نشست نقد و بررسی کتاب «نوبنیاد ۱» برگزار شد – خبرگزاری آنلاین | اخبار ایران و جهان

به گزارش خبرنگار آنلاین حجت الاسلام سید محسن میرزا ترابی از مؤلفان کتاب «نوبنیاد ۱» پیش از ظهر یکشنبه در نشست نقد و بررسی این کتاب که نخستین کتاب موقعیت محور مبانی تربیت نسل نو محسوب می شود و در سالن همایش دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد اظهار داشت: من پیش از اینکه وارد نحوه تدوین کتاب نوبنیاد شوم توضیح مختصری راجع به مجموعه ای که در آن کار می کنیم ارائه می دهم.

وی ادامه داد: ستاد تربیتی غدیر از سال ۹۳ با این دغدغه که معمولاً ما یک سو مبانی تربیت یک سو حرف های تربیتی و یک سوی دیگر میدان تربیت داریم؛ کار خود را آغاز کرد. مبانی کار خود را در کرسی های دانشگاه و میدان تربیت نیز کار خود را در عرصه انجام می دهد. ستاد تربیتی غدیر به پیوند این دو پرداخت تا مبانی تربیتی را در میدان پیاده کند و اصلی ترین رسالت خود را هم طراحی برنامه تربیتی گذاشت.

میرزاترابی افزود: برای اینکه این برنامه تربیتی در مخاطب محقق شود نیاز به مربی است که مبانی را بداند و بتواند برنامه تربیتی را در مخاطب پیاده کند. بر همین اساس هم ستاد طراحی دوره «تربیت مربی» را در دستور کار خود قرار داد.

محوریت خانواده در کتاب «نوبنیاد ۱»

وی توضیح داد: ما معتقدیم اصلی ترین بهترین و شاخص ترین مربی برای یک متربی خانواده است. هر چقدر هم این مربی در مراکز تربیتی نظیر؛ کانون ها مساجد و غیره حضور داشته باشد شاید در بهترین حالت ممکن این مراکز تنها ۲٠ درصد بار تربیتی را متحمل شوند و مابقی بر عهده خانواده می ماند.

میرزاترابی با بیان اینکه ما از سال ۹۷ تا ۹۹ جلسات خانواده را طراحی کرده بودیم گفت: این جلسات بر مبنای موقعیت های تربیتی طراحی شد. این موقعیت ها بسیار شبیه موقعیت های عادی بود. ما از بین همه مبانی موجود تربیتی ملتزم به مبنای تربیتی آیت الله صفایی حائری هستیم. کتاب های تربیتی اصلی ایشان؛ «تربیت کودک» «انسان در دو فصل» و «مسئولیت سازندگی» هستند.

وی با اشاره به مطالبه خانواده ها اظهار کرد: جلسات خانواده جلو می رفت و ما هر چقدر جلسه برگزار می کردیم یک مطالبه از سوی خانواده ها وجود داشت و آن این بود که یک جزوه در اختیار داشته باشند. آن جا ما تصمیم گرفتیم آنچه در جلسه خانواده اتفاق می افتد تبدیل به کتاب کنیم. این کار حدود دو سال طول کشید. البته علاوه بر جلسات خانواده کار پژوهشی هم انجام شد.

مزیت ها و فرآیندهای کتاب «نوبنیاد ۱»

میرزاترابی توضیح داد: از مزیت های کتاب این است که سه مشخصه اصلی دارد؛ اول اینکه ما سعی کردیم در قالب این کتاب تربیت را آسان کنیم. چون مخاطب ما خانواده است. دوم اینکه موقعیت آفرینی داستان هایی که می بینید از سوی بچه های ستاد نوشته شده است. پس اگر داستان ها فنی به نظر نمی رسد به همین دلیل است. سوم اینکه کتاب زمینه را برای شکل گیری هسته های تربیت خانوادگی فراهم می کند.

وی درباره فرایند کتاب «نوبنیاد ۱» گفت: فرآیند این اثر بر اساس ارائه یک داستان سوالات فکرورزی به این معنا که شما خودتان را جای شخصیت داستان می گذارید که فارغ از متن داستان است و مخاطب را به مبنایی رهنمون می کند که قرار است به خانواده ارائه شود سپس چند نکته می آید و در ادامه یک متن آموزشی و در آخر هم یک طرح عملی وجود دارد.

وی بیان کرد: این کتاب به عنوان منبع آموزشی برای جلسات خانواده در مدارس نیز بسیار مناسب است. زیرا یک کتابی است که در ۱۲ جلسه و ۲٠ داستان تنظیم شده است.

نحوه تدوین متن آموزشی کتاب

میرزاترابی در پاسخ به این پرسش که قسمت متن های آموزشی این کتاب از کجا آمده است توضیح داد: باید بگویم که مبنای اصلی همان کتاب های مرحوم صفایی حائری بود. ما در این جلد به مبانی تربیتی پیش از بلوغ پرداختیم. البته کتاب «نوبنیاد ۲» به مبانی تربیتی بعد از بلوغ اختصاص خواهد یافت.

وی خاطرنشان کرد: یک بخشی از منابع ما هم متن های دوره آموزشی بود که حد فاصل سال های ۹۲ تا ۹۵ از سوی مؤسسه «مصباح الهدی» قم آموزش داده شد و بر اساس این متن ها بیش از ۳٠٠ دوره آموزشی طی آن سال ها برگزار شده بود. به علاوه بخش زیادی از متن هم حاصل مباحثه تیم پژوهشی ستاد تربیتی به شمار می رود.

اهمیت روایتگری تجربه نگاری و مستندسازی در کار تربیتی

حجت الاسلام محمد قطبی جشوقانی مدیر عامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق در ادامه به مقدمه کوتاهی درباره بحث تربیت پرداخت و اظهار کرد: در شرایط امروز جامعه هر چه پیش می آییم و به آینده نگاه می کنیم بیش از پیش نیازمند مدل ها منطق و روش های تربیتی هستیم.

وی اضافه کرد: ضرورت دارد که مراکز و موسسه هایی که در زمینه تربیتی وسط میدان هستند؛ هم به روایت آنچه انجام داده اند هم تجربه نگاری و هم مستندسازی بپردازند. این سه کار برای تکثیر یافته و ایجاد مدل های متعدد نیاز است. به هیچ عنوان امکان ندارد ما مدلی ارائه کنیم و بگوییم این مدل در همه جا کاربردی است. چون انسان از لحاظ سلایق علایق سیره رفتار منش تفکر و اخلاق متفاوت است.

مدیرعامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق بیان کرد: وقتی نیازی به چند روش و مدل داریم یعنی باید هر کسی به ارائه هر چه رسید بپردازد. ولو اینکه ناقص باشد. آن قدر بنویسید تا خوب ها مشخص شود. چون این مطالب خود به خود غربال می شوند و خوب ها بالا می آیند و بعد از ۲٠ سال از میان مدل های محلی پنج مدل خوب پیدا و راهبر اقتضایی جامعه می شوند.

وی با توصیه به اینکه بنویسید و روایت کنید افزود: روایت پنجره بازتری نسبت به کار شماست. یعنی کار دیگران را بررسی با کار خودتان مقایسه و وضعیت جامعه را تشریح می کنید و یک نگاه فراتر از صرفاً کلاس من به متن شما اضافه می شود. همچنین وقتی شما قصد انجام کاری را دارید باید مبتنی بر یک مبانی نظری و رهنمودهای اندیشمندانه باشد. باید این ها را دائم مستند کنید که مبتنی بر کدام نظریه یا روش و معیار تربیتی پیش می روید تا من نوعی بتوانم نتایج را نسبت به آن نظریه که شما به کار می گیرید جای دیگر استفاده کنم.

تربیت یک فرآیند است

قطبی با اشاره به اینکه تربیت یک فرآیند است تصریح کرد: کار تربیتی با فعالیت های نقطه ای به دست نمی آید. اگر می خواهیم کار تربیتی انجام دهیم باید از یک جایی مخاطب را تحویل بگیریم و با یک روش هدفمند و عالمانه به جایی برسیم و تحویلش بدهیم. برای مثال یک مخاطب که حافظ قرآن نیست تحویل می گیرید و می گوئید او طی یک سال این مقدار از قرآن را حفظ خواهد کرد. این یک فرآیند است. پس شخص با یک مسیر روبروست که ابتدا و انتهایش تعریف شاخص و سنجه پارامتریک دارد.

وی با بیان اینکه کار تربیتی ممکن است تک ساحتی یا مرکب از چند ساحت باشد ادامه داد: کسی می تواند بگوید من کار تربیتی می کنم که آن را تضمین کند. در مورد کتاب «نوبنیاد ۱» من نوشتن چنین اثری را می ستام و کار دوستان را که سعی کردند تا فرمت های سنتی و رایج کتاب را بشکنند ارزشمند می دانم. ادعای کتاب که در مقدمه آن هم قید شده و مبنی بر این است که روشی عالمانه نوبنیاد و نو را در حوزه تربیت ارائه می کند نمی پذیرم.

وی چنین ادعایی را نیازمند یک نظریه دانست و گفت: من در یک کار علمی یا باید خودم نظریه داشته باشم و حداقل مفروضات را ارائه کنم یا اگر خودم نظریه ندارم و از نظریه دیگران استفاده می کنم باید دقیق بگویم که من بر پایه نظریه فلان شخصیت کار می کنم و در یک صفحه آن نظریه را توضیح بدهم. به عبارتی نباید مخاطب را ارجاع داد. اگر نظریه ترکیبی هم استفاده کردم لازم است که ذکر کنم.

وی خاطرنشان کرد: اگر کتاب شما بر مبنای کتاب های تربیتی آیت الله صفایی حائری نوشته شده است باید خلاصه نظریه ایشان نوشته شود. این کار به اثر شما قوت می دهد و آن را به یک دریا وصل می کند.

نقدهایی به کتاب «نوبنیاد ۱»

قطبی با اشاره به اینکه کتاب «نوبنیاد ۱» قید «کتاب کار» مربی دارد توضیح داد: وقتی عبارت کتاب کار را استفاده می کنیم در عرف جامعه علمی-کاربردی یعنی کتابی که دستمایه اقدام و نه دستمایه دانش رهنمود و دریافت معرفتی باشد.

وی اضافه کرد: وقتی می گوئیم «کتاب کار» برای معلم کلاس اول یعنی این که روز اول معلم چه درسی را بدهد. اینکه برای تدریسش باید یک نقاشی مرتبط با درس را به دانش آموز بدهد تا رنگ آمیزی کند بعد داستان بگوید و…را تعریف می کند.

مدیرعامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق با اشاره به اینکه به جای «کتاب کار» می توانیم کتاب «رهنمود کار» داشته باشیم اظهار کرد: در این کتاب فریم ها و جدول ها نمی آید و اقدامات را تعریف نمی کند. ولی توضیحاتی را ارائه می دهد. کتاب «نوبنیاد ۱» بیشتر در حوزه رهنمود کار است.

وی ضمن بیان این مطلب که کتاب «نوبنیاد ۱» برای مربی است گفت: منظور کدام مربی است؟ مربی بچه خردسال نونهال کودک متوسط نوجوان جوان یا مادر و مشاور را هم شامل می شود؟ یک تعریف کامل نیاز است. گاهی وارد نقش مادری گاهی وارد نقش کارشناس مشاور و گاهی وارد نقش مربی می شود.

کتاب تربیتی نگاه به آینده دارد

قطبی تصریح کرد: محتوا خوب است ولی نسبت جلسات با هم معلوم نیست. وقتی من نظریه ای ندارم یا نظریه متخذم مشخص نیست و به آن استناد امتدادی ندارم دچار یک سری مطالب علمی می شوم که خواننده می پرسد این مطالب از کجا آمده است؟

وی ادامه داد: همچنین کتاب تربیتی سال ۱۴٠۳ برای یک مربی باید رو به آینده باشد. توصیف ها مثال ها و داستان های این کتاب متعلق به دهه ۶٠ است. مصداق موقعیت های این کتاب متعلق به نسل قبل محسوب می شود. بچه های امروز گرفتار لب تاپ گوشی تبلت بازی چت جی بی تی و… هستند.

مدیرعامل مرکز ملّی نوآوری و خلاقیت اشراق گفت: من اگر کتاب کار بخواهم می گویم کتاب کاری به من بدهید که مسئله کف جامعه را حل کند. وقتی می خواهم یک مطالب تربیتی را در قالب یک کتاب یا رهنمود اقدام به یک مربی بدهم این جا بازی سناریوی داستانی نباید به کار من حاکم شود.

وی با بیان اینکه بچه های امروز؛ نسل سیال ماجراجو خودخواه لذت جو آشنا و مسلط به فناوری نو و نسل بی حصار هستند اظهار کرد: من باید قوه درونی فرزندم را رشد بدهم تا بتواند در این جامعه تاب بیاورد. برای مثال اگر در طول روز جایی می رود شب دستش را بگیرم و به مسجد ببرم. او را پناهنده به مسجد کنم تا آنچه دیده و شنیده در وجودش رسوب نکند. مثال های این کتاب پیرامونی به شمار می رود و به قوه درون نپرداخته است.

داستان های کتاب دغدغه امروز مخاطبان است

در ادامه این نشست میرزاترابی درباره مبانی کتاب «نوبنیاد ۱» اظهار کرد: در مورد مبانی کمی از قصد این کار را انجام دادیم. چون نهایت تلاشمان این بود که این کتاب اثری در حوزه خانواده باشد و از متن علمی فاصله بگیرد. در چاپ دوم کمی از مشکلات حل شده و برای چاپ سوم یک ویراست کامل انجام خواهد شد.

وی ادامه داد: از نظر علمی هم مؤسسه مصباح الهدی با تلاش آقای هادیزاده از شاگردان مرحوم آیت الله صفایی حائری در قم مبانی را با استنادات فراوان در کتابی چاپ کردند که ما بنا داریم این دو کتاب را با هم عرضه کنیم.

میرزاترابی در پایان افزود: در چاپ دوم قید «کتاب کار مربی» را به «کتاب کار خانواده» تغییر دادیم و در واقع این کتاب برای همه قابل استفاده است. من به اینکه داستان ها به گذشته برمی گردد معتقد نیستم و همچنان در اتاق مشاوره با دغدغه های این چنینی از سوی مخاطب روبرو هستم.

در پایان نشست استادان و شرکت کنندگان نشست انتقادات و نظرات خود را پیرامون کتاب مطرح کردند و حجت الاسلام میرزاترابی پاسخ های مرتبط را ارائه فرمودند.