آیا سوسک می‌تواند بدون سر زندگی کند؟ متاسفانه بله!
غزال زیاری: سوسکها به خاطر سرسختی‌شان شهرت دارند و خیلی‌ها از سوسک ها به‌عنوان یکی از محتمل‌ترین موجوداتی که بعد از جنگ‌های هسته‌ای در زمین باقی خواهند ماند، یاد می‌کنند. حتی برخی‌ها مدعی هستند که سوسکها می‌توانند بدون سر زندگی کنند.
حالا مشخص شده که این ادعا صحت دارد و سوسکها می‌توانند تا هفته‌ها بدون سر زنده بمانند.
دلیل انجام این تحقیقات چیست؟
جوزف کانکل، فیزیولوژیست و بیوشیمی‌دان از دانشگاه ماساچوست آمهرست که درباره رشد سوسکها تحقیق می‌کند، معتقد است که درک این موضوع که چرا سوسکها و بسیاری از حشرات دیگر می‌توانند بعد از بریده شدن سرشان، جان سالم به در ببرند، به این موضوع که چرا انسان از این شرایط بی‌بهره است، کمک خواهد کرد.
مهمترین نکته اینجاست که بریده شدن سر انسان، منجر به از دست رفتن خون و کاهش فشار خون در بدن ما می‌شود که این به معنای عدم انتقال اکسیژن و تغذیه به بافت‌های حیاتی ما خواهد بود. کانکل دراین باره گفته:« با بریده شدن سر انسان، تا حد مرگ خونریزی خواهید داشت.»
به علاوه انسان از طریق دهان و بینی نفس می‌کشد و مغز، این عملکرد حیاتی را کنترل می‌کند. در نتیجه با بریده شدن سر انسان، تنفس متوقف خواهد شد. به علاوه، انسان بدون سر، قادر به غذا خوردن نخواهد بود و حتی در صورت زنده ماندن در اثر بریدن سرش، از گرسنگی خواهد مرد.
فیزیولوژی عجیب بدن سوسکها
ولی ماجرای فیزیولوژی سوسکها به نحو دیگری است. فشار خون در بدن سوسکها مثل ماانسان‌ها نیست. کانکل دراین باره گفته:« سوسکها برخلاف انسان‌ها، شبکه عظیمی از رگ‌های خونی یا مویرگ‌های کوچکی که برای جریان خون در آنها به فشار بالای خون نیاز است، ندارند. سوسکها یک سیستم گردش خون باز دارند که فشار خون در آن بسیار کمتر است.»
او ادامه داد:« در نتیجه وقتی سر سوسک جدا می‌شود، معمولا خون در گردن‌شان لخته شده و هیچ خبری از خونریزی غیرقابل کنترل نخواهد بود.»
این جانوران موذی و مقاوم، از طریق مارپیچ‌ها یا سوراخ‌های کوچکی که در هر قسمت از بدنشان قرار دارد نفس می‌کشند؛ به علاوه وظیفه کنترل تنفس و حمل کردن خون اکسیژن‌دار در سراسر بدن، بر عهده مغز نیست. در عوض روزنک‌های هوا، هوا را مستقیما از طریق مجموعه‌ای از لوله‌ها به نام نای، به سمت بافت‌های بدن هدایت می‌کنند.
سوسکها خونسرد هستند یعنی به نسبت انسان، به غذای به مراتب کمتری نیاز دارند.کانکل در این باره گفته:« یک حشره می‌تواند بعد از خوردن یک وعده غذایی که یک روز خورده، تا هفته‌ها زنده بماند. تا زمانی که برخی از شکارچیان به سراغشان نیایند، این حشرات ساکت می‌نشینند؛ مگر آنکه به قارچ، باکتری یا ویروس آلوده شوند که در این شرایط خواهند مرد.»
کریستوفر تیپینگ حشره‌شناس در کالج دل‌آور، در یک بررسی، سر چند سوسک آمریکایی(Periplaneta americana) را با دقتی بالا و زیر میکروسکوپ از بدنشان جدا کرده. او دراین باره توضیح داد:« بعد از این کار، زخم را با موم دندانپزشکی، پوشاندم تا مانع از خشک شدن آن شویم. یک زوج چند هفته در یک شیشه دوام آوردند.»
حشرات دارای توده‌هایی از گانگلیون (توده‌ای از بافت عصبی) هستند که در هر بخش بدنشان توزیع شده‌اند و عملکردهای عصبی اساسی که مسئول واکنش‌ها هستند را مدیریت می‌کنند؛ پس بدن سوسکها بدون مغز هم می‌تواند برخی از واکنش‌های بسیار ساده را انجام دهد. آنها می‌توانند بایستند و در مقابل لمس و حرکت واکنش نشان دهند.»
سری که بدون بدن زنده می‌ماند
فقط بحث این نیست که بدن این جانداران بدون سر زنده می‌ماند؛ طبق گفته کانکل، سر جدا شده این حشرات هم به تنهایی به حیاتش ادامه داده، رشد می‌کند، شاخک‌هایش را برای چند ساعت به عقب و جلو تکان می‌دهد تا اینکه انرژی‌اش تمام شود. اگر به سر جدا شده یک سوسک مواد مغذی برسد و در یخچال نگهداری شود، حتی می‌تواند برای زمان بیشتری دوام بیاورد.
نیک استراوسفلد، عصب‌شناس دانشگاه آریزونا که در زمینه یادگیری بندپایان، حافظه و تکامل مغز تخصص دارد در این باره توضیح داده:« بدن سوسکها ، بخش عظیمی از اطلاعات حسی را به سرشان منتقل می‌کند و زمانی که این ورودی‌ها قطع شوند، مغزشان نمی‌تواند به شکل طبیعی کار کند.» به عنوان مثال، سوسکها اگرچه حافظه فوق‌العاده‌ای دارند ولی طبق گفته استراوسفلد :« وقتی سعی کردیم تا به سوسکها آموزش دهیم که وقتی تکه‌ای از بدنشان را از دست می‌دهند، چه باید بکنند، ناامید شدیم. باید بدن آنها را کاملا دست نخورده حفظ کنیم.»
بریدن سر سوسکها ممکن است وحشتناک به نظر برسد؛ اما دانشمندان آزمایش‌های زیادی را با بدن سوسک‌های بدون سر و سرهای جدا شده سوسکها انجام داده‌اند. بریدن سر سوسکها، بدن آنها را از دسترسی به هورمون‌هایی که بلوغ را کنترل می‌کنند و در سرشان ترشح می‌شود، منع خواهد کرد و این مورد در بررسی دگردیسی و تولیدمثل این حشرات کمک زیادی می‌کند.
مطالعات انجام شده بر روی سر سوسک‌هایی که از بدنشان جدا شده نیز نحوه عملکرد نورون‌های آنها را مشخص می‌کند و گواهی بر استقامت عجیب بدن سوسک‌هاست.
منبع: scientificamerican
227227