تب دنگی را چگونه درمان کنیم؟
رییس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص آخرین وضعیت شیوع تب دنگی در خراسان رضوی توضیحاتی ارائه کرد.
به گفته متخصصان، بیماری تب دنگی (Dengue fever) که به آن “تب دنگ”، “تب دانگ” و “تب استخوان‌شکن” نیز گفته می‌شود، از بیماری‌های ویروسی خونریزی دهنده است که از طریق بندپایان و حشره آئدس قابل انتقال بوده و عمدتاً مربوط به مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیاست.
این بیماری به دلیل تغییرات آب و هوایی در جهان گسترش یافته و در شبه قاره هند، کشور‌های آسیای جنوب شرقی همچون کامبوج، فیلیپن، مالزی و ویتنام شیوع بیشتری دارد و سال‌های اخیر در کشور‌های همسایه از جمله پاکستان، امارات و برخی از کشور‌های اروپایی نیز پیدا شده و در آفریقا هم مشابه این بیماری با عنوان تب زرد و در آمریکای لاتین نیز مواردی گزارش شده است.
متخصص بیماری‌های عفونی و عضو هیأت علمی گروه عفونی دانشکده پزشکی مشهد گفت: سالانه در جهان بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون مورد ابتلا به بیماری تب دنگی اتفاق می‌اُفتد که حدود ۵۰۰ هزار مورد شدید و ۲۰ هزار مورد مرگ و میر دارد و نباید از کنار آن به سادگی گذشت.
به گفته دکتر امین بجدی، بیماری تب دنگی که تا سال ۱۹۷۰ بومی و منطقه‌ای بود و تنها در ۹ کشور دنیا گزارش شده بود، از سال ۲۰۱۲ گسترش زیادی یافت به گونه‌ای که در سال‌های اخیر در کشور برزیل طغیان بالایی داشت و فقط شهر «ریودوژانیرو» ۱۵۸ هزار مورد ابتلا با ۹ هزار بستری و ۲۳۰ مورد مرگ و میر داشت.
تب خونریزی دهنده نوپدید و بازپدید
رییس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تب دنگی، همانند تب زیکا (Zika fever)، تب چیکن گونیا (Chikungunya feve) و تب زرد (Yellow fever) از تب‌های خونریزی دهنده نوپدید و بازپدید است که از طریق نیش پشه آئدس (Aedes) به انسان منتقل می‌شود.
دکتر زهرا نهبندانی با بیان این که پشه ناقل ویروس تب دنگی، انواع مختلفی دارد، افزود: از چهار نوع پشه آئدس، ۲ نوع مهاجم آن شامل «آئدس اجیبتی» و «آئدس آلبوپیکتوس» ناقل بیماری تب دنگی هستند که در نزدیکی محل سکونت انسان و دام، رشد کرده و تکثیر می‌شوند.
وی ادامه داد: هنگامی که پشه‌های آئدس مهاجم فرد آلوده به ویروس را نیش بزنند، ویروس وارد بدن آن‌ها می‌شود و پس از مدت کوتاهی (یک هفته تا ۱۰ روز) این ویروس در فرایندی وارد بزاق و غدد بزاقی پشه می‌شود که پس از این بازه زمانی، پشه می‌تواند با نیش زدن ویروس را به افراد سالم منتقل کند.
این مسوول با بیان این که علاوه بر آن، پشه‌های آئدس مهاجم آلوده می‌توانند از طریق تخم‌های خود ویروس تب دنگی را به نسل بعد منتقل کنند، بیان کرد: پشه آئدس در هر تخم‌ریزی بیش از ۲۰۰ تخم می‌گذارد که این نشان می‌دهد خطر آلودگی زیاد است و این نگران کننده است.
وی ادامه داد: تفاوت پشه‌های آئدس ناقل بیماری تب دنگی با دیگر پشه‌های آلوده از جمله ناقل سالک این است که پشه‌های آئدس، روز فعال هستند و بیشترین زمان فعالیت آن‌ها ۲ ساعت بعد از طلوع خورشید و ۲ ساعت قبل از غروب آفتاب است.
دکتر نهبندانی افزود: بنابراین خطر گزش پشه‌های آئدس در روز هم وجود دارد که این موضوع به ویژه برای کسانی که در فضای باز فعالیت دارند احتمال ابتلا به بیماری را بیشتر می‌کند.
درد پشت حدقه چشم، از علائم هشدار دهنده تب دنگی
رییس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: علائم بیماری تب دنگی به صورت درد عضلانی، تب، سردرد، درد پشت حدقه چشم، گاهی اوقات اسهال، خونریزی از لثه، خونریزی از بینی و بثورات جلدی، بیشتر بروز پیدا می‌کند که این موارد مهترین علائم هشدار دهنده ابتلا به بیماری تب دنگی است.
دکتر نهبندانی افزود: علائم بیماری تب دنگی بسیار شبیه علائم بیماری‌های عمومی مانند سرماخوردگی و بیماری‌های تنفسی است و این بیماری علامت خاص و مشخصه‌ای ندارد و علائم آن از بیماری‌های عمومی قابل تفکیک نیست و تنها چیزی که نقش تعیین کننده در ابتلای فرد به تب دنگی دارد، سابقه سفر وی به استان‌ها و یا کشور‌های آلوده است.
۸۰ درصد موارد ابتلا به تب دنگی بدون علامت و ۲۰ درصد دیگر هم دارای علایم است
وی با بیان این که دوره پنهان بیماری تب دنگی بین چهار تا ۱۰ روز است که ممکن است هنوز بیمار علائمی نداشته باشد، افزود: ۸۰ درصد موارد ابتلا به تب دنگی بدون علامت است و ۲۰ درصد دیگر هم دارای علایمی است که ذکر شد.
نهبندانی ادامه داد: بسیاری از بیماران در سطح خفیف یا کم علامت بهبود می‌یابند، اما برخی دیگر از این گروه که از بیماران علائم هشدار دهنده داشته و در نهایت ممکن است وارد مرحله شدید این بیماری شوند.
این مسئول در خصوص میزان مرگ و میر ناشی از تب دنگی گفت: اگر بیمار زیر مراقبت و درمان قرار گیرد میزان مرگ و میر ناشی از تب دنگی در این شرایط تنها سه تا پنج درصد است، اما اگر بیمار زیر درمان و مراقبت قرار نگیرد و علائم بیماری شدت یابد، میزان مرگ و میر ناشی از ابتلا به تب دنگی ممکن است تا ۵۰ درصد هم برسد.
انتقال از مادر به جنین، از راه‌های انتقال تب دنگی
رییس گروه بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: راه انتقال بیماری تب دنگی عمدتا از طریق نیش پشه آئدس مهاجم آلوده به ویروس است، اما این بیماری از راه‌های دیگر نیز قابل انتقال است.
دکتر نهبندانی با بیان این که امکان انتقال این بیماری از طریق انتقال خون و فراورده‌های خونی آلوده، اهدای عضو فرد آلوده و نیز از طریق مادر به جنین نیز وجود دارد، افزود: اگر مادر باردار در ماه آخر بارداری خود به تب دنگی مبتلا شود و ویروس در آن ۱۰ تا ۱۵ روز در خون وی باشد این بیماری در حین زایمان از طریق جفت و خون به نوزاد منتقل می‌شود.
سالمندان، زنان باردار و افراد که دارو‌های دارای ضعف سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، گروه‌های پرخطر در زمینه ابتلا به تب دنگی هستند
وی ادامه داد: اگر کسی به تب دنگی مبتلا شود، در دوره‌ای چهار تا پنج روزه بعد از شروع علائم بالینی تا ۱۲ روز فقط ویروس در خون وجود دارد و بعد از آن خود ویروس همانند سایر بیماری‌های ویروسی خود محدود شونده است و در خون باقی نخواهد ماند، بنابراین فرد برای طولانی مدت به ویروس آلوده نخواهد بود که بخواهد به دیگران منتقل کند.
این مسوول بیان کرد: سالمندان، زنان باردار و افراد دارای ضعف سیستم ایمنی که دارو‌ها مصرف می‌کنند، گروه‌های پرخطر در زمینه ابتلا به تب دنگی هستند که اگر مبتلا به تب دنگی بشوند باید مراقبت‌های درمانی بیشتری برای آنان انجام شود.
دنگی دارو و درمان خاصی ندارد
رییس گروه بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تب دنگی مانند سایر بیماری‌ها که دارو‌های خاص خود را دارند، نیست و این بیماری درمان و داروی خاص و یا کپسول یا داروی ضد ویروس ندارد بلکه درمان آن علامتی و نگه دارنده است.
دکتر نهبندانی افزود: درمان علامتی و نگهدارنده یعنی اگر بدن بیمار دچار کم آبی شود باید آب بدن او را تامین کرد یا اگر بیمار نیاز به سرم تراپی داشت به وی سرم تزریق کرد یا اگر بیمار دارای درد و تب بود به او قرص استامینوفن می‌توان داد و یا اگر بیمار نیاز به خون داشت خون به وی تزریق می‌شود و اقدامات نگه دارنده برای او انجام داد که اگر درمان علامتی برای بیمار انجام شود میزان مرگ و میر بیمار سه تا پنج درصد خواهد بود.
وی ادامه داد: برای تسکین درد و تب دنگی به هیچ عنوان نباید از دارو‌های ضد التهاب و غیر استروئیدی مانند ناپروکسن، ژلوفن، ایبوفرون و آسپرین استفاده کرد چرا که این دارو‌ها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند، و تنها داروی مجاز و قابل استفاده برای رفع درد و تب دنگی، استامینوفن است.
این مسوول بیان کرد: اگر چه برای درمان تب دنگی واکسن کشف شده، ولی این واکسن تنها در اختیار کشور‌های آفریقایی است و هنوز از طریق سازمان بهداشت جهانی دستوری برای استفاده از آن در دیگر کشور‌ها داده نشده است.
محافظت از نیش پشه‌ها، راه اصلی پیشگیری از ابتلا به تب دنگی
رییس گروه پیشگیری از بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، راه اصلی پیشگیری از ابتلا به بیماری تب دنگی را محافظت خود از نیش و گزش پشه‌ها خواند و گفت: با توجه به اینکه این پشه‌ها در هنگام روز فعال هستند، پوشاندن پنجره‌ها با توری مناسب و ریز برای ورودی درب‌ها، اتاق‌ها و محله مسکونی، استفاده از اسپری و ترکیبات دور کننده حشرات در مناطق آلوده و پوشیدن لباس‌های کاملا پوشیده، آستین بلند و رنگ روشن برای افرادی که مجبور هستند در طول روز بیرون از منزل کار و در فضای باز کار کنند، امری ضروری است.
نهبندانی افزود: اگر افراد مجبور هستند در طول روز در مناطق آلوده کار کنند توصیه می‌شود ۲ ساعت نخست بعد از طلوع آفتاب و ۲ ساعت قبل از غروب آفتاب از خانه بیرون نروند.
وی ادامه داد: فرق پشه آئدس با پشه سالک و پشه آنوفل (پشه انتقال دهنده بیماری مالاریا) در این است که پشه آنوفل به آب نیاز دارد یعنی حتما باید به آب راکد دسترسی داشته باشد، ولی پشه‌های آئدس علاوه برآن پشت برگ گل‌ها و گیاهان و زیر گلدانی که نم دار است و روی پایه گلدان تخم ریزی و رشد و نمو می‌کند.
این مسئول بیان کرد: بنابراین برای از بین بردن مکان‌های تولید مثل پشه آئدس، خشکاندن آب‌های راکد، مانداب‌ها و فاضلاب‌های روباز، آب زیر محفظه گلدان‌ها، زیر کولر، پشت سیفون سرویس‌های بهداشتی و محیط‌های نم دار و بستن در ظروف و مخازن نگهداری آب بسیار مورد تاکید است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تب دنگی از حدود ۶۰ سال پیش در جهان شناسایی شده که در بسیاری از نقاط دنیا به صورت آندمیک و بومی وجود دارد، اما این بیماری در کشور‌های آسیا، آسیای میانه یا حتی کشور‌های آمریکای لاتین به صورت تهدید وجود نداشته است.
دکتر حمیدرضا قربان‌زاده افزود: اکنون پس از تغییرات آب و هوایی و اقلیمی که در دنیا اتفاق افتاده و شرایط زندگی حشرات به ویژه پشه‌ها تغییر کرده است به گونه‌ای که با زیاد شدن پشه آئدس، تب دنگی در بسیاری از کشور‌های دنیا به ویژه آسیای جنوب شرقی و کشور‌های حوزه خلیج فارس شیوع پیدا کرده است.
وی ادامه داد: به دلیل تغییرات آب و هوایی و بارندگی‌های سیل آسای اخیر در کشور و افزایش مسافرت به کشور‌های آلوده، خطر ورود پشه آئدس ناقل بیماری تب دنگی و فرد بیمار به داخل کشور از جمله استان خراسان رضوی افزایش یافته است.
استان‌ها و کشور‌های آلوده به تب دنگی
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: طبق آمار‌های اعلامی، در برخی از استان‌های کشور مثل گیلان، هرمزگان، فارس و مناطق جنوبی و گرمسیر کشور پشه آئدس دیده شده، اما خوشبختانه در خراسان رضوی تا کنون موردی از وجود پشه آئدس مهاجم ثبت و گزارش نشده و موارد مثبت مبتلا به تب دنگی در این استان هم مربوط به کسانی بوده که سفر خارجی داشته‌اند.
دکتر قربان‌زاده افزود: کشور‌های حوزه خلیج فارس اعم از قطر، امارات، عربستان، یمن و کشور‌های همسایه شرقی پاکستان و افغانستان همه جزو مناطق آلوده به پشه آئدس و بیماری تب دنگی هستند که در پاکستان، بیماری دنگی از سالیان سال شایع بوده است و تقریبا می‌توان ادعا کرد که هر پاکستانی تب دنگی دارد، مگر خلاف آن ثابت شود.
وی با اشاره به اینکه روزانه چهار پرواز از مشهد به کشور امارات، که آلوده به پشه آئدس و بیماری تب دنگی است، انجام می‌شود، ادامه داد: با توجه به تردد زائر و مسافر در پرواز‌های امارات به مشهد، خطر آلودگی به پشه آلوده در مشهد نیز زیاد است.