فرق اسانس و دکانت : راهنمای جامع برای درک تفاوت های کلیدی در دنیای عطر

اسانس و دکانت دو اصطلاح رایج در دنیای عطر و ادکلن هستند که گاهی اوقات به اشتباه به جای یکدیگر به کار می روند. در حالی که هر دو به نوعی با عطر سروکار دارند اما ماهیت کاربرد و جایگاه آن ها در صنعت عطرسازی کاملاً متفاوت است. اسانس جوهره اصلی و ماده اولیه سازنده عطر است در حالی که دکانت روشی برای ارائه و تجربه عطر در حجم کمتر و با سهولت بیشتر است.

برای درک بهتر این تفاوت ها و جلوگیری از سردرگمی در این مقاله به بررسی جامع و گام به گام تفاوت های اساسی بین اسانس و دکانت می پردازیم. هدف این مقاله ارائه اطلاعات دقیق مستند و قابل فهم برای افراد مبتدی و علاقه مندان به عطر است ضمن اینکه اطلاعات فنی و عمیقی را نیز برای درک بهتر موضوع ارائه می دهد تا شما را در خرید عطر اصل راهنمایی کند و بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.

اسانس چیست؟ جوهره ی ناب عطر

اسانس (Essence) در دنیای عطر به عصاره ی غلیظ و معطر مواد خام طبیعی یا سنتتیک گفته می شود که قلب و روح یک عطر را تشکیل می دهد. اسانس ها مواد اولیه اصلی در فرمولاسیون عطرها هستند و مسئول ایجاد رایحه ماندگاری و پخش بوی عطر می باشند. به عبارت دیگر اسانس همان ماده ی معطری است که عطر از آن ساخته می شود.

اسانس ها می توانند از منابع مختلفی به دست آیند :

• منابع طبیعی :
• گیاهان : گل ها (رز یاس مریم گلی) برگ ها (نعناع پاتچولی) ریشه ها (وتیور زنجبیل) چوب ها (سدر صندل) میوه ها (لیمو پرتقال) صمغ ها (کندر مر) ادویه ها (دارچین میخک) و غیره.
• حیوانات : مشک (از غدد آهوی مشک) عنبر (از نهنگ عنبر) سیوت (از زباد) کاستوریوم (از سگ آبی) – لازم به ذکر است که امروزه به دلیل مسائل اخلاقی و زیست محیطی استفاده از اسانس های حیوانی به شدت محدود شده و اغلب از جایگزین های سنتتیک استفاده می شود.
• منابع سنتتیک (مصنوعی) : مولکول های معطر که در آزمایشگاه ها سنتز می شوند و می توانند رایحه های طبیعی را تقلید کنند یا رایحه های جدید و منحصر به فرد ایجاد کنند. اسانس های سنتتیک نقش بسیار مهمی در عطرسازی مدرن ایفا می کنند و امکان خلق عطرهای پیچیده نوآورانه و مقرون به صرفه را فراهم می آورند.

روش های استخراج اسانس از منابع طبیعی :

برای به دست آوردن اسانس از منابع طبیعی روش های مختلفی وجود دارد که بسته به نوع ماده خام و ویژگی های اسانس مورد نظر انتخاب می شوند. رایج ترین روش های استخراج عبارتند از :

• تقطیر با بخار آب (Steam Distillation) : یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین روش های استخراج اسانس به ویژه برای گل ها برگ ها و چوب ها. در این روش بخار آب از مواد گیاهی عبور داده می شود و اسانس های فرار همراه با بخار آب تبخیر می شوند. سپس بخار آب و اسانس سرد شده و به مایع تبدیل می شوند. از آنجایی که اسانس ها معمولاً سبک تر از آب هستند از آب جدا شده و اسانس خالص به دست می آید.
• استخراج با حلال (Solvent Extraction) : این روش برای موادی که به حرارت حساس هستند یا اسانس آن ها به خوبی با تقطیر استخراج نمی شود (مانند گل یاس و مریم گلی) مناسب است. در این روش مواد گیاهی در یک حلال آلی (مانند هگزان یا اتانول) غوطه ور می شوند. حلال اسانس و سایر ترکیبات معطر را از ماده گیاهی استخراج می کند. سپس حلال تبخیر شده و ماده نیمه جامد و معطری به نام “کانکریت” (Concrete) به دست می آید. کانکریت حاوی اسانس موم ها و رنگدانه ها است. برای به دست آوردن اسانس خالص کانکریت با الکل شسته می شود و موم ها و رنگدانه ها جدا شده و اسانس خالص به نام “ابسولوت” (Absolute) به دست می آید.
• انفلوراژ (Enfleurage) : یک روش سنتی و بسیار قدیمی که امروزه کمتر استفاده می شود به ویژه برای استخراج اسانس از گل های ظریف مانند یاس و مریم گلی. در این روش گل ها روی لایه هایی از چربی خالص (معمولاً چربی حیوانی بی بو) قرار داده می شوند. چربی اسانس گل ها را جذب می کند. این فرآیند چندین بار با گل های تازه تکرار می شود تا چربی کاملاً اشباع شود. سپس چربی معطر با الکل شسته شده و اسانس خالص به دست می آید.
• فشار سرد (Cold Pressing) : این روش به طور خاص برای استخراج اسانس از پوست مرکبات (مانند لیمو پرتقال گریپ فروت) استفاده می شود. پوست مرکبات تحت فشار مکانیکی قرار می گیرد و اسانس از کیسه های روغنی موجود در پوست آزاد می شود.
• استخراج با دی اکسید کربن فوق بحرانی (Supercritical CO۲ Extraction) : یک روش نوین و پیشرفته که از دی اکسید کربن در حالت فوق بحرانی (حالتی بین مایع و گاز) به عنوان حلال استفاده می کند. این روش بسیار کارآمد و سازگار با محیط زیست است و اسانس های با کیفیت بالا و نزدیک به رایحه طبیعی ماده خام تولید می کند.

ویژگی های اسانس :

• غلظت بالا : اسانس ها بسیار غلیظ و معطر هستند و معمولاً به صورت خالص قابل استفاده نیستند.
• پیچیدگی رایحه : اسانس های طبیعی حاوی صدها یا حتی هزاران ترکیب شیمیایی مختلف هستند که رایحه ای پیچیده و چندلایه ایجاد می کنند.
• تنوع رایحه : اسانس ها در طیف گسترده ای از رایحه ها از گلی و میوه ای تا چوبی و ادویه ای موجود هستند.
• نقش کلیدی در عطرسازی : اسانس ها مواد اولیه اصلی در ساخت عطرها هستند و تعیین کننده رایحه ماندگاری و کیفیت نهایی عطر می باشند.

دکانت چیست؟ تجربه ی عطر در حجم کم

دکانت (Decant) به فرآیند انتقال مقدار کمی از عطر از بطری اصلی و بزرگ آن به یک بطری کوچک تر و معمولاً ساده تر (اتومایزر) گفته می شود. به بطری کوچک تر که عطر در آن ریخته می شود نیز دکانت گفته می شود. دکانت ها معمولاً حجم کمی دارند (معمولاً بین ۱ تا ۱۰ میلی لیتر) و برای اهداف خاصی مانند تست عطر قبل از خرید بطری اصلی حمل آسان عطر در سفر یا به اشتراک گذاشتن عطر با دیگران استفاده می شوند.

هدف از دکانت کردن عطر :

• تست عطر قبل از خرید : خرید یک بطری عطر کامل می تواند سرمایه گذاری قابل توجهی باشد. دکانت به شما این امکان را می دهد که عطر را در شرایط واقعی و در طول چند روز تست کنید تا مطمئن شوید که رایحه آن را دوست دارید با پوست شما سازگار است و ماندگاری و پخش بوی آن رضایت بخش است.
• صرفه جویی در هزینه : دکانت ها به شما امکان می دهند عطرهای گران قیمت و لوکس را با هزینه بسیار کمتری تجربه کنید. به جای خرید یک بطری کامل از یک عطر گران قیمت می توانید دکانت آن را تهیه کنید و با هزینه کمتر رایحه آن را امتحان کنید.
• حمل آسان در سفر : بطری های عطر اصلی معمولاً بزرگ و سنگین هستند و حمل آن ها در سفر ممکن است دشوار باشد. دکانت ها با حجم کم و بطری های سبک گزینه ای ایده آل برای حمل عطر در کیف دستی یا چمدان سفر هستند.
• به اشتراک گذاشتن عطر با دیگران : اگر می خواهید عطر مورد علاقه تان را با دوستان یا آشنایان خود به اشتراک بگذارید دکانت کردن راهی مناسب و بهداشتی برای این کار است.
• تجربه ی تنوع بیشتر : دکانت ها به شما این امکان را می دهند که مجموعه ای متنوع از عطرها را با هزینه کمتر جمع آوری کنید و به راحتی بین رایحه های مختلف جابجا شوید.

ویژگی های دکانت :

• حجم کم : دکانت ها معمولاً حجم کمی دارند (۱ تا ۱۰ میلی لیتر).
• بطری ساده : بطری های دکانت معمولاً ساده و بدون طراحی خاص هستند (اتومایزرهای شیشه ای یا پلاستیکی).
• قیمت مناسب : قیمت دکانت ها معمولاً بسیار کمتر از قیمت بطری اصلی عطر است.
• سهولت استفاده : دکانت ها به راحتی قابل حمل و استفاده هستند.
• تنوع رایحه : دکانت ها از طیف گسترده ای از عطرها در دسترس هستند.

نحوه دکانت کردن عطر :

دکانت کردن عطر فرآیند نسبتاً ساده ای است اما برای حفظ کیفیت عطر و جلوگیری از آلودگی باید با دقت و بهداشت انجام شود. مراحل دکانت کردن عطر به شرح زیر است :

1. تهیه وسایل مورد نیاز :
• بطری عطر اصلی
• بطری دکانت (اتومایزر) تمیز و خشک
• سرنگ یا قیف کوچک (اختیاری برای دقت بیشتر)
• دستمال کاغذی یا پارچه تمیز
• الکل طبی (برای ضدعفونی کردن)
2. ضدعفونی کردن بطری دکانت : بطری دکانت را با الکل طبی ضدعفونی کنید و اجازه دهید کاملاً خشک شود. این کار از آلودگی عطر و تغییر رایحه آن جلوگیری می کند.
3. آماده سازی بطری عطر اصلی و دکانت : درب بطری عطر اصلی و درب اتومایزر دکانت را باز کنید.
4. انتقال عطر :
• روش اسپری مستقیم : نازل اتومایزر دکانت را مستقیماً روی نازل بطری عطر اصلی قرار دهید و به آرامی اسپری کنید تا بطری دکانت پر شود. این روش ساده ترین راه است اما ممکن است کمی هدررفت عطر داشته باشد.
• روش استفاده از سرنگ یا قیف : با استفاده از سرنگ یا قیف کوچک عطر را از بطری اصلی به بطری دکانت منتقل کنید. این روش دقت بیشتری دارد و از هدررفت عطر جلوگیری می کند.
5. بستن بطری دکانت : پس از پر شدن بطری دکانت درب آن را محکم ببندید.
6. تمیز کردن : هرگونه عطر اضافی ریخته شده را با دستمال کاغذی تمیز کنید.
7. برچسب گذاری : روی بطری دکانت برچسب بزنید و نام عطر و تاریخ دکانت را روی آن بنویسید. این کار به شما کمک می کند تا عطرها را به راحتی شناسایی کنید.

نکات مهم در دکانت کردن عطر :

• بهداشت : دست ها و وسایل مورد استفاده باید تمیز و خشک باشند تا از آلودگی عطر جلوگیری شود.
• سرعت : فرآیند دکانت کردن را به سرعت انجام دهید تا عطر کمتر در معرض هوا قرار گیرد و کیفیت آن حفظ شود.
• نور و حرارت : دکانت کردن را در محیطی خنک و دور از نور مستقیم خورشید انجام دهید.
• بطری مناسب : از بطری های دکانت با کیفیت و درب محکم استفاده کنید تا از نشت عطر و تبخیر آن جلوگیری شود.
• نگهداری دکانت : دکانت ها را در جای خنک تاریک و دور از رطوبت نگهداری کنید تا کیفیت عطر حفظ شود.

جدول مقایسه اسانس و دکانت

ویژگی	اسانس (Essence)	دکانت (Decant)
ماهیت	ماده اولیه معطر جوهره اصلی عطر	روش ارائه و تجربه ی عطر در حجم کم
غلظت	بسیار غلیظ	همان غلظت عطر اصلی
کاربرد	ماده سازنده عطر استفاده در فرمولاسیون عطر	تست عطر سفر به اشتراک گذاری صرفه جویی در هزینه
حجم	معمولاً به صورت عمده و در حجم های بزرگ تولید می شود	حجم کم (۱ تا ۱۰ میلی لیتر)
بسته بندی	بسته بندی صنعتی و غیرمصرفی	بطری های کوچک و ساده (اتومایزر)
قیمت	قیمت بالا به دلیل غلظت و فرایند تولید	قیمت پایین تر نسبت به بطری اصلی
نقش در عطرسازی	ماده اولیه اصلی و تعیین کننده رایحه عطر	روشی برای دسترسی و تجربه ی عطر برای مصرف کنندگان

چرا گاهی اسانس و دکانت اشتباه گرفته می شوند؟

یکی از دلایل اصلی اشتباه گرفتن اسانس و دکانت شباهت اسمی و ارتباط هر دو با “عطر” است. کلمه “اسانس” در زبان فارسی به معنای “جوهره” و “عصاره” است و به نوعی حس “ناب بودن” و “اصلی بودن” را القا می کند. از طرفی دکانت نیز مستقیماً با عطر سروکار دارد و به نوعی “عصاره ای” از عطر اصلی را در اختیار کاربر قرار می دهد.

همچنین در برخی موارد نادر ممکن است فروشندگان غیرمجاز اسانس های خالص را به عنوان “دکانت” به فروش برسانند. این کار نادرست و فریبکارانه است زیرا اسانس خالص به دلیل غلظت بالا و عدم تعادل رایحه برای استفاده مستقیم مناسب نیست و باید در فرمولاسیون عطر و با رعایت نسبت های دقیق رقیق شود.

برای جلوگیری از این اشتباه مهم است که به تعریف دقیق و کاربرد هر یک از این اصطلاحات توجه کنیم و از منابع معتبر اطلاعات کسب کنیم.

نحوه استفاده از اسانس

اسانس های خالص به دلیل غلظت بسیار بالا به هیچ عنوان نباید به صورت مستقیم روی پوست استفاده شوند. استفاده مستقیم از اسانس های خالص می تواند باعث تحریک حساسیت قرمزی خارش و حتی سوختگی پوست شود. اسانس ها باید حتماً رقیق شوند و در غلظت های مناسب استفاده گردند.

کاربردهای اصلی اسانس :

• عطرسازی : اسانس ها مواد اولیه اصلی در فرمولاسیون عطرها هستند. عطرسازان با ترکیب اسانس های مختلف الکل و سایر مواد افزودنی عطرهای متنوع و پیچیده خلق می کنند.
• محصولات آرایشی و بهداشتی : اسانس ها به عنوان عامل معطر کننده و همچنین به دلیل خواص درمانی و آرایشی شان در محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم ها لوسیون ها شامپوها صابون ها و غیره استفاده می شوند.
• رایحه درمانی (آروماتراپی) : برخی از اسانس ها دارای خواص درمانی هستند و در رایحه درمانی برای بهبود خلق و خو کاهش استرس تسکین درد و مشکلات تنفسی استفاده می شوند. در رایحه درمانی اسانس ها معمولاً از طریق استنشاق ماساژ یا حمام استفاده می شوند.
• خوشبو کردن محیط : اسانس ها می توانند برای خوشبو کردن محیط خانه محل کار یا خودرو استفاده شوند. برای این منظور می توان از دستگاه های پخش اسانس (دیفیوزر) شمع های معطر یا بخور استفاده کرد.

نحوه رقیق کردن اسانس برای استفاده در عطر :

برای تهیه عطر با استفاده از اسانس باید اسانس خالص را با الکل (معمولاً الکل دناتوره شده با غلظت بالا) رقیق کنید. نسبت رقیق سازی بسته به غلظت اسانس و نوع عطر مورد نظر متفاوت است. به طور کلی برای تهیه عطر با غلظت پرفیوم (Parfum) که بالاترین غلظت عطر است غلظت اسانس حدود ۲۰-۳۰% است. برای ادو پرفیوم (Eau de Parfum) غلظت اسانس حدود ۱۵-۲۰% برای ادو تویلت (Eau de Toilette) حدود ۵-۱۵% و برای ادو کلن (Eau de Cologne) حدود ۲-۴% است.

علاوه بر الکل می توان از روغن های حامل (مانند روغن جوجوبا روغن بادام شیرین روغن نارگیل) نیز برای رقیق کردن اسانس استفاده کرد به ویژه برای مصارف موضعی مانند ماساژ یا استفاده در محصولات مراقبت از پوست.

نحوه استفاده از دکانت

دکانت ها دقیقاً مانند عطرهای اصلی استفاده می شوند. کافی است درب اتومایزر را باز کنید و عطر را روی نقاط نبض (مچ دست گردن پشت گوش داخل آرنج) اسپری کنید.

مزایای استفاده از دکانت :

• تست عطر قبل از خرید : مهم ترین مزیت دکانت امکان تست عطر قبل از خرید بطری کامل است. این به شما کمک می کند تا از خرید عطری که دوست ندارید یا با پوست شما سازگار نیست جلوگیری کنید.
• صرفه جویی در هزینه : دکانت ها راهی مقرون به صرفه برای تجربه عطرهای گران قیمت و لوکس هستند.
• حمل آسان : دکانت ها به دلیل حجم کم و بطری سبک برای حمل در سفر یا کیف دستی بسیار مناسب هستند.
• تنوع رایحه : با خرید دکانت های مختلف می توانید مجموعه ای متنوع از عطرها را با هزینه کمتر جمع آوری کنید و به راحتی بین رایحه های مختلف جابجا شوید.
• جلوگیری از هدررفت : اگر از یک عطر به ندرت استفاده می کنید خرید دکانت به جای بطری کامل می تواند از هدررفت عطر جلوگیری کند زیرا احتمال دارد عطر در بطری بزرگ به مرور زمان کیفیت خود را از دست بدهد.

نتیجه گیری : اسانس و دکانت مکمل هم در دنیای عطر

در نهایت اسانس و دکانت دو مفهوم کاملاً متفاوت در دنیای عطر هستند. اسانس ماده ی اولیه و جوهره ی اصلی عطر است در حالی که دکانت روشی برای ارائه و تجربه ی عطر در حجم کم و با سهولت بیشتر است. اسانس قلب تپنده ی عطر است و دکانت دریچه ای به سوی دنیای متنوع و جذاب رایحه ها.

درک تفاوت بین اسانس و دکانت به شما کمک می کند تا با دید بازتر و آگاهانه تر در دنیای عطر قدم بردارید انتخاب های هوشمندانه تری داشته باشید و از تجربه ی رایحه های مختلف لذت ببرید. چه به دنبال خلق عطر شخصی خود باشید و چه صرفاً بخواهید عطرهای جدید را کشف کنید شناخت اسانس و دکانت ابزارهای ارزشمندی در اختیار شما قرار می دهد.

پرسش و پاسخ های پرتکرار کاربران

۱. آیا دکانت همان سمپل عطر است؟

تا حدودی بله اما تفاوت هایی وجود دارد. سمپل های عطر (Samples) معمولاً توسط برندهای عطر به صورت رایگان یا با هزینه بسیار کم برای تبلیغات و معرفی عطرهای جدید ارائه می شوند و حجم بسیار کمی دارند (معمولاً ۱-۲ میلی لیتر). دکانت ها (Decants) معمولاً حجم بیشتری دارند (۱ تا ۱۰ میلی لیتر) و توسط فروشندگان عطر یا افراد علاقه مند به عطر تهیه و به فروش می رسند. هدف از سمپل تست سریع عطر است در حالی که هدف از دکانت تجربه ی کامل تر و طولانی تر عطر قبل از خرید بطری اصلی است.

۲. آیا می توان اسانس خالص را مستقیماً روی پوست استفاده کرد؟

خیر به هیچ عنوان. اسانس های خالص بسیار غلیظ هستند و استفاده مستقیم آن ها روی پوست می تواند باعث تحریک حساسیت و آسیب پوستی شود. اسانس ها باید حتماً رقیق شوند و در غلظت های مناسب (بسته به نوع کاربرد) استفاده گردند.

۳. دکانت عطر چقدر ماندگاری دارد؟

ماندگاری دکانت عطر دقیقاً مانند ماندگاری عطر اصلی است. دکانت فقط روشی برای انتقال عطر به بطری کوچک تر است و هیچ تغییری در فرمولاسیون یا کیفیت عطر ایجاد نمی کند. ماندگاری عطر به عوامل مختلفی مانند غلظت عطر نوع رایحه کیفیت مواد اولیه و نوع پوست شما بستگی دارد.