نمونه متن ترک دعوا

ترک دعوا، گذشت از شکایت یا تنظیم صلح نامه، ابزارهای حقوقی مهمی برای حل و فصل اختلافات خارج از فرآیند طولانی و پرهزینه دادرسی هستند. این اقدامات، خواهان یا شاکی را قادر می سازد تا به صورت داوطلبانه از ادامه پیگیری پرونده منصرف شود، که می تواند به نفع هر دو طرف باشد. تنظیم صحیح این اسناد با رعایت اصول حقوقی، از بروز مشکلات آتی جلوگیری کرده و قطعیت حقوقی لازم را فراهم می آورد.

در نظام قضایی ایران، دعاوی حقوقی و کیفری مسیرهای متفاوتی برای رسیدگی دارند، اما در هر دو حوزه، امکان پایان دادن به اختلاف از طریق سازش یا انصراف شاکی وجود دارد. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، به تشریح مفاهیم، تفاوت ها و کاربردهای «ترک دعوا» در امور حقوقی، «گذشت از شکایت» در امور کیفری و «صلح و سازش» در هر دو حوزه می پردازد. هدف، ارائه نمونه متن های کاربردی و قابل استناد برای موقعیت های گوناگون، همراه با نکات حقوقی ضروری است تا افراد درگیر در این مسائل بتوانند با آگاهی کامل، بهترین تصمیم را اتخاذ و سند مربوطه را به دقت تنظیم کنند.

مفاهیم بنیادی و نکات حقوقی پیش از اقدام

پیش از ورود به جزئیات تنظیم متون حقوقی مربوط به انصراف از شکایت یا دعوا، آشنایی با مفاهیم بنیادی و تفاوت های کلیدی آن ها ضروری است. این بخش به تعریف دقیق «ترک دعوا»، «گذشت» و «صلح و سازش» می پردازد و اهمیت سند رسمی را در این فرآیند روشن می سازد. درک این مفاهیم، پایه و اساس هرگونه اقدام حقوقی موفق در این زمینه خواهد بود.

ترک دعوا، گذشت و صلح و سازش: تعاریف و تفاوت ها

در ادبیات حقوقی، سه اصطلاح «ترک دعوا»، «گذشت» و «صلح و سازش» اغلب به جای یکدیگر به کار می روند، اما هر یک دارای معنا و کاربرد مشخصی در دعاوی حقوقی و کیفری هستند که درک تمایز آن ها حیاتی است.

ترک دعوا (انصراف خواهان در امور حقوقی):
«ترک دعوا» یک عمل حقوقی است که صرفاً در دعاوی حقوقی (مدنی) توسط خواهان انجام می شود. این اقدام به معنای انصراف کامل و بی قید و شرط خواهان از ادامه رسیدگی به دعوایی است که خود آغاز کرده است. با ترک دعوا، پرونده از جریان رسیدگی خارج می شود، اما برخلاف «استرداد دعوا»، خواهان حق دارد در آینده مجدداً همان دعوا را مطرح کند، مگر اینکه همراه با ترک دعوا، اسقاط حق طرح دعوای مجدد نیز صورت گرفته باشد. ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی به این مفهوم اشاره دارد.

گذشت (انصراف شاکی در امور کیفری):
«گذشت» اصطلاحی است که منحصراً در امور کیفری و توسط شاکی یا متضرر از جرم به کار می رود. این عمل به معنای صرف نظر کردن از شکایت علیه متهم است. تأثیر گذشت شاکی بستگی به نوع جرم دارد. در «جرائم قابل گذشت»، گذشت شاکی منجر به موقوفی تعقیب یا اجرای مجازات می شود، به این معنی که پرونده بسته شده و هیچ پیگیری قضایی صورت نمی گیرد. اما در «جرائم غیرقابل گذشت»، گذشت شاکی صرفاً می تواند یکی از جهات تخفیف مجازات باشد و تعقیب عمومی متوقف نخواهد شد. گذشت نیز باید منجز و بدون قید و شرط باشد.

صلح و سازش (توافق طرفین برای پایان دادن به اختلاف در هر دو حوزه):
«صلح و سازش» یک مفهوم عام تر است که می تواند در هر دو حوزه حقوقی و کیفری کاربرد داشته باشد. صلح به معنای توافق متقابل طرفین برای پایان دادن به اختلاف موجود، اعم از دعوای طرح شده یا اختلافی که هنوز به دادگاه نرسیده است. ماهیت صلح، عقد است و مانند سایر عقود لازم الاجراست. صلح می تواند در قالب یک صلح نامه عادی یا رسمی تنظیم شود. در صلح، هر دو طرف ممکن است از بخشی از خواسته های خود صرف نظر کنند تا به یک توافق کلی دست یابند. این توافق، در صورت رسمی بودن، از اعتبار سند رسمی برخوردار بوده و در صورت عادی بودن، می تواند در دادگاه اقرار به صحت آن شود.

چرا تنظیم سند رسمی اهمیت دارد؟

تنظیم سند رسمی برای اقرار به ترک دعوا، گذشت یا صلح و سازش، از اهمیت بالایی برخوردار است که ضمانت های حقوقی فراوانی را برای طرفین فراهم می آورد. این اهمیت را می توان در چند بعد کلیدی بررسی کرد:

1. اعتبار حقوقی و قطعیت: اسناد رسمی به موجب قانون، از بالاترین اعتبار حقوقی برخوردارند. محتوای این اسناد بدون نیاز به اثبات، معتبر و مورد قبول مراجع قضایی است. این قطعیت، از هرگونه انکار یا تردید در آینده جلوگیری می کند.
2. قابلیت اجرایی مستقیم: برخی اسناد رسمی صلح و سازش، در صورت دارا بودن شرایط لازم، می توانند مستقیماً از طریق ادارات اجرای ثبت، به اجرا درآیند، بدون اینکه نیاز به طرح دعوای مجدد در دادگاه باشد. این ویژگی، زمان و هزینه اجرای تعهدات را به شکل چشمگیری کاهش می دهد.
3. پیشگیری از ادعاهای بعدی: با تنظیم سند رسمی، طرفین به صورت واضح و شفاف، از حقوق و ادعاهای خود در خصوص موضوع معین صرف نظر می کنند. این امر، مانع از آن می شود که در آینده، یکی از طرفین مجدداً همان دعوا را با ادعاهای مشابه مطرح کند.
4. حفاظت از حقوق طرفین: در دفترخانه های اسناد رسمی، تنظیم کنندگان اسناد (سردفتران) متخصص حقوقی هستند و وظیفه دارند تا مفاد سند را به دقت تنظیم کرده و از حقوق هر دو طرف به صورت عادلانه محافظت کنند. این امر، به ویژه برای افرادی که آشنایی کافی با قوانین ندارند، حائز اهمیت است.
5. سهولت در اثبات: در صورت بروز هرگونه اختلاف آتی در مورد اعتبار یا محتوای سند، سند رسمی به راحتی قابل اثبات است و بار اثبات صحت آن بر عهده کسی است که مدعی انکار یا تردید آن است، نه کسی که به آن استناد می کند.

نکات طلایی قبل از تنظیم متن

قبل از تنظیم هرگونه سند حقوقی برای ترک دعوا، گذشت یا صلح و سازش، توجه به چند نکته حیاتی است که می تواند از بروز مشکلات بزرگ در آینده جلوگیری کند. غفلت از این نکات ممکن است منجر به بی اثر شدن سند یا ایجاد تعهدات ناخواسته شود.

رضایت منجز و بدون قید و شرط:
یکی از مهم ترین اصول در تنظیم رضایت نامه یا گذشت، منجز و بدون قید و شرط بودن آن است. رضایت باید به صورت قطعی و بدون هیچ گونه ابهام یا مشروط کردن به وقوع یا عدم وقوع یک امر دیگر، اعلام شود. اگر رضایت به شرطی موکول شود، از نظر مراجع قضایی بی اعتبار تلقی خواهد شد.

برای مثال، اگر شاکی اعلام کند: در صورتی که متهم مبلغ X را تا تاریخ Y پرداخت کند، از شکایت خود گذشت می کنم یا در صورتی که متهم دیگر برای من مزاحمت ایجاد نکند، رضایت می دهم، این گذشت مشروط بوده و مراجع قضایی به آن ترتیب اثر نخواهند داد. رضایت باید به صورت اینجانب منجزاً و بدون هیچ قید و شرطی از شکایت خود صرف نظر می کنم اعلام شود.

در صورتی که توافقی بر سر پرداخت مبلغ یا انجام کاری وجود دارد، آن توافق باید در قالب یک صلح نامه مجزا یا در بخش توضیحات صلح نامه ذکر شود و سپس رضایت به صورت قطعی و مستقل از آن توافق بیان گردد.

غیرقابل رجوع بودن گذشت:
در جرائم قابل گذشت، پس از اینکه شاکی یک بار به صورت منجز و بدون قید و شرط از شکایت خود گذشت کرد، دیگر نمی تواند از این گذشت عدول کرده و مجدداً همان شکایت را طرح کند. این اصل برای حفظ ثبات و قطعیت در روابط حقوقی و جلوگیری از سوءاستفاده از حق گذشت بسیار مهم است. با اعلام گذشت، حق تعقیب متهم از بین می رود و پرونده مختومه می شود. بنابراین، شاکی باید با آگاهی کامل از این عواقب، اقدام به گذشت کند.

حق گذشت وراث:
در صورتی که شاکی یا متضرر اصلی از جرم فوت کند، حق گذشت از شکایت (در جرائم قابل گذشت) به ورثه قانونی او منتقل می شود. این ورثه، به قائم مقامی مورث خود، می توانند از حق گذشت استفاده کنند. نکته مهم اینجاست که در صورت تعدد ورثه، برای موقوفی تعقیب یا اجرای مجازات، گذشت تمامی ورثه لازم است. اگر حتی یکی از ورثه نیز رضایت ندهد، گذشت به صورت کامل محقق نشده و پرونده همچنان مفتوح می ماند.

نمونه متن ترک دعوا و گذشت در امور کیفری (جرائم)

امور کیفری به جرائمی می پردازند که قانون گذار برای آن ها مجازات تعیین کرده است. در این حوزه، گذشت شاکی می تواند تأثیرات متفاوتی بر روند پرونده داشته باشد که بستگی به نوع جرم دارد. در ادامه به تفصیل به جرائم قابل گذشت و غیرقابل گذشت و نمونه متن های مربوطه می پردازیم.

جرائم قابل گذشت و غیرقابل گذشت

جرائم از منظر تأثیر گذشت شاکی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند که فهم تفاوت آن ها برای هرگونه اقدام حقوقی ضروری است:

جرائم قابل گذشت و تاثیر گذشت شاکی

«جرائم قابل گذشت» آن دسته از جرائمی هستند که تعقیب، رسیدگی و یا اجرای مجازات آن ها، منوط به شکایت شاکی خصوصی است و با گذشت او، پرونده کیفری متوقف می شود. در واقع، در این جرائم، جنبه خصوصی جرم بر جنبه عمومی آن ارجحیت دارد. قانون گذار این جرائم را بیشتر مربوط به حقوق و منافع فردی می داند و به شاکی اختیار می دهد تا با گذشت خود، از ادامه روند قضایی جلوگیری کند.

مثال های رایج از جرائم قابل گذشت:
از جمله جرائم قابل گذشت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• توهین و افترا (ماده ۶۰۸ و ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)
• ایراد ضرب و جرح عمدی در صورتی که منجر به نقص عضو یا جنایت بر نفس نشود (ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی)
• تهدید (ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی)
• خیانت در امانت (ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی)
• ورود به عنف به منزل غیر (ماده ۶۹۴ قانون مجازات اسلامی)
• و برخی جرائم دیگر که در قانون تصریح شده اند.

تأثیر گذشت شاکی:
در جرائم قابل گذشت، به محض اینکه شاکی به صورت منجز و بدون قید و شرط از شکایت خود گذشت کند، مقامات قضایی موظفند قرار موقوفی تعقیب صادر کرده و پرونده را مختومه کنند. این گذشت، حتی اگر در مرحله اجرای حکم باشد، مانع از ادامه اجرای مجازات می شود.

جرائم غیرقابل گذشت و تاثیر گذشت شاکی

«جرائم غیرقابل گذشت» شامل جرائمی هستند که علاوه بر جنبه خصوصی، دارای جنبه عمومی قوی تری بوده و نظم و امنیت جامعه را مختل می کنند. در این دسته از جرائم، حتی اگر شاکی خصوصی نیز وجود داشته باشد و از شکایت خود گذشت کند، دادستان به عنوان مدعی العموم همچنان مکلف به تعقیب متهم و پیگیری پرونده است. گذشت شاکی در این جرائم، موجب موقوفی تعقیب نمی شود.

مثال های رایج از جرائم غیرقابل گذشت:
نمونه هایی از جرائم غیرقابل گذشت عبارتند از:

• سرقت (ماده ۶۵۱ و ۶۵۶ قانون مجازات اسلامی)
• کلاهبرداری (ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری)
• قتل عمد (ماده ۲۰۵ قانون مجازات اسلامی)
• ارتشا و اختلاس
• جرائم مواد مخدر
• و بسیاری از جرائم دیگر با ماهیت عمومی.

تأثیر گذشت شاکی:
در جرائم غیرقابل گذشت، گذشت شاکی اگرچه منجر به موقوفی تعقیب نمی شود، اما می تواند به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تخفیف مجازات محکوم علیه توسط دادگاه مورد توجه قرار گیرد. طبق ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی از جمله جهات تخفیف مجازات محسوب می شود. همچنین، ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری نیز اجازه می دهد که پس از صدور حکم قطعی، در صورت گذشت شاکی، دادگاه صادرکننده حکم قطعی در مجازات محکوم علیه تجدیدنظر کند و در صورت اقتضا، مجازات را تخفیف دهد. این به معنای حذف کامل مجازات نیست، بلکه کاهش میزان یا تغییر نوع آن است.

نمونه متن رضایت نامه/اقرارنامه گذشت شاکی (قبل از صدور حکم قطعی – در دادسرا یا دادگاه بدوی)

در بسیاری از پرونده های کیفری، به ویژه در جرائم قابل گذشت، شاکی پیش از صدور حکم قطعی، تصمیم به گذشت از شکایت خود می گیرد. این گذشت می تواند در مرحله دادسرا (بازپرسی یا دادیاری) یا در دادگاه بدوی انجام شود و منجر به توقف تعقیب یا کاهش مجازات خواهد شد. تنظیم صحیح این سند از هرگونه ابهام جلوگیری می کند.

کاربرد:
این نوع رضایت نامه عمدتاً برای توقف تعقیب در جرائم قابل گذشت یا فراهم آوردن زمینه تخفیف مجازات در جرائم غیرقابل گذشت (با توجه به جنبه عمومی جرم) مورد استفاده قرار می گیرد. با ارائه این سند به مرجع قضایی، روند رسیدگی به پرونده تحت تأثیر قرار می گیرد.

ریاست محترم شعبه بازپرسی/دادیاری/دادگاه کیفری (نام شعبه مربوطه)
با سلام و احترام،
اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی] و آدرس [آدرس کامل شاکی]، شاکی پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] مطرح در آن شعبه محترم، که علیه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متهم] فرزند [نام پدر متهم] به اتهام [عنوان اتهامی مانند: توهین، افترا، ضرب و جرح عمدی و…] طرح شکایت نموده ام، بدین وسیله منجزاً (بدون هیچ قید و شرطی) و با آگاهی کامل از کلیه آثار و تبعات قانونی، رضایت کامل و بی قید و شرط خود را از نامبرده اعلام می نمایم. لذا هیچ گونه شکایت کیفری اعم از حقوقی و جزایی در این خصوص از ایشان ندارم و درخواست صدور قرار موقوفی تعقیب/تخفیف مجازات (با توجه به نوع جرم) را از آن مقام محترم قضایی دارم.
بدیهی است این گذشت غیرقابل رجوع بوده و هرگونه ادعای آتی در خصوص موضوع فوق الذکر، فاقد وجاهت قانونی خواهد بود.
با تشکر و احترام
[امضا و تاریخ]
[اثر انگشت شاکی]

نکات عملی:

1. احراز هویت: ضروری است که شاکی برای ارائه این رضایت نامه، در مرجع قضایی حضور یابد و هویت وی توسط مقامات مربوطه احراز شود. در غیر این صورت، سند باید در دفتر اسناد رسمی تنظیم و تأیید هویت گردد.
2. مشخصات کامل: ذکر مشخصات دقیق شاکی و متهم، شماره کلاسه پرونده، عنوان اتهامی و شعبه رسیدگی کننده، برای جلوگیری از هرگونه ابهام الزامی است.
3. واضح بودن رضایت: تأکید بر واژه هایی مانند منجزاً، بدون قید و شرط، کامل و بی قید و شرط برای اطمینان از اعتبار حقوقی سند حائز اهمیت است.
4. درخواست: در پایان متن، شاکی باید به صراحت درخواست خود را مبنی بر موقوفی تعقیب (در قابل گذشت) یا تخفیف مجازات (در غیرقابل گذشت) بیان کند.

نمونه متن رضایت نامه/اقرارنامه گذشت شاکی (پس از صدور حکم قطعی – در جرائم غیرقابل گذشت)

در جرائم غیرقابل گذشت که حکم قطعی صادر شده و در حال اجراست، گذشت شاکی نمی تواند منجر به توقف کامل اجرای مجازات شود، اما می تواند به عنوان عاملی برای تخفیف مجازات محکوم علیه مؤثر واقع شود. این امر بر اساس ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری امکان پذیر است.

کاربرد:
این سند صرفاً جهت درخواست تخفیف مجازات محکوم علیه، پس از قطعی شدن حکم و در حال اجرای مجازات، تنظیم می شود. تأکید می شود که این گذشت، پرونده را کاملاً مختومه نمی کند، بلکه صرفاً می تواند به کاهش میزان مجازات کمک کند.

ریاست محترم دادگاه/شعبه صادرکننده حکم قطعی (نام شعبه مربوطه)
با سلام و احترام،
اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، شاکی پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] و محکوم علیه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محکوم علیه] فرزند [نام پدر محکوم علیه] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه محکوم علیه] و کد ملی [کد ملی محکوم علیه]، که به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه قطعی] صادره از آن شعبه محترم، به تحمل [نوع و میزان مجازات، مثال: یک سال حبس تعزیری] محکوم گردیده است، بدین وسیله منجزاً و بدون هیچ قید و شرطی، رضایت کامل و بی قید و شرط خود را از نامبرده در خصوص اتهام [عنوان اتهامی] اعلام می دارم.
لذا با استناد به ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، از آن مقام محترم قضایی درخواست دارم تا در ميزان مجازات نامبرده تجديد نظر فرموده و در صورت اقتضا، تخفيف لازم را اعمال فرمایند.
با تشکر و احترام
[امضا و تاریخ]
[اثر انگشت شاکی]

نکات عملی:
توضیح تفاوت آن با توقف کامل مجازات: بسیار مهم است که شاکی و محکوم علیه بدانند که این گذشت، منجر به آزادی کامل محکوم علیه یا توقف کامل مجازات نمی شود، بلکه صرفاً می تواند به کاهش مدت حبس یا جزای نقدی منجر گردد. تصمیم نهایی در این خصوص با دادگاه صادرکننده حکم قطعی است که با بررسی شرایط و اقتضائات قانونی، رأی مقتضی را صادر می کند.

نمونه متن رضایت نامه در صورت وجود شاکیان متعدد

در برخی جرائم، ممکن است بیش از یک نفر به عنوان شاکی یا متضرر از جرم وجود داشته باشد. در چنین مواردی، تأثیر گذشت از شکایت، نیازمند رعایت اصول خاصی است تا به نتیجه مطلوب برسد. این مسئله به ویژه در جرائم قابل گذشت اهمیت پیدا می کند.

توضیح لزوم رضایت تمام شاکیان برای توقف دعوا:
اگر متضررین از جرم متعدد باشند، مطابق قانون، برای موقوفی تعقیب یا اجرای مجازات (در جرائم قابل گذشت)، گذشت تمامی شاکیان یا متضررین از جرم ضروری است. به این معنا که اگر حتی یکی از شاکیان نیز از حق خود صرف نظر نکند، تعقیب قضایی متهم و رسیدگی به پرونده ادامه خواهد یافت. این قاعده به منظور حفظ حقوق تمامی آسیب دیدگان از جرم وضع شده است.

در جرائم غیرقابل گذشت، همان طور که پیش تر اشاره شد، گذشت هیچ یک از شاکیان منجر به توقف تعقیب نمی شود و صرفاً می تواند در تخفیف مجازات مؤثر باشد. اما در صورت تعدد شاکیان، رضایت تمامی آن ها می تواند تأثیر بیشتری در تخفیف مجازات داشته باشد تا رضایت یک شاکی.

ریاست محترم شعبه بازپرسی/دادیاری/دادگاه کیفری (نام شعبه مربوطه)
با سلام و احترام،
اینجانبان [نام و نام خانوادگی شاکی اول] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی] و [نام و نام خانوادگی شاکی دوم] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی] و …، همگی به عنوان شاکیان پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] مطرح در آن شعبه محترم، که علیه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متهم] فرزند [نام پدر متهم] به اتهام [عنوان اتهامی] طرح شکایت نموده ایم، بدین وسیله به صورت مشترک و هر یک به تنهایی، منجزاً و بدون هیچ قید و شرطی، رضایت کامل و بی قید و شرط خود را از نامبرده اعلام می نماییم. لذا هیچ گونه شکایت کیفری اعم از حقوقی و جزایی در این خصوص از ایشان نداریم و درخواست صدور قرار موقوفی تعقیب/تخفیف مجازات را از آن مقام محترم قضایی داریم.
بدیهی است این گذشت غیرقابل رجوع بوده و هرگونه ادعای آتی در خصوص موضوع فوق الذکر، فاقد وجاهت قانونی خواهد بود.
با تشکر و احترام
[امضا و تاریخ شاکی اول]
[اثر انگشت شاکی اول]
[امضا و تاریخ شاکی دوم]
[اثر انگشت شاکی دوم]

در این نوع رضایت نامه، مشخصات تمامی شاکیان باید به دقت و با جزئیات کامل ذکر شده و همگی ذیل سند را امضا و اثر انگشت نمایند. این سند نیز مانند سایر موارد، باید در حضور مرجع قضایی یا در دفتر اسناد رسمی تنظیم و تأیید شود.

نمونه متن ترک دعوا و صلح و سازش در امور حقوقی (دعاوی مدنی)

در دعاوی حقوقی، که عمدتاً به اختلافات مالی، ملکی، قراردادی و خانوادگی (غیر از جنبه های کیفری) مربوط می شوند، امکان صلح و سازش و ترک دعوا، نقش بسیار مهمی در حل و فصل اختلافات دارد. این اقدامات نه تنها به تسریع فرآیند دادرسی کمک می کند، بلکه می تواند به حفظ روابط و کاهش هزینه های طرفین نیز منجر شود.

چرا سازش در دعاوی مدنی توصیه می شود؟

سازش در دعاوی مدنی، بیش از آنکه یک گزینه صرفاً قانونی باشد، یک راهکار عملی و اقتصادی است که مزایای قابل توجهی برای طرفین در پی دارد. دلایل متعددی برای توصیه به سازش در این نوع دعاوی وجود دارد:

1. صرفه جویی در زمان: روند دادرسی در محاکم حقوقی غالباً طولانی و زمان بر است و ممکن است سال ها به طول انجامد. سازش، به طرفین امکان می دهد تا در زمانی بسیار کوتاه تر به نتیجه برسند و از بلاتکلیفی خارج شوند.
2. کاهش هزینه ها: دعاوی حقوقی هزینه های بالایی از جمله هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی، و هزینه های رفت و آمد و فرصت های از دست رفته را به همراه دارد. با سازش، بخش عمده ای از این هزینه ها حذف یا به حداقل می رسد.
3. حفظ روابط: بسیاری از دعاوی حقوقی بین اعضای خانواده، شرکا، دوستان یا همسایگان مطرح می شود. ادامه روند قضایی اغلب منجر به تشدید خصومت ها و تخریب روابط می شود. سازش می تواند به حفظ یا بهبود این روابط کمک کند.
4. کنترل بر نتیجه: در فرآیند سازش، طرفین خود کنترل مستقیم بر نتیجه و مفاد توافق دارند. این در حالی است که در دادرسی، تصمیم نهایی توسط قاضی اتخاذ می شود و ممکن است به طور کامل رضایت هیچ یک از طرفین را جلب نکند.
5. انعطاف پذیری بیشتر: صلح نامه می تواند شامل جزئیات و راه حل هایی باشد که دادگاه ها لزوماً قادر به صدور حکم در مورد آن ها نیستند؛ مثلاً تعهداتی فراتر از خواسته های اولیه دعوا یا راه حل های خلاقانه.
6. کاهش استرس: درگیری در یک پرونده قضایی، بار روانی زیادی را بر طرفین تحمیل می کند. سازش می تواند این بار روانی را کاهش داده و آرامش بیشتری را به ارمغان آورد.

انواع صلح و سازش در امور حقوقی و مراحل آن

صلح و سازش در دعاوی حقوقی می تواند به روش های مختلفی انجام شود که هر یک دارای آثار حقوقی خاص خود هستند. آگاهی از این روش ها به طرفین کمک می کند تا بهترین گزینه را برای شرایط خود انتخاب کنند.

صلح نامه رسمی در دفتر اسناد رسمی:
قوی ترین و معتبرترین نوع سازش، تنظیم صلح نامه در دفتر اسناد رسمی است. این سند، یک سند رسمی محسوب شده و از اعتبار اسناد رسمی برخوردار است. سردفتر با بررسی دقیق توافقات و احراز هویت طرفین، سند را تنظیم می کند.
مراحل: طرفین با توافق کامل و مدارک شناسایی به دفترخانه مراجعه کرده، جزئیات توافق خود را اعلام می کنند. سردفتر پس از تنظیم و قرائت متن، سند را به امضا و اثر انگشت طرفین می رساند.
مزایا: قابلیت اجرایی مستقیم از طریق اداره اجرای ثبت، اعتبار مطلق، و عدم نیاز به اثبات در دادگاه. این نوع صلح نامه، مانند یک حکم قضایی قطعی لازم الاجراست.

صلح و سازش در دادگاه:
این نوع سازش زمانی رخ می دهد که طرفین در طول رسیدگی قضایی، چه در دادگاه بدوی و چه در دادگاه تجدیدنظر، به توافق برسند. توافق آن ها در صورت جلسه دادگاه ثبت شده و به امضای قاضی و طرفین می رسد.
مراحل: طرفین در جلسه دادگاه حضور یافته و توافقات خود را به قاضی اعلام می کنند. قاضی مفاد توافق را در صورت جلسه ثبت کرده و پس از تأیید طرفین، آن را امضا می کند.
مزایا: صورت جلسه سازش در دادگاه، اعتبار حکم قضایی را دارد و در صورت نیاز، از طریق اجرای احکام دادگستری قابل اجراست. این روش به دعوا پایان می دهد و دعوای مجدد در مورد همان موضوع، قابل طرح نیست.

سازش نامه غیررسمی (عادی):
این نوع سازش نامه خارج از مراجع رسمی قضایی یا دفاتر اسناد رسمی و غالباً در منزل یا محل کار طرفین و با حضور شهود تنظیم می شود. اعتبار این سند از سند رسمی کمتر است.
مراحل: طرفین با توافق یکدیگر، متنی را به عنوان صلح نامه یا سازش نامه تنظیم کرده و آن را امضا می کنند. ممکن است شهودی نیز ذیل سند را امضا کنند.
مزایا: سادگی و سرعت در تنظیم.
معایب: برای اینکه این سند از اعتبار اجرایی برخوردار شود، طرفین باید در دادگاه حاضر شده و صحت و درستی آن را اقرار نمایند. دادگاه پس از اقرار طرفین، مفاد اقرار را صورت جلسه کرده و آن را امضا می کند. بدون این اقرار و تأیید دادگاه، سند عادی صرفاً یک توافق خصوصی است که برای اثبات آن در صورت انکار، نیاز به دادرسی و ارائه دلیل وجود دارد.

نمونه متن اقرارنامه ترک دعوا و صلح و سازش در امور حقوقی

اقرارنامه ترک دعوا و صلح و سازش در امور حقوقی، سندی است که به موجب آن خواهان از ادامه دعوای خود انصراف می دهد و طرفین بر سر موضوع اختلاف، توافق نهایی می کنند. این سند برای ایجاد قطعیت و پایان دادن به اختلافات مدنی ضروری است.

کاربرد:
این اقرارنامه برای پایان دادن به انواع دعاوی مدنی نظیر دعاوی ملکی، مالی، قراردادی، خانوادگی (غیر از طلاق) و سایر اختلافات حقوقی کاربرد دارد. هدف آن، خاتمه دادن به دعوا و جلوگیری از طرح هرگونه ادعای آتی در خصوص موضوع مورد توافق است.

بسمه تعالی
اقرارنامه ترک دعوا و صلح و سازش
اینجانبان:
۱. آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، متولد [تاریخ تولد]، به نشانی [آدرس کامل خواهان] به عنوان خواهان.
۲. آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، متولد [تاریخ تولد]، به نشانی [آدرس کامل خوانده] به عنوان خوانده.
موضوع: ترک دعوای حقوقی و صلح و سازش در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] شعبه [نام شعبه دادگاه].
مفاد اقرارنامه:
نظر به طرح دعوای [موضوع دعوا، مثال: مطالبه وجه، خلع ید، فسخ قرارداد و…] توسط خواهان در شعبه فوق الذکر، اینجانبان به منظور حل و فصل مسالمت آمیز و قطعی اختلافات موجود و در جهت حفظ روابط حسنه، با کمال میل و رضایت کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجبار، بدینوسیله مراتب ترک دعوا و صلح و سازش خویش را به شرح ذیل اعلام می داریم:
۱. اینجانب خواهان (آقای/خانم [نام خواهان]) اقرار و اذعان می نمایم که کلیه ادعاها و خواسته های خود را در خصوص پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] علیه خوانده (آقای/خانم [نام خوانده]) به صورت منجز و بدون هیچ قید و شرطی، ترک نموده و از کلیه حقوق خود در این خصوص صرف نظر می نمایم.
۲. اینجانب خوانده (آقای/خانم [نام خوانده]) نیز اقرار و اذعان می نمایم که هیچ گونه ادعا یا شکایتی در خصوص موضوع پرونده فوق الذکر علیه خواهان (آقای/خانم [نام خواهان]) نداشته و از هرگونه ادعای فعلی یا آتی در این خصوص اسقاط حق می نمایم.
۳. طرفین بدین وسیله به طور کامل و قطعی، به موضوع اختلاف فی مابین خود پایان داده و اقرار می نمایند که در خصوص [موضوع دعوا] هیچ گونه ادعا، شکایت یا مطالبه دیگری اعم از حقوقی یا کیفری از یکدیگر نخواهند داشت و حق هرگونه طرح دعوای مجدد در این خصوص را از خود سلب و ساقط می نمایند.
۴. (در صورت وجود توافقات مالی یا تعهدات متقابل، اینجا با جزئیات دقیق ذکر شود. مثال: آقای/خانم [نام خوانده] متعهد می گردد مبلغ [مبلغ به عدد و حروف] ریال را طی [تعداد] قسط ماهانه، هر قسط به مبلغ [مبلغ قسط] ریال در ابتدای هر ماه به حساب بانکی شماره [شماره حساب] متعلق به خواهان واریز نماید و خواهان نیز پس از دریافت کامل وجه، متعهد به [تعهد دیگر مانند: انتقال سند ملک، تحویل مال و…] می باشد.)
۵. این اقرارنامه در تاریخ [تاریخ تنظیم] در [تعداد] نسخه متحدالمتن تنظیم و به امضای طرفین رسید و کلیه مفاد آن لازم الاجراست.
امضاء و اثر انگشت خواهان:
امضاء و اثر انگشت خوانده:
شهود (اختیاری):
۱. نام و نام خانوادگی، امضا، کد ملی:
۲. نام و نام خانوادگی، امضا، کد ملی:

نکات عملی:
ذکر جزئیات توافقات (مثلاً نحوه پرداخت مبلغ، تقسیم اموال) بسیار حیاتی است. هرگونه ابهام در مفاد توافق می تواند منجر به بروز اختلافات جدید شود. بنابراین، توصیه می شود که تمامی تعهدات متقابل، زمان بندی ها، و شرایط به صورت دقیق و بدون ابهام در متن سند درج شوند. همچنین، همانند موارد کیفری، حضور طرفین در دفترخانه اسناد رسمی یا دادگاه برای تنظیم و تأیید این سند، به اعتبار حقوقی آن می افزاید.

نکات تکمیلی

در این بخش به برخی از پرسش های کلیدی و نکات مهمی می پردازیم که ممکن است در روند ترک دعوا، گذشت و صلح و سازش برای افراد مطرح شود. رعایت این نکات می تواند به افراد کمک کند تا تصمیمات آگاهانه تری اتخاذ کنند.

مدارک لازم برای تنظیم اقرارنامه/رضایت نامه

برای تنظیم هرگونه سند رسمی اقرارنامه، رضایت نامه یا صلح نامه در دفتر اسناد رسمی یا ارائه آن به مراجع قضایی، ارائه مدارک شناسایی و اطلاعات دقیق الزامی است. این مدارک شامل موارد زیر می شود:

• شناسنامه و کارت ملی: اصل شناسنامه و کارت ملی شاکی/خواهان و متهم/خوانده برای احراز هویت.
• شماره پرونده و شعبه: اطلاع دقیق از شماره کلاسه پرونده و نام شعبه ای که پرونده در آن در حال رسیدگی است. این اطلاعات برای ارتباط دادن سند به پرونده قضایی مربوطه حیاتی است.
• وکالتنامه (در صورت لزوم): اگر یکی از طرفین از طریق وکیل اقدام می کند، ارائه اصل و کپی وکالتنامه معتبر وکیل الزامی است. وکیل باید دارای حدود اختیارات لازم برای انجام این امور باشد.
• مدارک مربوط به موضوع: در برخی موارد، ممکن است نیاز به ارائه مدارکی نظیر سند مالکیت، قراردادها، یا سایر اسناد مرتبط با موضوع دعوا باشد تا سردفتر یا قاضی از جزئیات موضوع آگاه شود.
• گواهی حصر وراثت: در صورتی که حق گذشت یا ترک دعوا به ورثه منتقل شده باشد، ارائه گواهی حصر وراثت برای احراز وراث قانونی الزامی است.

هزینه تنظیم رضایت نامه محضری

هزینه تنظیم رضایت نامه یا صلح نامه در دفتر اسناد رسمی، ثابت و یکسان نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد. این هزینه ها بر اساس تعرفه های مصوب کانون سردفتران و دفتریاران محاسبه می شود. فاکتورهایی که در تعیین هزینه مؤثر هستند، عبارتند از:

• نوع سند: برخی اسناد ممکن است پیچیدگی های بیشتری داشته باشند و نیاز به زمان و دقت بیشتری برای تنظیم داشته باشند.
• ارزش موضوع صلح: در صلح نامه های مالی یا ملکی، هزینه تنظیم ممکن است بر اساس درصدی از ارزش مالی مورد صلح تعیین شود.
• تعداد صفحات و نسخه ها: هرچه سند طولانی تر باشد یا تعداد نسخه های بیشتری از آن درخواست شود، هزینه نیز افزایش می یابد.

به طور کلی، این هزینه ها شامل حق الثبت، حق التحریر (حق سردفتر)، مالیات و عوارض دولتی می شود. برای اطلاع دقیق از هزینه، بهتر است قبل از مراجعه به دفترخانه، با ارائه اطلاعات مربوط به سند مورد نظر، از سردفتر استعلام گرفت.

چه زمانی نباید از گذشت استفاده کرد؟

اگرچه گذشت از شکایت می تواند راهکاری برای حل اختلافات باشد، اما در برخی شرایط، استفاده از آن توصیه نمی شود یا ممکن است عواقب ناخواسته ای داشته باشد:

1. جرائم با جنبه عمومی قوی: در جرائمی مانند قتل عمد، قاچاق مواد مخدر، سرقت های مسلحانه و کلاهبرداری های کلان که جنبه عمومی جرم بسیار قوی است، گذشت شاکی تأثیر چندانی در سرنوشت متهم (جز تخفیف مجازات) ندارد. در این موارد، پیگیری حقوقی به دلیل حفظ نظم عمومی جامعه ادامه می یابد و شاکی باید از این موضوع آگاه باشد.
2. عدم دریافت کامل حقوق: اگر گذشت مشروط به دریافت مبلغی یا انجام تعهدی از سوی متهم/خوانده باشد، اکیداً توصیه می شود که گذشت قطعی تا زمان انجام کامل تعهد و دریافت وجه، صورت نگیرد. در غیر این صورت، شاکی ممکن است پس از گذشت، دیگر ابزار قانونی برای مطالبه حقوق خود نداشته باشد.
3. احتمال تکرار جرم: در صورتی که فرد شاکی احتمال دهد متهم پس از گذشت، مجدداً مرتکب عمل مشابه خواهد شد و اصلاح نشده است، گذشت ممکن است خطرناک باشد و به او توصیه نمی شود.
4. ترس و تهدید: اگر گذشت تحت فشار، ترس، یا تهدید صورت گیرد، نه تنها از نظر حقوقی باطل است، بلکه می تواند فرد را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد. در چنین شرایطی باید به جای گذشت، به مراجع قضایی گزارش داد.

آیا می توان پس از ترک دعوا یا گذشت، مجدداً طرح دعوا کرد؟

امکان طرح مجدد دعوا پس از ترک دعوا یا گذشت، بستگی به نوع اقدام و شرایط آن دارد:

• ترک دعوا در امور حقوقی: در صورتی که خواهان صرفاً دعوای خود را ترک کند و این ترک دعوا همراه با اسقاط حق طرح دعوای مجدد نباشد، خواهان این حق را دارد که همان دعوا را در آینده مجدداً طرح کند. البته، در عمل کمتر کسی بدون اسقاط حق، دعوا را ترک می کند.
• صلح و سازش (چه حقوقی و چه کیفری): اگر صلح و سازش به صورت رسمی و قطعی انجام شده باشد و طرفین از کلیه حقوق و ادعاهای خود در آن خصوص صرف نظر کرده باشند، امکان طرح دعوای مجدد در مورد همان موضوع وجود ندارد. صلح، قطعیت حقوقی ایجاد می کند.
• گذشت در امور کیفری (جرائم قابل گذشت): پس از گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت، حق تعقیب متهم برای همیشه از بین می رود و شاکی نمی تواند مجدداً همان شکایت را مطرح کند. گذشت یک عمل غیرقابل رجوع است.
• گذشت در امور کیفری (جرائم غیرقابل گذشت): در این جرائم، اگرچه گذشت شاکی موجب توقف تعقیب نمی شود، اما پس از گذشت، شاکی نمی تواند مجدداً به عنوان مدعی خصوصی در همان پرونده ایفای نقش کند.

تأثیر ترک دعوا در مراحل مختلف دادرسی (حقوقی و کیفری)

ترک دعوا و گذشت می تواند در مراحل مختلف دادرسی، تأثیرات متفاوتی داشته باشد:

1. در مرحله دادسرا (کیفری): گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت منجر به صدور قرار موقوفی تعقیب می شود و پرونده قبل از ارجاع به دادگاه مختومه می گردد. در جرائم غیرقابل گذشت، گذشت شاکی می تواند در تصمیم بازپرس یا دادیار برای قرار تأمین کیفری و در نهایت، در تخفیف مجازات توسط دادگاه مؤثر باشد.
2. در مرحله دادگاه بدوی (کیفری و حقوقی):
   • کیفری: گذشت شاکی در قابل گذشت ها، منجر به صدور حکم موقوفی تعقیب توسط دادگاه می شود. در غیرقابل گذشت ها، عاملی برای تخفیف مجازات است.
   • حقوقی: ترک دعوا توسط خواهان در این مرحله، به معنای خروج دعوا از رسیدگی است و خواهان (در صورت عدم اسقاط حق) می تواند مجدداً طرح دعوا کند. صلح و سازش در دادگاه نیز به دعوا خاتمه داده و صورت جلسه آن اعتبار حکم قطعی را دارد.
3. در مرحله تجدیدنظر و فرجام خواهی:
   • کیفری: گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت، حتی در مرحله تجدیدنظر یا فرجام خواهی نیز باعث موقوفی اجرای حکم می شود. در غیرقابل گذشت ها، این گذشت می تواند عاملی برای تجدیدنظر در مجازات توسط دادگاه صادرکننده حکم قطعی (ماده ۲۷۷ ق.آ.د.ک) باشد.
   • حقوقی: ترک دعوا یا صلح و سازش در این مراحل نیز امکان پذیر است و همان آثار حقوقی مراحل بدوی را خواهد داشت.

اشتباهات رایج در تنظیم متون حقوقی

تنظیم نادرست متون حقوقی مربوط به ترک دعوا یا گذشت، می تواند منجر به بی اعتباری سند یا بروز مشکلات حقوقی پیچیده تر شود. برخی از اشتباهات رایج عبارتند از:

• عدم ذکر صریح منجز: استفاده نکردن از واژه منجز یا بدون قید و شرط برای بیان رضایت یا گذشت، می تواند سند را قابل تفسیر و در نتیجه بی اعتبار کند.
• ابهام در مفاد: عدم ذکر جزئیات دقیق توافقات، تعهدات متقابل، مبالغ، زمان بندی ها، یا موضوع دعوا می تواند منجر به سوءتفاهم و اختلافات آتی شود.
• عدم امضای همه ذینفعان: در مواردی که شاکیان یا ورثه متعدد هستند، عدم امضای تمامی ذینفعان توسط سند، باعث بی اعتباری آن خواهد شد.
• استفاده از عبارات کلیشه ای و مبهم: به جای استفاده از اصطلاحات حقوقی دقیق، اتکا به عبارات غیرحقوقی و کلی، ارزش حقوقی سند را کاهش می دهد.
• عدم احراز هویت صحیح: در اسناد عادی، عدم احراز هویت صحیح طرفین یا شهود، می تواند سند را در برابر انکار آسیب پذیر کند.
• نداشتن آگاهی از تبعات قانونی: تنظیم سند بدون آگاهی از غیرقابل رجوع بودن گذشت یا امکان طرح دعوای مجدد پس از ترک دعوا، می تواند منجر به تصمیم گیری های نادرست شود.

آیا حضور وکیل برای ترک دعوا ضروری است؟

اگرچه حضور وکیل برای تنظیم اقرارنامه ترک دعوا، گذشت یا صلح و سازش الزامی نیست، اما توصیه اکید می شود که پیش از هرگونه اقدام حقوقی، با یک وکیل متخصص مشورت شود. دلایل این توصیه عبارتند از:

1. آگاهی از ظرایف حقوقی: قوانین و مقررات مربوط به این حوزه دارای ظرایف و جزئیات فراوانی هستند که ممکن است افراد عادی از آن ها بی اطلاع باشند. وکیل می تواند تمامی جوانب حقوقی را بررسی کند.
2. تنظیم دقیق سند: وکیل می تواند با استفاده از دانش و تجربه خود، سندی را تنظیم کند که از هرگونه ابهام مبرا بوده و تمامی حقوق و منافع موکل را تضمین کند.
3. پیشگیری از اشتباهات: مشاوره با وکیل، از بروز اشتباهات رایج که پیشتر به آن ها اشاره شد، جلوگیری می کند.
4. حفظ منافع آتی: وکیل می تواند تبعات آتی هرگونه اقدام حقوقی را پیش بینی کرده و راهکارهایی را برای حفظ منافع موکل در بلندمدت ارائه دهد.

مراحل بعد از تنظیم سند ترک دعوا

پس از تنظیم اقرارنامه یا رضایت نامه، فرآیند حقوقی به پایان نمی رسد و نیاز به اقدامات تکمیلی وجود دارد تا سند به طور رسمی وارد پرونده قضایی شود:

1. ارائه به مرجع قضایی: سند تنظیم شده (چه در دفترخانه رسمی و چه به صورت عادی و تأییدشده در دادگاه) باید به شعبه ای که پرونده در آن در حال رسیدگی است (دادسرا یا دادگاه)، ارائه شود.
2. ثبت در پرونده: مرجع قضایی پس از بررسی صحت و اعتبار سند، آن را ضمیمه پرونده کرده و مطابق با مفاد آن، تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند (مانند صدور قرار موقوفی تعقیب، ثبت سازش نامه، یا اعمال تخفیف مجازات).
3. پیگیری: توصیه می شود که طرفین، به ویژه شاکی/خواهان، پس از ارائه سند، وضعیت پرونده را پیگیری کنند تا از اجرای صحیح مفاد سند و مختومه شدن یا تغییر وضعیت پرونده اطمینان حاصل نمایند.

نتیجه گیری

ترک دعوا، گذشت از شکایت و صلح و سازش، راهکارهای کارآمدی برای حل اختلافات حقوقی و کیفری محسوب می شوند که می توانند از فرسایش زمان، تحمیل هزینه های گزاف و تشدید روابط خصمانه جلوگیری کنند. تنظیم دقیق و صحیح این اسناد، با رعایت تمامی جزئیات حقوقی و اطمینان از منجز و بی قید و شرط بودن آن ها، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

درک تفاوت های بنیادین میان «ترک دعوا» در امور مدنی و «گذشت» در امور کیفری، به همراه آگاهی از تأثیر آن ها بر جرائم قابل گذشت و غیرقابل گذشت، گام نخست در اتخاذ تصمیم درست است. همچنین، شناخت انواع صلح و سازش و انتخاب قالب مناسب (رسمی یا عادی) و پیگیری مراحل بعدی، تکمیل کننده این فرآیند خواهد بود. تأکید می شود که تمامی نمونه متن های ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه راهنمایی دارند و به دلیل پیچیدگی های حقوقی هر پرونده، مشورت با وکیل متخصص پیش از هرگونه اقدام حقوقی ضروری است. این مقاله سعی بر آن داشت تا با ارائه اطلاعات جامع و کاربردی، به افزایش آگاهی عمومی در این زمینه یاری رساند و کاربران را در مسیر تنظیم صحیح این اسناد راهنمایی کند.