف ۲۰ میلیون تومان است. -
دادگاه حقوقی: برای سفته هایی که مبلغ آن ها بیش از ۲۰ میلیون تومان است. هزینه دادرسی در دادگاه حقوقی معادل ۳.۵ درصد مبلغ سفته است.
-
- نحوه تقدیم دادخواست: دارنده سفته باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه وجه سفته را تنظیم و ثبت کند. در دادخواست باید مشخصات صادرکننده و ظهرنویسان (در صورت وجود)، مبلغ سفته و درخواست مطالبه خسارت تأخیر تأدیه و قرار تأمین خواسته درج شود.
-
امکان درخواست تأمین خواسته: یکی از مزایای مهم واخواست سفته، امکان درخواست
تأمین خواسته بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی است. تأمین خواسته به دارنده اجازه می دهد قبل از صدور حکم نهایی، اموال متعهد را به میزان طلب خود توقیف کند تا از انتقال یا مخفی کردن اموال جلوگیری شود. - خسارت تأخیر تأدیه: از تاریخ واخواست (در سفته های واخواست شده) یا از تاریخ تقدیم دادخواست (در سفته های واخواست نشده)، خسارت تأخیر تأدیه به مبلغ اصلی سفته تعلق می گیرد.
-
توقیف اموال و بازداشت متعهد: در صورت صدور حکم قطعی به نفع دارنده و عدم پرداخت از سوی متعهد، می توان درخواست توقیف اموال وی را کرد. همچنین، بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در صورت عدم وجود اموال کافی و اثبات تمکن مالی متعهد، می توان درخواست
بازداشت او را تا زمان پرداخت دین یا اثبات اعسار مطرح کرد. -
اعسار و تقسیط بدهی: متعهد می تواند درخواست
اعسار (ناتوانی از پرداخت بدهی به صورت یکجا) را به دادگاه ارائه دهد. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه می تواند حکم به تقسیط بدهی صادر کند.
مهلت قانونی واخواست سفته ۱۰ روز از تاریخ سررسید است. عدم رعایت این مهلت، مسئولیت تضامنی ظهرنویسان را ساقط کرده و دارنده را از بسیاری از امتیازات تجاری سفته محروم می کند.
نحوه صدور سفته
صدور صحیح سفته، گام اول و اساسی برای اطمینان از اعتبار و قابلیت اجرایی آن است. برای پر کردن سفته، باید به نکات زیر توجه داشت:
- تهیه سفته معتبر: سفته ها باید از بانک ها یا باجه های پستی تهیه شوند و دارای نشان خزانه داری جمهوری اسلامی ایران و تمبر مالیاتی باشند. هر برگ سفته دارای سقف مبلغی است که می توان در آن تعهد کرد.
-
تکمیل اجزا: تمامی اجزای اصلی سفته که در ماده ۳۰۸ قانون تجارت آمده اند، باید به دقت و با خط خوانا و بدون خط خوردگی تکمیل شوند:
- مبلغ: به هر دو صورت عددی و حروفی (با دقت و بدون فاصله).
- تاریخ صدور: روز، ماه و سال صدور.
- نام گیرنده وجه: نام کامل و دقیق شخص حقیقی یا حقوقی، یا عبارت در وجه حامل.
- تاریخ پرداخت (سررسید): تاریخ دقیق، یا عبارت عندالمطالبه.
- نام و نام خانوادگی صادرکننده: مشخصات کامل متعهد.
- اقامتگاه صادرکننده: آدرس دقیق برای ابلاغ های قانونی.
- محل پرداخت: شهری که وجه سفته در آنجا پرداخت می شود.
- امضا یا مهر: امضای صادرکننده (و مهر برای اشخاص حقوقی).
- دقت در نوشتار: از خودکار با جوهر غیرقابل پاک شدن استفاده شود. تمامی فیلدها با دقت پر شده و از باقی گذاشتن فضاهای خالی که امکان سوءاستفاده را فراهم می کند، خودداری شود.
- مهر و امضای شرکت (در صورت لزوم): اگر صادرکننده شخص حقوقی است، علاوه بر امضای صاحبان امضای مجاز، مهر شرکت نیز باید درج شود.
عدم رعایت هر یک از این موارد، می تواند سفته را از شمول اسناد تجاری خارج کرده و آن را به یک سند عادی تبدیل کند که در این صورت، از امتیازات خاص تجاری مانند مسئولیت تضامنی و سرعت اجرایی محروم خواهد شد.
در چه شرایطی می توان سفته را انتقال داد؟
سفته، به عنوان یک سند تجاری، قابلیت انتقال به اشخاص دیگر را دارد. این انتقال، معمولاً از طریق <قovg>ظهرنویسی صورت می گیرد و تمامی حقوق و مزایای مربوط به سفته به دارنده جدید منتقل می شود. شرایط و روش های انتقال سفته به شرح زیر است:
۱. انتقال از طریق ظهرنویسی
رایج ترین و قانونی ترین روش انتقال سفته، ظهرنویسی است. دارنده سفته (کسی که نامش در سفته به عنوان گیرنده ذکر شده یا سفته در وجه حامل در اختیار اوست) با امضای پشت سفته، می تواند آن را به شخص دیگری منتقل کند. این فرآیند به شرح زیر است:
- امضای دارنده: شخص انتقال دهنده (دارنده فعلی سفته) باید پشت سفته را امضا کند.
-
درج نام گیرنده جدید (اختیاری): می توان نام شخص جدیدی را که سفته به او منتقل می شود، در پشت سفته قید کرد. در غیر این صورت، سفته به صورت
در وجه حامل منتقل شده محسوب می شود. - انتقال تمامی حقوق: با ظهرنویسی برای انتقال، تمامی حقوق و امتیازات مربوط به سفته، از جمله حق مطالبه وجه و امکان واخواست، به دارنده جدید منتقل می شود. دارنده جدید، می تواند در صورت عدم پرداخت، علیه صادرکننده و تمامی ظهرنویسان قبلی اقامه دعوا کند.
۲. انتقال با دست به دست شدن (برای سفته در وجه حامل)
همانطور که قبلاً اشاره شد، سفته ای که در آن عبارت در وجه حامل قید شده یا نام گیرنده درج نشده باشد (که در حکم در وجه حامل است)، صرفاً با دست به دست شدن و تحویل فیزیکی، قابل انتقال است و نیازی به ظهرنویسی ندارد. هر کسی که این سفته را در اختیار داشته باشد، دارنده قانونی آن محسوب می شود و می تواند وجه آن را مطالبه کند. این نوع انتقال، سادگی بیشتری دارد اما خطرات امنیتی و سوءاستفاده بالاتری را نیز به همراه دارد.
۳. انتقال با وکالت در وصول
دارنده سفته می تواند بدون اینکه مالکیت سفته را منتقل کند، صرفاً به شخص دیگری
نکات مهم در انتقال سفته:
- مسئولیت تضامنی: با هر بار ظهرنویسی برای انتقال، یک نفر به زنجیره مسئولیت تضامنی اضافه می شود و تمامی ظهرنویسان، در کنار صادرکننده، در قبال دارنده نهایی سفته، مسئولیت تضامنی خواهند داشت.
- خط زدن عبارت حواله کرد: اگر عبارت حواله کرد در سفته خط خورده باشد، به این معنی است که سفته تنها به همان گیرنده اولیه قابل پرداخت است و امکان انتقال آن از طریق ظهرنویسی وجود ندارد.
بنابراین، انتقال سفته یک فرآیند حقوقی مهم است که باید با آگاهی کامل از آثار و مسئولیت های آن انجام شود تا از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری شود.
نتیجه گیری و توصیه های نهایی
در این مقاله به طور جامع و تفصیلی به بررسی «اجزای سفته عبارتند از» پرداختیم و ماهیت حقوقی، مندرجات ضروری، انواع کاربردی، نحوه ظهرنویسی و رویه های قانونی مرتبط با آن را تبیین کردیم. سفته، به عنوان یک ابزار قدرتمند در نظام مالی و حقوقی کشور، نقش بی بدیلی در تسهیل معاملات و تضمین تعهدات ایفا می کند. اما کارایی و اعتبار این سند، به درک دقیق و رعایت مو به موی الزامات قانونی آن وابسته است.
شناخت اجزای اصلی سفته از جمله مبلغ، تاریخ صدور، نام گیرنده، تاریخ سررسید، امضا صادرکننده و سایر مندرجات، نه تنها از بروز اشتباهات فاحش جلوگیری می کند، بلکه امکان بهره مندی از امتیازات تجاری سفته را فراهم می آورد. به ویژه، اهمیت واخواست سفته در مهلت قانونی ۱۰ روزه برای حفظ مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و امکان پیگیری سریع تر از طریق اجرای ثبت، نکته ای کلیدی است که نباید نادیده گرفته شود.
توصیه های نهایی برای استفاده ایمن و موثر از سفته شامل موارد زیر است:
- دقت در تکمیل: همواره تمامی اجزای سفته را با دقت، خط خوانا و بدون خط خوردگی تکمیل کنید. از سپردن سفته های سفید امضا به شدت خودداری نمایید.
- تنظیم توافق نامه: در سفته های ضمانتی، حتماً یک توافق نامه مکتوب و ترجیحاً رسمی در دفترخانه اسناد رسمی، شرایط و مقصود از صدور سفته را مشخص کنید.
- آگاهی از حقوق: به عنوان دارنده سفته، از حقوق خود در زمینه واخواست و مهلت های قانونی آن آگاه باشید و در صورت لزوم، به موقع اقدام کنید.
- مشاوره حقوقی: در موارد پیچیده، قبل از هرگونه اقدام حقوقی، حتماً با یک وکیل یا متخصص حقوقی مجرب مشورت نمایید. این اقدام می تواند از تحمیل ضررهای مالی و حقوقی سنگین جلوگیری کند.
با رعایت این نکات، می توانید از سفته به عنوان ابزاری مطمئن و کارآمد در معاملات و تعهدات مالی خود استفاده کرده و از پیامدهای ناخواسته آن در امان باشید. مطالعه دقیق قوانین و مقررات مرتبط با <قovg>اجزای سفته عبارتند از، گامی اساسی در جهت افزایش سواد حقوقی و مالی هر فرد محسوب می شود.
سوالات متداول
آیا سفته بدون تاریخ سررسید اعتبار دارد؟
بله، سفته بدون تاریخ سررسید معتبر است و طبق قانون،
اگر مبلغ سفته به حروف و عدد مغایرت داشته باشد، کدام ملاک است؟
در صورتی که مبلغ سفته به حروف و عدد با یکدیگر مغایرت داشته باشند، طبق قانون، مبلغی که
آیا سفته بدون نام گیرنده (در وجه حامل) خطرناک است؟
بله، سفته در وجه حامل یا سفته بدون نام گیرنده، از نظر امنیتی
مسئولیت ظهرنویسان سفته چیست؟
ظهرنویسان سفته، در کنار صادرکننده، دارای