برای گرفتن حکم رشد باید کجا رفت

برای گرفتن حکم رشد، متقاضیان ابتدا باید با در دست داشتن مدارک هویتی و دادخواست تنظیم شده به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و سپس پرونده جهت رسیدگی به دادگاه خانواده صالح ارجاع خواهد شد.

حکم رشد، سندی قانونی و بسیار مهم است که به افراد بالغ زیر هجده سال شمسی، این امکان را می دهد تا به صورت مستقل در امور مالی خود تصرف کرده و مدیریت اموالشان را به دست بگیرند. در نظام حقوقی ایران، سن هجده سال تمام شمسی به عنوان سن رشد قانونی برای انجام معاملات و اداره امور مالی شناخته می شود. با این حال، قانون گذار شرایطی را فراهم کرده است تا افرادی که پیش از این سن به بلوغ عقلی و توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی رسیده اند، بتوانند با اخذ حکم رشد، اهلیت استیفا پیدا کنند. این اهلیت به معنای صلاحیت قانونی برای انجام اعمال حقوقی مانند خرید و فروش، اجاره، رهن، و سایر تصرفات مالی است. اهمیت این حکم زمانی آشکار می شود که فردی در سنین پایین تر، مثلاً از طریق ارث، دارای اموالی شود و بخواهد بدون نیاز به ولایت یا قیمومت دیگران، خود اداره امور مالی اش را بر عهده بگیرد. دستیابی به این هدف مستلزم طی مراحل قانونی مشخصی است که شناخت دقیق آن ها برای متقاضیان و سرپرستان قانونی ضروری است.

حکم رشد چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

حکم رشد، یا گواهی رشد، یک سند قضایی است که به فرد بالغی که هنوز به سن هجده سال تمام شمسی نرسیده، اما از نظر عقلی و فکری توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی خود را دارد، اجازه می دهد تا به صورت مستقل در اموال و حقوق مالی خویش تصرف کند. این حکم در واقع تأییدی است بر اهلیت استیفای مالی فرد. اهلیت در حقوق، به معنای شایستگی دارا شدن حق یا اجرای آن است. اهلیت تمتع، یعنی شایستگی برخورداری از حقوق، با تولد فرد محقق می شود و همه انسان ها از آن برخوردارند. اما اهلیت استیفا، یعنی توانایی اجرای حقوق، تنها زمانی تحقق می یابد که فرد محجور نباشد؛ به این معنا که عاقل، بالغ و رشید باشد. قانون مدنی ایران در تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ تصریح دارد که: "اموال صغیری را که بالغ شده است در صورتی می توان به او داد که رشد او ثابت شده باشد." این تبصره مبنای قانونی درخواست و صدور حکم رشد برای افراد زیر ۱۸ سال است.

نیاز به حکم رشد در موقعیت های متعددی بروز می کند. به عنوان مثال، اگر فردی پیش از رسیدن به سن ۱۸ سالگی، مالک اموالی از طریق ارث یا هبه شود، یا بخواهد فعالیت های اقتصادی مانند افتتاح حساب بانکی، برداشت از حساب، امضای چک و سفته، خرید و فروش ملک یا خودرو را آغاز کند، بدون حکم رشد با محدودیت های قانونی مواجه خواهد شد. این محدودیت ها به منظور حمایت از افراد نابالغ و جلوگیری از سوءاستفاده یا تصمیمات نادرست آن ها در امور مالی طراحی شده اند. بنابراین، حکم رشد ابزاری است که به این افراد امکان می دهد تا با اثبات بلوغ عقلی و اقتصادی خود، آزادی عمل بیشتری در مدیریت دارایی هایشان به دست آورند و مسئولیت های مالی خود را بر عهده گیرند. این فرآیند، نه تنها حقوق فردی را محترم می شمارد، بلکه چارچوب قانونی مشخصی را برای حمایت از منافع اشخاص زیر ۱۸ سال فراهم می آورد و تفاوت بلوغ و رشد را در عمل مشخص می سازد.

پیش شرط ها: چه کسانی می توانند برای حکم رشد درخواست دهند؟ (شرایط متقاضی)

درخواست صدور حکم رشد به عنوان یک دعوای حقوقی، نیازمند رعایت شرایط و ضوابط خاصی است که متقاضی باید از آن ها برخوردار باشد. این شرایط به طور عمده بر پایه سن و توانایی عقلی فرد متقاضی استوار است تا اطمینان حاصل شود که اهلیت استیفا به درستی احراز می شود.

سن متقاضی برای دریافت حکم رشد

مهم ترین شرط برای درخواست حکم رشد، رسیدن به سن بلوغ شرعی است، اما نه رسیدن به سن هجده سال تمام شمسی. مطابق با قانون مدنی ایران، سن بلوغ برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری است. بنابراین، فرد متقاضی باید حداقل به این سنین رسیده باشد. در تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی تأکید شده است که اموال صغیر را نمی توان به او داد مگر آنکه رشد او ثابت شده باشد؛ این بدان معناست که صرف رسیدن به سن بلوغ برای تصرف در امور مالی کافی نیست.

از سوی دیگر، حداکثر سن برای درخواست حکم رشد، زیر ۱۸ سال تمام شمسی است. علت این امر آن است که به موجب قوانین فعلی، پس از رسیدن به سن ۱۸ سالگی، اصل بر رشد فرد است، مگر اینکه جنون یا سفاهت او در مرجع قضایی صالح اثبات شود. بنابراین، درخواست حکم رشد برای افراد ۱۸ سال به بالا موضوعیت ندارد، زیرا آن ها به طور پیش فرض رشید محسوب می شوند.

احراز رشد عقلی و توانایی تشخیص مصلحت

علاوه بر شرط سنی، احراز رشد عقلی متقاضی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. رشد عقلی در اینجا به معنای توانایی درک و تشخیص مصلحت در امور مالی، توانایی مدیریت و اداره اموال و دارایی ها، و قدرت تصمیم گیری منطقی در معاملات اقتصادی است. قاضی پرونده و کارشناس پزشکی قانونی، با ارزیابی دقیق، باید به این نتیجه برسند که متقاضی از چنین بلوغ عقلی برخوردار است. این ارزیابی از طریق مصاحبه، بررسی سوابق تحصیلی و شغلی (در صورت وجود) و سنجش قدرت استدلال فرد در مسائل مالی انجام می شود.

چه کسی درخواست صدور حکم رشد را می دهد؟

درخواست صدور حکم رشد می تواند توسط خود فرد متقاضی (که به سن بلوغ رسیده است) یا نماینده قانونی وی مطرح شود. نماینده قانونی در این زمینه، معمولاً ولی قهری (پدر و جد پدری) یا قیم و وصی است. ولایت قهری و حکم رشد موضوعاتی مرتبط هستند، زیرا ولی یا قیم وظیفه اداره اموال محجور را بر عهده دارند و با صدور حکم رشد، این ولایت یا قیمومت در امور مالی رفع می شود.

برای دریافت حکم رشد، متقاضی باید به سن بلوغ (۹ سال قمری برای دختر و ۱۵ سال قمری برای پسر) رسیده و زیر ۱۸ سال تمام شمسی باشد و توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی خود را اثبات کند.

گام به گام: برای گرفتن حکم رشد باید به کدام مراجع مراجعه کرد؟

فرآیند اخذ حکم رشد یک مسیر حقوقی است که نیازمند مراجعه به مراجع قضایی و تخصصی مختلفی است. درک صحیح این مراحل و مراجع مربوطه، به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل و بدون اتلاف وقت، پرونده خود را پیگیری کنند.

گام اول: دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (نقطه شروع)

اولین قدم در مسیر اخذ حکم رشد، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. این دفاتر به عنوان پیشخوان خدمات قضایی، وظیفه ثبت و ارسال دادخواست های حقوقی را بر عهده دارند.

• وظایف دفاتر: ثبت دادخواست صدور حکم رشد و تمامی مدارک و مستندات مربوطه.
• چگونگی مراجعه: متقاضی باید به صورت حضوری به یکی از این دفاتر مراجعه کند. همراه داشتن اصل و کپی مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی) و همچنین فایل دادخواست تنظیم شده (ترجیحاً در قالب Word بر روی حافظه جانبی) الزامی است.
• نیاز به حساب کاربری ثنا: برای ثبت هرگونه دادخواست در سیستم قضایی کشور، داشتن حساب کاربری سامانه ثنا ضروری است. در صورتی که متقاضی این حساب را نداشته باشد، می تواند در همین دفاتر نسبت به ایجاد آن اقدام کند. حساب ثنا برای اطلاع رسانی های بعدی پرونده (مانند تعیین وقت رسیدگی یا ابلاغ رأی) حیاتی است.
• پرداخت هزینه ها: در زمان ثبت دادخواست، هزینه های اولیه شامل هزینه دادرسی (برای دعاوی غیرمالی) و هزینه خدمات دفتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت می شود. این هزینه ها باید در همان زمان پرداخت شوند.

گام دوم: دادگاه خانواده (مرجع رسیدگی)

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به دادگاه صالح ارجاع می شود. مرجع اصلی رسیدگی به درخواست صدور حکم رشد، دادگاه خانواده است.

• صلاحیت دادگاه: دادگاه خانواده محل اقامت متقاضی، مرجع صالح برای رسیدگی به این دعوا است. در صورتی که محل اقامت متقاضی با محل اقامت ولی یا قیم متفاوت باشد، دادگاه خانواده محل اقامت متقاضی ارجحیت دارد.
• نقش دادگاه: دادگاه خانواده وظیفه بررسی محتوای دادخواست، مدارک ارائه شده و در نهایت، صدور حکم رشد را بر عهده دارد. قاضی پرونده با برگزاری جلسات رسیدگی و بررسی نظریه کارشناسی، تصمیم نهایی را اتخاذ می کند.
• روند ارجاع: پرونده به صورت الکترونیکی از دفاتر خدمات قضایی به دادگاه خانواده مربوطه ارسال می شود و پس از آن، دادگاه اقدام به تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به طرفین دعوا می نماید.

گام سوم: پزشکی قانونی (مرجع تشخیص)

یکی از مراحل کلیدی و تخصصی در فرآیند صدور حکم رشد، ارجاع متقاضی به پزشکی قانونی است. این مرحله برای احراز رشد عقلی و توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی ضروری است.

• اهمیت پزشکی قانونی: وظیفه اصلی پزشکی قانونی در این پرونده، بررسی و تأیید رشد عقلی متقاضی است. کارشناسان این سازمان با انجام معاینات و مصاحبه های روان شناختی، میزان بلوغ فکری و توانایی فرد در مدیریت امور مالی را سنجیده و نظر کارشناسی خود را به دادگاه اعلام می کنند.
• چگونگی ارجاع: ارجاع به پزشکی قانونی به صورت مستقیم توسط متقاضی انجام نمی شود، بلکه پس از ثبت دادخواست در دادگاه، قاضی پرونده یک معرفی نامه رسمی برای متقاضی صادر می کند. متقاضی با در دست داشتن این معرفی نامه باید به پزشکی قانونی مراجعه کند.
• روند معاینه و مصاحبه: در پزشکی قانونی، کارشناس متخصص (معمولاً روانپزشک یا روانشناس) با متقاضی مصاحبه می کند. سوالات قاضی حکم رشد و همچنین سوالات کارشناس پزشکی قانونی معمولاً حول محورهای مالی، اقتصادی، اجتماعی و قدرت استدلال فرد می گردد تا میزان آگاهی و توانایی او در تصمیم گیری های مالی ارزیابی شود. نتیجه این معاینات و مصاحبه ها در قالب یک گزارش کارشناسی به دادگاه ارسال می شود.

مراحل قانونی و روند اجرایی صدور حکم رشد

فرآیند صدور حکم رشد یک رویه حقوقی مشخص و چند مرحله ای است که از تنظیم دادخواست آغاز و با صدور رأی دادگاه خاتمه می یابد. آشنایی با جزئیات هر مرحله به متقاضیان کمک می کند تا با آگاهی و اطمینان بیشتری این مسیر را طی کنند.

تهیه و تنظیم دادخواست صدور حکم رشد

نقطه آغاز هر دعوای حقوقی، تنظیم دادخواست است و حکم رشد نیز از این قاعده مستثنی نیست.

• محتوای دادخواست: دادخواست باید شامل مشخصات کامل متقاضی (خواهان)، مشخصات خوانده (که معمولاً ولی قهری، قیم یا در صورت عدم حضور آن ها، دادستان به عنوان مدعی العموم است)، خواسته (تقاضای صدور حکم رشد) و شرح دلایل درخواست باشد. در بخش دلایل، باید به سن متقاضی، بلوغ عقلی و توانایی وی در اداره امور مالی اشاره شود.
• اثبات رشد: برای تقویت دادخواست، می توان به مستنداتی اشاره کرد که نشان دهنده رشد عقلی و توانایی مالی متقاضی است. این مستندات می تواند شامل سوابق تحصیلی درخشان، فعالیت های شغلی (در صورت وجود)، مدارک مالی (مانند سابقه حساب بانکی مستقل، مدیریت یک کسب وکار کوچک و…) یا شهادت شهود آگاه باشد.

نمونه دادخواست کامل و کاربردی

خواهان: [مشخصات کامل متقاضی شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کدملی، تاریخ تولد، شغل، نشانی، کدپستی]

خوانده:

1. مدعی العموم (دادستان)
2. [مشخصات ولی قهری یا قیم متقاضی شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کدملی، شغل، نشانی، کدپستی]

خواسته: تقاضای صدور حکم رشد

دلایل و منضمات:

1. کپی مصدق شناسنامه
2. کپی مصدق کارت ملی
3. گواهی های تحصیلی (در صورت وجود)
4. مدارک مربوط به سوابق مالی یا شغلی (در صورت وجود)
5. استشهادیه محلی (در صورت لزوم یا به تشخیص وکیل)
6. وکالتنامه (در صورت ارائه دادخواست توسط وکیل)

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند اینجانب خواهان فوق الذکر، به تاریخ [تاریخ تولد شمسی متقاضی] متولد شده ام و در حال حاضر به سن [سن فعلی متقاضی] سال تمام شمسی رسیده ام. با توجه به اینکه به سن بلوغ شرعی (نه سال تمام قمری برای دختران و پانزده سال تمام قمری برای پسران) رسیده ام، اما هنوز به سن رشد قانونی (۱۸ سال تمام شمسی) نرسیده ام و از سوی دیگر، از لحاظ عقلی، فکری و تجربی توانایی کامل در اداره امور مالی و تشخیص مصلحت خود در کلیه معاملات و تصرفات مالی را دارا می باشم، تقاضای صدور حکم رشد را از آن مرجع محترم دارم.
اینجانب [شرح مختصری از توانایی ها و دلایل اثبات رشد، مانند: در امور تحصیلی موفق بوده و در حال تحصیل در رشته […] می باشم. همچنین، در حال حاضر مسئولیت اداره […] (مانند پس انداز شخصی، مدیریت خرجی ماهانه یا کمک به کسب وکار خانوادگی) را بر عهده دارم و توانایی تصمیم گیری منطقی در خصوص درآمد و هزینه های خود را اثبات کرده ام].
لذا با استناد به تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی و مواد مربوطه قانون حمایت خانواده، صدور حکم رشد برای اینجانب مورد استدعاست تا بتوانم بدون نیاز به ولایت یا قیمومت، به استقلال مالی در حدود اختیارات قانونی دست یابم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل خواهان)
امضا و تاریخ

ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دادخواست، گام بعدی ثبت رسمی آن است.

• بارگذاری مدارک: متقاضی باید با مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست و تمامی مدارک هویتی و مستندات مربوطه را ارائه دهد تا توسط مسئول مربوطه در سامانه بارگذاری شوند.
• پرداخت هزینه ها: در این مرحله، هزینه های دادرسی و خدمات دفتر قضایی پرداخت می شود. این هزینه ها بسته به تعرفه های سال جاری برای دعاوی غیرمالی متفاوت است.
• دریافت کد رهگیری: پس از ثبت نهایی، یک کد رهگیری پرونده به متقاضی داده می شود که برای پیگیری وضعیت پرونده در سامانه ثنا ضروری است.

ارجاع پرونده به دادگاه و تعیین وقت رسیدگی

پس از ثبت، پرونده به صورت سیستمی به دادگاه خانواده صالح ارسال می شود.

• اطلاع رسانی: دادگاه پس از دریافت پرونده، اقدام به تعیین وقت رسیدگی کرده و از طریق سامانه ثنا، تاریخ و زمان جلسه رسیدگی را به اطلاع خواهان و خوانده (ولی/قیم و دادستان) می رساند.

مراجعه به پزشکی قانونی (بر اساس دستور دادگاه)

پزشکی قانونی نقشی محوری در احراز رشد عقلی دارد.

• انجام مصاحبه: پس از دستور دادگاه، متقاضی باید با معرفی نامه قضایی به پزشکی قانونی مراجعه کند. در آنجا، مصاحبه های روان شناختی و بررسی توانایی های ذهنی و اقتصادی انجام می شود. هدف، اطمینان از قدرت درک و تصمیم گیری فرد در مسائل مالی است.
• ارسال نظریه کارشناسی: پزشکی قانونی پس از بررسی های لازم، نظریه کارشناسی خود را در خصوص رشد یا عدم رشد متقاضی به دادگاه ارائه می دهد. این نظریه یکی از مهم ترین مستندات برای قاضی در صدور رأی است.

جلسه رسیدگی در دادگاه خانواده

این جلسه، فرصتی برای قاضی است تا با متقاضی و طرفین دعوا به صورت مستقیم صحبت کند.

• حضور طرفین: حضور متقاضی (خواهان) و طرفین دعوا (ولی یا قیم و نماینده دادستان) در جلسه رسیدگی الزامی است. نماینده دادستان به عنوان مدعی العموم، وظیفه نظارت بر رعایت حقوق عمومی و منافع محجورین را بر عهده دارد.
• سوالات قاضی برای احراز رشد: قاضی در این جلسه، سوالاتی را از متقاضی می پرسد تا میزان آگاهی و توانایی او در مدیریت امور مالی را بسنجد. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
  • آگاهی از قیمت روز ارز، طلا، سکه.
  • مفاهیم اقتصادی مانند تورم، رکود، سود بانکی.
  • روش های صحیح معامله کردن، خرید و فروش.
  • برنامه ریزی مالی برای آینده، پس انداز و سرمایه گذاری.
  • نحوه مدیریت ارثیه یا دارایی های موجود.
  • وظایف و مسئولیت های مالی و اجتماعی در زندگی روزمره.
• بررسی شواهد و مدارک: قاضی در کنار مصاحبه، تمامی شواهد و مدارک ارائه شده (مانند استشهادیه، مدارک تحصیلی، سوابق شغلی و مالی) و به ویژه نظریه پزشکی قانونی را به دقت بررسی می کند.

صدور رای دادگاه

مرحله نهایی، اعلام تصمیم دادگاه است.

• صدور حکم رشد: در صورتی که قاضی، بر اساس مجموعه شواهد، مصاحبه و نظریه پزشکی قانونی، رشد متقاضی را احراز کند، حکم رشد صادر می شود.
• دلایل احتمالی رد درخواست: اگر قاضی به این نتیجه برسد که متقاضی هنوز از رشد عقلی لازم برای اداره امور مالی برخوردار نیست، درخواست صدور حکم رشد رد خواهد شد.
• نحوه ابلاغ رأی و مهلت اعتراض: رأی صادره از طریق سامانه ثنا به طرفین ابلاغ می شود و برای اعتراض به رأی، مهلت قانونی ۲۰ روزه (از تاریخ ابلاغ) در نظر گرفته شده است.

مدارک لازم برای درخواست حکم رشد (چک لیست کامل)

تهیه و جمع آوری کامل و دقیق مدارک لازم، یکی از مهم ترین مراحل در فرآیند درخواست حکم رشد است. نقص در مدارک می تواند باعث تأخیر یا حتی رد درخواست شود. لیست زیر یک چک لیست جامع از مدارکی است که معمولاً مورد نیاز هستند:

• اصل و کپی شناسنامه متقاضی: برای اثبات هویت و سن.
• اصل و کپی کارت ملی متقاضی: برای اثبات هویت.
• فایل دادخواست تنظیم شده: دادخواست باید در قالب Word آماده شده و در یک حافظه جانبی (مانند فلش مموری یا CD) به دفاتر خدمات قضایی ارائه شود.
• رسید پرداخت هزینه دادرسی: برای دعاوی غیرمالی که در دفاتر خدمات قضایی پرداخت می شود.
• رسید پرداخت هزینه خدمات دفاتر الکترونیک قضایی.
• استشهادیه محلی (در صورت درخواست دادگاه یا برای تقویت پرونده): این استشهادیه شامل گواهی شهود (همسایگان، اقوام یا افراد مطلع) در خصوص توانایی های مالی و عقلی متقاضی است. فرم های استاندارد استشهادیه در دفاتر قضایی یا وکالت یافت می شوند.
• سایر مدارک اثبات رشد: این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
  • گواهی های تحصیلی و ریزنمرات (مثلاً نشان دهنده توانایی حل مسئله).
  • مدارک مربوط به فعالیت های شغلی یا کسب وکار (در صورت وجود، حتی اگر کوچک باشد).
  • سوابق مالی مرتبط (مانند صورت حساب بانکی که نشان دهنده مدیریت حساب و پس انداز باشد).
  • هرگونه مدرکی که توانایی فرد در تصمیم گیری های منطقی و مسئولیت پذیری مالی را اثبات کند.
• وکالتنامه (در صورت اقدام از طریق وکیل): اگر متقاضی از خدمات وکیل استفاده می کند، وکالتنامه رسمی وکیل باید ضمیمه پرونده شود.

پیشنهاد می شود قبل از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، تمامی مدارک فوق را آماده کرده و از صحت و کامل بودن آن ها اطمینان حاصل کنید.

هزینه ها و مدت زمان لازم برای گرفتن حکم رشد

یکی از سوالات پرتکرار برای متقاضیان حکم رشد، اطلاع از هزینه ها و مدت زمان تقریبی صدور این حکم است. این دو عامل می توانند در برنامه ریزی افراد نقش مهمی داشته باشند.

هزینه دریافت حکم رشد

هزینه های مربوط به اخذ حکم رشد به چند بخش اصلی تقسیم می شوند که در مجموع، مبلغ نهایی را تشکیل می دهند:

1. هزینه دادرسی: این هزینه مربوط به ثبت دادخواست در مراجع قضایی است. دعاوی مربوط به صدور حکم رشد جزء "دعاوی غیرمالی" محسوب می شوند و تعرفه آن هر ساله توسط قوه قضاییه اعلام می گردد. در سال های اخیر این مبلغ در بازه مشخصی قرار داشته است.
2. هزینه خدمات دفاتر الکترونیک قضایی: دفاتر خدمات قضایی بابت خدمات ثبت دادخواست و بارگذاری مدارک، مبلغی را به عنوان حق الزحمه دریافت می کنند که این مبلغ نیز بر اساس تعرفه های مصوب است.
3. هزینه پزشکی قانونی: پس از ارجاع متقاضی به پزشکی قانونی، بابت معاینات و مصاحبه های کارشناسی و صدور نظریه، هزینه ای دریافت می شود. این هزینه نیز بر اساس تعرفه های پزشکی قانونی تعیین می گردد.
4. هزینه احتمالی وکیل: در صورتی که متقاضی تصمیم بگیرد برای پیگیری پرونده خود از وکیل متخصص خانواده کمک بگیرد، باید حق الوکاله وکیل را نیز بپردازد. این مبلغ بر اساس توافق بین وکیل و موکل و همچنین تعرفه های کانون وکلای دادگستری تعیین می شود. اگرچه داشتن وکیل اجباری نیست، اما می تواند به تسریع و افزایش شانس موفقیت پرونده کمک کند.
5. هزینه های جانبی: هزینه هایی مانند کپی مدارک، تهیه CD یا فلش مموری برای فایل دادخواست، و ایاب و ذهاب به مراجع قضایی و پزشکی قانونی نیز باید مدنظر قرار گیرد.

جمع کل این هزینه ها می تواند بسته به تعرفه های سالانه و نیاز به اخذ وکیل، متغیر باشد.

مدت زمان تقریبی صدور حکم رشد

مدت زمان لازم برای صدور حکم رشد یک زمان قطعی و ثابت نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد:

• شلوغی دادگاه ها: حجم پرونده های در حال رسیدگی در دادگاه خانواده مربوطه، می تواند بر سرعت تعیین وقت و رسیدگی تأثیرگذار باشد.
• سرعت عمل متقاضی: آماده سازی سریع مدارک، مراجعه به موقع به دفاتر قضایی و پزشکی قانونی، و حضور منظم در جلسات دادگاه، می تواند به تسریع فرآیند کمک کند.
• پیچیدگی پرونده: در برخی موارد، ممکن است نیاز به تحقیقات محلی بیشتر یا ارجاع مجدد به کارشناس باشد که این امر زمان بر خواهد بود.
• مهلت های قانونی اعتراض: پس از صدور رأی بدوی، طرفین ۲۰ روز مهلت دارند تا به آن اعتراض کنند که این مهلت نیز به زمان کلی پرونده اضافه می شود تا حکم قطعیت یابد.

با توجه به این عوامل، به طور تقریبی، مدت زمان صدور حکم رشد از زمان ثبت دادخواست تا قطعیت رأی، می تواند بین ۳ تا ۶ ماه متغیر باشد. در موارد خاص و پیچیده تر، این زمان ممکن است طولانی تر نیز بشود. بنابراین، متقاضیان باید با در نظر گرفتن این بازه زمانی، اقدام به پیگیری پرونده خود کنند و انتظارات واقع بینانه ای از سرعت فرآیند داشته باشند.

با حکم رشد چه کارهایی می توان انجام داد و چه محدودیت هایی دارد؟ (کاربردها و موارد بی تأثیر)

صدور حکم رشد به منزله اعطای اختیارات قانونی گسترده ای در امور مالی به فرد زیر ۱۸ سال است، اما این اختیارات کاملاً نامحدود نیست و در برخی موارد خاص، قانون همچنان محدودیت هایی را اعمال می کند. شناخت کاربردها و محدودیت های این حکم، برای متقاضیان ضروری است.

کاربردهای حکم رشد

پس از صدور حکم رشد، فرد (که از نظر قانونی رشید شناخته می شود) می تواند در تمامی امور مالی خود به طور مستقل عمل کند. این کاربردها شامل موارد زیر است:

• انجام کلیه امور مالی: این گسترده ترین کاربرد حکم رشد است. فرد رشید می تواند:
  • اقدام به خرید و فروش اموال منقول و غیرمنقول (مانند خودرو، ملک) نماید.
  • قراردادهای اجاره و رهن را امضا کند.
  • حساب بانکی افتتاح کرده و از آن برداشت نماید.
  • چک و سفته امضا کند.
  • ارثیه خود را دریافت و مدیریت کند.
  • در تمامی معاملات و عقود مالی که نیاز به اهلیت استیفا دارند، مشارکت و تصمیم گیری کند.
• خروج اموال از تحت نظارت ولی یا قیم: با صدور حکم رشد، ولایت قهری یا قیمومت ولی یا قیم بر امور مالی فرد خاتمه می یابد و او دیگر نیازی به تأیید یا نظارت سرپرست قانونی خود در این زمینه ندارد.
• اقدام در برخی امور غیرمالی: اگرچه کاربرد اصلی حکم رشد در امور مالی است، اما در برخی دعاوی خاص که نیاز به اثبات اهلیت برای طرح دعوا یا دفاع وجود دارد، حکم رشد می تواند مفید واقع شود.

موارد بی تأثیر بودن حکم رشد (محدودیت ها)

با وجود اختیارات مالی گسترده، حکم رشد در برخی حوزه ها فاقد اثر قانونی است و فرد رشید همچنان مشمول محدودیت های سنی یا قانونی دیگر خواهد بود:

• اخذ گواهینامه رانندگی قبل از ۱۸ سالگی: سن قانونی برای دریافت گواهینامه رانندگی در ایران ۱۸ سال تمام شمسی است و حکم رشد تأثیری در کاهش این سن ندارد.
• ازدواج دختر باکره: بر اساس ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی، ازدواج دختری که باکره است، حتی اگر رشیده باشد، موکول به اجازه پدر یا جد پدری اوست. حکم رشد تنها اهلیت مالی را اثبات می کند و در این خصوص، نیاز به اذن ولی قهری یا در صورت عدم حضور، حکم دادگاه وجود دارد.
• حضانت فرزند: قوانین حضانت فرزند مستقل از حکم رشد است و شرایط و سنین خاص خود را دارد. حکم رشد به تنهایی برای حق حضانت کفایت نمی کند.
• سایر محدودیت های سنی: در بسیاری از قوانین و مقررات، سن خاصی (معمولاً ۱۸ سال) برای انجام برخی امور (مانند استخدام در برخی مشاغل، رأی دادن در انتخابات) تعیین شده است که حکم رشد نمی تواند این محدودیت ها را برطرف کند.

در مجموع، حکم رشد ابزاری قدرتمند برای اعطای استقلال مالی به افراد زیر ۱۸ سال است که از بلوغ عقلی و اقتصادی برخوردارند، اما لازم است که متقاضیان و خانواده هایشان از دایره اختیارات و محدودیت های آن آگاه باشند.

نکات حقوقی تکمیلی و مهم

در کنار مراحل و شرایط اصلی اخذ حکم رشد، دانستن برخی نکات حقوقی تکمیلی برای درک جامع تر این موضوع و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی ضروری است. این نکات به روشن تر شدن ابعاد مختلف پرونده کمک می کنند.

طرفین دعوا در پرونده حکم رشد

در دعوای صدور حکم رشد، علاوه بر متقاضی (خواهان)، اشخاص دیگری نیز به عنوان خوانده یا طرف دعوا باید معرفی شوند تا فرآیند رسیدگی به درستی انجام شود:

• ولی قهری (پدر یا جد پدری): در صورتی که متقاضی دارای ولی قهری باشد، ولی قهری به عنوان خوانده دعوا معرفی می شود.
• قیم یا وصی: اگر متقاضی دارای قیم یا وصی باشد و ولی قهری در قید حیات نباشد یا اهلیت لازم را نداشته باشد، قیم یا وصی به عنوان خوانده مطرح می شود.
• دادستان (مدعی العموم): در صورتی که متقاضی ولی یا قیم نداشته باشد، دادستان به عنوان مدعی العموم طرف دعوا قرار می گیرد. وظیفه دادستان در اینجا، حمایت از حقوق محجور و اطمینان از رعایت مصلحت او در فرآیند صدور حکم رشد است.

امکان ابطال حکم رشد

حکم رشد، با وجود قطعیت، تحت شرایطی قابل ابطال است. اگر پس از صدور حکم رشد، اثبات شود که فرد دچار جنون یا سفاهت شده است، امکان ابطال حکم رشد وجود دارد. سفاهت در قانون به معنای نداشتن توانایی تشخیص مصلحت در امور مالی است، به طوری که فرد اموال خود را به طور غیرمنطقی و بدون هدف مشخص حیف ومیل کند. جنون نیز به معنای اختلال جدی در قوای عقلی است. در چنین مواردی، هر ذی نفعی (مانند ولی یا قیم سابق، یا حتی دادستان) می تواند با طرح دعوایی مجدد در دادگاه خانواده، ابطال حکم رشد را درخواست کند.

اهمیت مشاوره حقوقی با وکیل متخصص خانواده

پیچیدگی های فرآیند حقوقی، ضرورت آشنایی با قوانین و رویه های قضایی، و همچنین نحوه تنظیم دادخواست و جمع آوری مستندات، می تواند برای افراد ناآشنا با مسائل حقوقی دشوار باشد. از این رو، مشاوره حقوقی با یک وکیل متخصص خانواده که تجربه کافی در پرونده های حکم رشد را دارد، توصیه می شود. وکیل می تواند در تمامی مراحل، از تنظیم دادخواست و جمع آوری مدارک گرفته تا حضور در جلسات دادگاه و پزشکی قانونی، متقاضی را راهنمایی کرده و از حقوق او دفاع کند. این امر به افزایش شانس موفقیت و تسریع در فرآیند صدور حکم کمک شایانی می کند.

رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور در خصوص اصل رشد پس از بلوغ

بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۶۶۲ مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، اصل بر این است که افراد پس از رسیدن به سن بلوغ، رشید هستند و می توانند در امور مالی خود دخالت کنند، مگر اینکه خلاف آن (یعنی جنون یا سفاهت) ثابت شود. این رأی، دیدگاه قانون گذار را در خصوص اهلیت مالی افراد پس از بلوغ روشن تر می کند. با این حال، همچنان برای تصرف در اموال صغیری که بالغ شده اما به ۱۸ سال نرسیده، نیاز به اثبات رشد از طریق حکم دادگاه (همان حکم رشد) وجود دارد تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود. این رأی بیشتر در مورد استثنائات و وظیفه اثبات سفاهت پس از بلوغ کاربرد دارد و لزوم اخذ حکم رشد برای تصرف در اموال قبل از ۱۸ سالگی را نفی نمی کند.

سوالات متداول

آیا برای گرفتن حکم رشد حتماً باید وکیل گرفت؟

خیر، گرفتن وکیل برای درخواست حکم رشد اجباری نیست و خود متقاضی یا ولی و قیم قانونی او می تواند مراحل را پیگیری کند. با این حال، با توجه به پیچیدگی های حقوقی، تنظیم دقیق دادخواست، نحوه مواجهه با سوالات قاضی و کارشناس پزشکی قانونی، وکیل متخصص می تواند کمک شایانی در تسریع و افزایش موفقیت پرونده داشته باشد.

در صورت رد درخواست حکم رشد، آیا می توان دوباره اقدام کرد؟

بله، در صورت رد درخواست حکم رشد، اگر متقاضی احساس کند که شرایط رشد عقلی او تغییر کرده یا می تواند مدارک و دلایل بیشتری برای اثبات رشد خود ارائه دهد، می تواند مجدداً با تنظیم دادخواست جدید و ارائه مستندات محکم تر، برای صدور حکم رشد اقدام کند.

آیا حکم رشد برای پسر و دختر متفاوت است؟

خیر، فرآیند و شرایط کلی صدور حکم رشد برای دختران و پسران تفاوتی ندارد. تنها تفاوت در سن بلوغ شرعی است که مبنای اولیه درخواست حکم رشد قرار می گیرد (۹ سال تمام قمری برای دختران و ۱۵ سال تمام قمری برای پسران). پس از این سنین، مراحل قانونی، مدارک لازم، مراجع مراجعه و نحوه احراز رشد برای هر دو جنس یکسان است.

چگونه می توان از وضعیت پرونده حکم رشد مطلع شد؟

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دریافت کد رهگیری، متقاضی می تواند با مراجعه به سامانه ثنا (sana.adliran.ir) و وارد کردن کد ملی و رمز شخصی، از وضعیت لحظه ای پرونده خود، از جمله تاریخ جلسات، ابلاغیه ها و آرای صادره مطلع شود.

تفاوت اهلیت تمتع و اهلیت استیفا چیست؟

اهلیت تمتع به معنای شایستگی شخص برای دارا شدن حقوق است. این اهلیت با تولد فرد آغاز شده و هر انسانی، حتی نوزاد، می تواند دارای حقوقی باشد (مثلاً ارث ببرد).
اهلیت استیفا به معنای توانایی شخص برای اجرای حقوق خود یا تصرف در آن ها است. این اهلیت علاوه بر تولد، نیازمند بلوغ و رشد عقلی نیز می باشد. فرد برای انجام اعمال حقوقی (مانند معامله) باید دارای اهلیت استیفا باشد که حکم رشد به افراد زیر ۱۸ سال این اهلیت را می دهد.

رشید کیست و سفیه در قانون به چه معناست؟

رشید: در اصطلاح حقوقی، کسی است که توانایی تشخیص مصلحت در اموال و دارایی های خود را دارد و می تواند به نحو معقولی در آن ها تصرف کند. سن قانونی رشد در ایران ۱۸ سال تمام شمسی است، مگر اینکه حکم رشد برای سنین پایین تر صادر شود.
سفیه: به کسی گفته می شود که از نظر عقلی قدرت مدیریت مالی خود را ندارد و اموال خود را به طور غیرمنطقی و بدون رعایت مصلحت تلف می کند. سفیه در امور مالی محجور محسوب می شود و نیاز به قیم یا ولی برای اداره اموال خود دارد. اهلیت سفیه تنها در امور مالی محدود می شود و در امور غیرمالی (مانند ازدواج) می تواند مستقل عمل کند.

نتیجه گیری

حکم رشد یکی از ابزارهای حقوقی حیاتی در نظام قضایی ایران است که به افراد بالغ زیر ۱۸ سال شمسی، این فرصت را می دهد تا با اثبات بلوغ عقلی و توانایی مدیریت امور مالی خود، به استقلال اقتصادی دست یابند. این فرآیند، از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز شده، از دادگاه خانواده و بررسی های تخصصی پزشکی قانونی عبور کرده و در نهایت با صدور رأی دادگاه به اتمام می رسد. شناخت دقیق هر یک از این مراحل، از تهیه مدارک لازم و تنظیم دادخواست تا پاسخگویی به سوالات قاضی و آگاهی از هزینه ها و مدت زمان تقریبی، برای متقاضیان و سرپرستان قانونی آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

این حکم نه تنها به فرد امکان تصرف مستقل در اموال خود را می دهد، بلکه موجب خروج اموال او از تحت نظارت ولی یا قیم می شود. با این حال، باید توجه داشت که حکم رشد محدودیت هایی نیز دارد و در برخی امور نظیر اخذ گواهینامه رانندگی پیش از ۱۸ سالگی یا ازدواج دختر باکره بدون اذن ولی قهری، تأثیری ندارد. در نهایت، با توجه به ابعاد حقوقی و گاه پیچیده این فرآیند، توصیه می شود متقاضیان برای حصول بهترین نتیجه و جلوگیری از اتلاف وقت و منابع، از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده بهره مند شوند. آگاهی و دقت در تمامی مراحل، ضامن موفقیت در دستیابی به این حق قانونی و سرآغاز استقلال مالی فرد خواهد بود.