پروژه‌های موفق مهندسی ایران در منطقه؛ از فرصت‌های گازی تا قراردادهای راهسازی با ترکمنستان
ترکمنستان به عنوان یکی‌از کشورهای مهم از لحاظ ظرفیت‌های حوزه انرژی، دارای فرصت‌های صدور خدمات مهندسی فراوانی برای جمهوری اسلامی ایران است، به نحوی که کشورمان جزو اهداف استراتژیک ترکمنستان برای صادرات نفت و گاز به اروپا محسوب می‌شود و برقراری زیرساخت‌های آن بر عهده مهندسان ایرانی بوده است، همچنین قراردادهای قابل‌توجهی میان دولت سیزدهم و ترکمنستان برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی منعقد شده که بستر ارتقاء صدور خدمات مهندسی به این کشور را فراهم کرده است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ترند روز)، اقتصاد ترکمنستان به‌طور فزاینده در حال رشد است، به نحوی که پس از استقلال این کشور از شوروی سابق، به‌واسطه‌ی درآمدهای بالای ارزی ناشی از صدور انرژی، پروژه‌های زیادی در طی این سال‌ها در حوزه‌های مختلف در این کشور اجرا شده و یا در دست اجرا است.
بهره‌برداری کشورهای جهان در صدور خدمات مهندسی به ترکمنستان
بنا به اظهارات مقامات دست‌اندرکار کشور ترکمنستان، هم‌اکنون قریب به ۱۷۰۰ پروژه در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در حوزه سوخت و انرژی با سرمایه‌گذاری ۴۳ میلیارد دلار در این کشور در حال اجراست. کشور ترکیه در این زمینه دارای رتبه اول است، بعد از ترکیه کشورهایی چون ژاپن، کره جنوبی، فرانسه، آلمان، روسیه، چین و اوکراین بازار صدور خدمات فنی و مهندسی به این کشور را در دست دارند.
مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه در زمینه خدمات فنی و مهندسی کشور ترکمنستان طی چند سال گذشته، ساخت دهکده المپیک با هزینه‌ای معادل ۵ میلیارد دلار در عشق‌آباد جهت برگزاری بازی‌های داخل سالن آسیایی ۲۰۱۷ در بخش ورزش بوده است. ساخت فرودگاه بین‌المللی عشق‌آباد با هزینه‌ای معادل ۲.۳ میلیارد دلار و بندرگاه جدید ترکمن‌باشی با هزینه‌ای معادل ۲ میلیارد دلار از دیگر پروژه‌های بزرگ سال‌های اخیر این کشور است که توسط شرکت‌های ترکیه‌ای اجرا شده است.
از دیگر تاسیسات مهم زیربنایی این کشور، افتتاح فازهای اول و دوم منطقه ملی توریستی آوازه در ساحل دریای خزر در غرب این کشور شامل مجموعه‌های اقامتی با ساخت ۴۰ باب هتل ۵ ستاره، مجموعه‌های تفریحی، فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و بیمارستان و منازل ویلایی است و در آینده نزدیک این منطقه را به یکی از مراکز مهم گردشگری نه تنها ترکمنستان بلکه در سواحل دریای خزر تبدیل خواهد کرد.
فرصت‌های صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی به ترکمنستان
شرکت‌های ایرانی در اوایل فروپاشی شوروی سابق و استقلال کشور ترکمنستان، با حضور خود نسبت به اجرای پروژه‌های مهم در این کشور، حضور فعال داشتند و عملکرد آن‌ها نزد مقامات ترکمنی مثبت ارزیابی شده است به‌ویژه شرکت دوبرال که در جاده‌سازی قبلا نقش فعالی داشته است. مقامات ترکمنستان از عملکرد این شرکت ابراز رضایت می‌کنند که این امر امتیاز مناسبی برای حضور توانمند شرکت‌های ایرانی در اجرای پروژه‌های عمرانی به‌ویژه جاده‌سازی و تاسیسات راهسازی و ابنیه در این کشور است.
آخرین پروژه‌ی فنی و مهندسی اجراءشده توسط شرکت‌های ایرانی در ترکمنستان، ساخت پل سرخس توسط شرکت توچال و اجرای عملیات گاردریل جاده‌ای توسط شرکت آذرپاسیلو و یک شرکت ایرانی دیگر است. به‌طور کلی فرصت‌ها و ظرفیت‌های مثبت برای حضور شرکت‌های ایرانی در بازار صدور خدمات فنی و مهندسی در ترکمنستان به شرح زیر است:
۱- قرار داشتن این کشور در همجواری و همسایگی ایران و دسترسی آسان به بازار ترکمنستان
۲- برخوداری از نیروهای مهندس جوان، خلاق، مستعد و متخصص
۳- آشنایی مهندسین ایرانی با فناوری‌های نوین در ارائه خدمات فنی و مهندسی
۴- حضور در ترکمنستان در کمترین زمان ممکن و با حداقل هزینه
۵- امکان تهیه و انتقال آسان هر نوع مصالح ساختمانی با کمترین هزینه
۶- حجم گسترده‌ی اجرای پروژه‌های عمرانی در حوزه‌های مختلف در راستای بازسازی این کشور
۷- توانمندی مهندسین کشورمان در زمینه ارائه مشاوره، طراحی و اجرای پروژه در خارج از کشور
۸- ارزش افزوده‌ی بالا، سوددهی مناسب و ایجاد اشتغال در صدور خدمات فنی و مهندسی برای کشورمان
۹- وجود شرکت‌های بزرگ ارائه خدمات فنی و مهندسی در ایران
چالش‌های موجود و موانع صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی در بازار ترکمنستان
۱- عدم حل‌وفصل اختلافات مالی قدیمی بین دو کشور
۲- وجود مشکلات بانکی در دو کشور و نوسانات ارزی
۳- عدم حمایت کامل صندوق ضمانت صادرات کشورمان از شرکت‌های ایرانی
۴- وجود بروکراسی پیچیده اداری در دو کشور
۵- نبودن مرجعی واحد جهت معرفی شرکت‌های موفق ایرانی در امر صادرات خدمات فنی و مهندسی
۶- عدم حمایت کافی دولت از شرکت‌ها و دست‌اندرکاران صادرات خدمات فنی و مهندسی
۷- سختگیری دولت ترکمنستان در صدور روادید برای دست‌اندرکاران اجرای پروژه‌ها
۸- وجود مشکلات بیمه‌ای
۹- وجود رقبای قوی مانند ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، روسیه، فرانسه و غیره
۱۰- بعضی از شرکت‌های ایرانی ادعا دارند که یک مانع بر سر صادرات خدمات فنی و مهندسی به ترکمنستان، موضوع مالیات بر ارزش افزوده است. امروز در بازارهای رقابتی مالیات‌ها نباید نقشی در قیمت تمام‌شده‌ی کالا برای صادرات داشته باشند اما در کشور ما هنوز مالیات بر ارزش افزوده عامل مهمی است و دریافت می‌شود و هرچند که ۹ درصد است ولی شرکت‌های ایرانی را ۲۰ درصد از رقابت در بازارهای منطقه عقب می‌اندازد و این موجب می‌شود مزیت‌ها و بازارها را از دست بدهند.
۱۲- از دیگر مشکلات و موانع در صدور خدمات فنی و مهندسی، می‌توان به عدم سهولت در تهیه ضمانت‌نامه‌های موردنیاز شرکت‌ها برای حضور در مناقصه‌ها، پرداخت مبلغ پیش پرداخت و ضمانت حُسن انجام کار و نیز طولانی‌بودن پروسه دریافت ضمانت‌نامه‌ها و عدم سهولت در ارسال تجهیزات و ماشین‌آلات برای اجرای پروژه‌ها در خارج از کشور و مشکلات مراودات پولی نام برد و شرکت‌های ایرانی به راحتی نمی‌توانند در مناقصات بین‌المللی در ترکمنستان شرکت کنند.
راهکارهای افزایش صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی به ترکمنستان
۱- نگاه دولت به صدور خدمات فنی و مهندسی به عنوان یکی از محورهای اقتصاد مقاومتی
۲- تسریع در حل مشکل انتقال پول و مراودات بانکی برای انجام مبادلات پولی
۳- حل‌وفصل مشکلات مالی بین دو کشور
۴- حل مشکل صدور روادید برای حضور شرکت‌های ایرانی در ترکمنستان
۵- شرکت گسترده در مناقصات بین‌المللی کشور ترکمنستان
۶- پشتیبانی و حمایت کامل دولت از شرکت‌ها برای حضور موفق شرکت‌ها در بازار خدمات فنی و مهندسی
۷- استفاده‌ی بهینه از ظرفیت بخش‌خصوصی با ارتقاء توانمندی‌ها و ظرفیت‌های بالقوه‌ی اثرگذار این بخش
۸- حمایت‌های حقوقی دولت در تمام زمینه‌ها برای توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی در بازارهای هدف
۹- حمایت و پشتیبانی کامل صندوق ضمانت صادرات کشورمان از شرکت‌های ایرانی در این کشور
۱۰- گشایش خط اعتباری برای شرکت‌های ایرانی توسط دولت در این خصوص
۱۱- تدوین استراتژی صادارت خدمات فنی و مهندسی کشور برای اتخاذ راهبرد مناسب در این زمینه و جلوگیری از فعالیت‌های پراکنده و موازی‌کاری
۱۲- برای توسعه صادرات فنی و مهندسی در ایران نیازمند تشکیلات مناسب حاکمیتی هستیم تا همواره از این جریان صادراتی پشتیبانی کند
۱۳- حمایت دولت از شرکت‌های بخش خصوصی در خارج از کشور در زمینه معرفی، تبلیغات و بازاریابی شرکت‌ها
۱۴- حمایت و پشتیبانی مالی دولت از برگزاری همایش‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌های اختصاصی با موضوع صدور خدمات فنی و مهندسی.
با توجه به سرمایه‌گذاری عظیم ترکمنستان در اجرای پروژه‌ها در حوزه‌های مختلف، حضور شرکت‌های ایرانی با توجه به توانمندی‌ها و مزیت‌های فراوان کشورمان، چه به لحاظ جغرافیایی و نزدیکی به این کشور و چه به لحاظ توانمندی شرکت‌های ایرانی در تولید مصالح و لوازم ساختمانی و همچنین شرکت‌های قوی پیمانکاری، فرصت مناسبی را برای حضور در بازار ترکمنستان به وجود آورده است.
همچنین با توجه به کیفیت و قیمت رقابتی مصالح و لوازم ساختمانی در بازار ترکمنستان در رقابت با اجناس و کالاهای چینی، ترکیه‌ای و حتی اروپایی، شرکت‌های تولیدکننده‌ی لوازم و مصالح ساختمانی ایرانی هم می‌توانند با استفاده از ظرفیت شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی خدمات فنی و مهندسی، نسبت به صادرات این کالاها به این کشور اقدام کنند. در این راستا برگزاری نمایشگاه اختصاصی شرکت‌های فنی و مهندسی در کنار شرکت‌های تولیدکننده‌ی مصالح و لوازم ساختمانی، با برگزاری همایش در این خصوص می‌تواند مفید و موثر واقع شود.
با توجه به توسعه و بازسازی راه‌های مواصلاتی در ترکمنستان و توانمندی شرکت‌های ایرانی در این زمینه، امید می‌رود که با رفع مشکلات موجود، شرکت‌های ایرانی بتوانند در صدور خدمات فنی و مهندسی به‌ویژه راهسازی، حضور فعال و گسترده‌ای در ترکمنستان داشته باشند. علاوه‌بر این، با توجه به مزیت و ظرفیت‌های کشورمان در صدور خدمات فنی و مهندسی و تولید انواع مصالح ساختمانی، شرکت‌های ایرانی می‌توانند به صورت پیمانکار دست‌دوم و همچنین تامین‌کننده‌ی مصالح و لوازم موردنیاز شرکت‌های خارجی فعال در این کشور، مشارکت کنند.
از سه سند همکاری در حوزه انرژی تا قرارداد ۴۰۰ میلیون دلاری
«مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم، آبان سال گذشته(۱۴۰۲) با اشاره به جزئیات برگزاری هفدهمین کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و ترکمنستان در عشق‌آباد، از برگزاری نمایشگاه «ایران پروژه» با حضور ۳۰۰ فعال اقتصادی و صدور خدمات فنی – مهندسی در حوزه ساخت راه‌ها به ترکمنستان با قرارداد ۴۰۰ میلیون دلاری خبر داد و اظهار کرد: «با ترکمنستان مرز خاکی طولانی داریم و سه استان خراسان‌رضوی، خراسان‌شمالی و گلستان هم‌مرز با این کشور هستند که یکی از محورهای اساسی مذاکرات در هفدهمین کمیسیون مشترک، بحث بازارچه‌های مرزی است.»
وی افزود: «محور دوم مذاکرات، تهاتر گاز بین دو کشور است که در گذشته وجود داشته، اما به دلیل مسائل مختلف متوقف شده بود که امیدواریم در این اجلاس بتوانیم آن را به سرانجام خوبی برسانیم. تبادل برق بین ایران و ترکمنستان موضوع دیگر است که در سفر رئیس‌جمهور کشورمان به ترکمنستان، مذاکرات خوبی انجام شده بود و امیدواریم در این کمیسیون مشترک موضوع تبادل برق را که در قالب سند همکاری در حال انجام است، نهایی کنیم.»
وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم ادامه داد: «محور دیگر مذاکرات، در حوزه جاده‌ای و حمل‌ونقل ریلی است که هم در حوزه تعرفه و هم سهولت تردد که در دستور کار قرار دارد. قطارهایی که از مرز سرخص تردد می‌کنند و اتفاقات خوبی خواهد افتاد که منجر به افزایش ترانزیت خواهد شد. در مجموع سه سند همکاری در حوزه گاز، برق و جاده‌ای و یک یادداشت تفاهم نیز در خصوص کلیه فعالیت‌های مشترک دو کشور امضا خواهد شد.»
تصفیه‌خانه مرو ترکمنستان
شرکت مهندسی عمراب در قراردادی جهت همکاری مبنی‌بر طراحی، مهندسی و تأمین تجهیزات و ساخت تصفیه‌خانه آب مرو با وزارت جمهوری ترکمنستان منعقد کرد. طراحی و مهندسی، تهیه، حمل و نصب و راه‌اندازی تجهیزات الکترومکانیکال، ابزار دقیق و کنترل و ساخت تصفیه‌خانه آب با ظرفیت ۱۰۳ هزار و ۷۰۰ مترمکعب در روز، جزء حیطه‌ی کاری شرکت بوده است.
تصفیه‌خانه آب شهر ماری ترکمنستان نیز شامل واحدهای سازه آبگیر، ته‌نشینی اولیه، انعقاد، لخته‌سازی، ته‌نشینی (پولساتور)، فیلتر شنی ثقلی و سیستم کلرزنی گازی، ایستگاه پمپاژ آب تصفیه‌شده و سیستم کنترل بوده است. مدت زمان انجام این پروژه ۹ ماه بوده است.
پروژه‌های گازی ایران و ترکمنستان
«رحمان قره‌باش» عضو اتاق مشترک ایران و ترکمنستان طی یادداشتی، بیان کرده است: «تولید گاز ترکمنستان در سال ۲۰۱۸ به ۹۵.۵ میلیارد مترمکعب و در سال ۲۰۲۴ به ۱۲۲.۳ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. لذا این مهم به نوعی نشان‌دهنده‌ی نقش مهم این کشور در بازارهای جهانی گاز در سال‌های آتی خواهد بود. ترکمنستان با برخورداری از حدود ۱۹.۵ تریلیون مترمکعب از ذخایر اثبات‌شده‌ی گاز جهان و سهمی معادل ۱۰.۱ درصد، جایگاه چهارم را در میان دارندگان ذخایر عمده گاز جهان داراست. جمهوری ترکمنستان در زمینه صادرات گاز رتبه ششم جهان را دارد. همچنین ترکمنستان دارای ذخایر نفتی بـه میـزان ۶۰۰ میلیون بشکه است که رتبه‌ی چهلم جهانی را از آن خود کرده است.
در سال ۱۳۹۸ میزان صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به ترکمنستان در بین سال‌های ۱۳۸۰ الی ۱۳۹۶ معادل ۱۱۸۵ میلیون دلار برآورد شده است. ترکمنستان بخشی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی دنیا را در اختیار دارد و عمده ذخایر این کشور در سه حوزه آمودریا در جنوب‌شرقی، حوزه مرغاب و حوزه خزر جنوبی هر دو در غرب این کشور قرار دارند.
دو کشور در ساخت لوله‌های گازی، تعاملات مهندسی خوبی داشته‌اند که دو نمونه از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
۱- خط لوله کرپچه – کردکوی
یک خط لوله انتقال گاز طبیعی به طول ۲۰۰ کیلومتر (۱۲۰ مایل) است که از میدان گازی کرپچه در شمال اوکارم در غرب ترکمنستان به کردکوی در ایران می‌رسد. ۱۳۵ کیلومتر (۸۴ مایل) خط لوله در ترکمنستان و ۶۵ کیلومتر (۴۰ مایل) در ایران اجرا شده است. ظرفیت این خط لوله ۸ میلیارد مترمکعب در سال است. قطر آن ۱٬۰۰۰ میلی‌متر (۳۹ اینچ) است. این خط لوله در ۲۹ دسامبر ۱۹۹۷ توسط رؤسای جمهور، صفرمراد نیازف و سیدمحمد خاتمی افتتاح شد.
۲- خط لوله دولت‌آباد – سرخس – خانگیران
دومین خط لوله انتقال گاز طبیعی به طول ۱۸۲ کیلومتر است که از میدان گازی دولت‌آباد در کشور ترکمنستان آغاز شده و پس از گذر از سرخس، ترکمنستان، در منطقه خانگیران به خط لوله سراسری گاز ایران متصل می‌شود. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله معادل ۶ میلیارد مترمکعب در سال است. قطر آن ۱۲۱۹ میلی‌متر (۴۸ اینچ) است و در سال ۲۰۲۰ بهره‌برداری از آن آغاز شد.
عناوین پروژه‌های مشترک گازی میان ایران و ترکمنستان به شرح زیر است:
۱- پروژه استفاده از ظرفیت فعلی و خالی روزانه ۳۴ میلیون مترمکعب خطوط انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به ایران با انعقاد قراردادی بلندمدت جهت سُوآپ و صادرات به کشورهای اروپایی(معادل ۱۳ میلیارد مترمکعب در سال)
۲- پروژه انتقال گاز ترش ترکمنستان به پالایشگاه خانگیران(با احداث ۸۰ کیلومتر خط لوله) و سُوآپ و صادرات گاز طبیعی از ایران به کشورهای هدف
۳- پروژه احداث خط لوله‌ی گاز جدید بین ترکمنستان و ایران جهت افزایش ظرفیت فعلی روزانه انتقال گاز طبیعی به ۸۰ میلیون مترمکعب با هدف جذب تولیدات آتی گاز طبیعی ترکمنستان از مسیر ایران.
با توجه به مطالب فوق، ترکمنستان تنها جمهوری مسلمان‌نشین آسیای مرکزی است که مرز آبی و خشکی ۱۲۰۰ کیلومتری با ایران دارد. این کشور در راستای افزایش صادرات گازی به اروپا، به توسعه‌ی زیرساخت‌های خود از مسیر ایران نیاز دارد. کشور ترکمنستان همچنین برای تامین نیازهای خود در حوزه انرژی، به تخصص مهندسان و متخصصان ایرانی نیاز دارد که بر همین مبنا قراردادها و تفاهم‌نامه‌های چشمگیری میان جمهوری اسلامی ایران(در زمان دولت سیزدهم) و ترکمنستان برقرار شده است. امید است صدور خدمات فنی و مهندسی جمهوری اسلامی ایران به کشور ترکمنستان در دولت چهاردهم بیشتر از قبل پیگیری و عملیاتی شود.
انتهای پیام