اگر چک در سامانه صیاد ثبت نشود

اگر چک در سامانه صیاد ثبت نشود، اعتبار سند تجاری خود را از دست داده و صرفاً به یک سند عادی تبدیل می شود که امکان وصول آن از طریق بانک و یا طرح دعوای کیفری وجود ندارد. در این شرایط، دارنده چک باید از طریق طرح دعوای حقوقی در مراجع قضایی اقدام به مطالبه وجه کند که فرآیندی زمان بر و پیچیده تر خواهد بود.

با تصویب قانون جدید صدور چک، تحولی اساسی در نحوه تعاملات مالی مبتنی بر این سند تجاری رقم خورد. هدف اصلی از راه اندازی سامانه یکپارچه صیاد و الزام به ثبت چک ها در آن، افزایش شفافیت، کاهش آمار چک های برگشتی و اعتبارسنجی دقیق تر صادرکنندگان چک بود. این سامانه، که به منظور نظارت دقیق تر بر چرخه چک و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی طراحی شده، تمامی مراحل صدور، دریافت، و انتقال چک را تحت پوشش قرار می دهد. در این راستا، عدم رعایت الزامات ثبت چک در سامانه صیاد، پیامدهای حقوقی و عملی قابل توجهی را برای تمامی ذینفعان، اعم از صادرکننده و دریافت کننده، به دنبال خواهد داشت. در ادامه این مقاله، به تفصیل به بررسی ماهیت حقوقی چک ثبت نشده، پیامدهای عدم ثبت، و راهکارهای قانونی موجود برای احقاق حقوق در چنین شرایطی خواهیم پرداخت تا ابهامات موجود در این زمینه برطرف شود.

سامانه صیاد و مکانیزم ثبت چک: مروری بر الزامات

سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) ابزاری نوین است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای ساماندهی و افزایش امنیت در چرخه مبادلات چک معرفی کرده است. این سامانه با ایجاد یک بستر یکپارچه و متمرکز، امکان نظارت بر تمامی مراحل صدور، انتقال و وصول چک را فراهم می کند. هدف اصلی صیاد، اعتباربخشی به چک ها از طریق ثبت اطلاعات دقیق و لحظه ای، کاهش معضل چک های بلامحل و افزایش اعتماد عمومی به این ابزار پرداخت است. پیش از این، بسیاری از مشکلات ناشی از عدم اطلاع از سابقه صادرکننده و یا انتقال های متعدد چک، منجر به پیچیدگی های حقوقی فراوانی می شد. اما با صیاد، تمامی این اطلاعات در دسترس قرار گرفته و شفافیت در معاملات افزایش یافته است.

تعریف سامانه صیاد و اهمیت آن

سامانه صیاد سیستمی متمرکز است که به بانک مرکزی اجازه می دهد تا بر فرآیند صدور دسته چک و مبادلات مربوط به آن نظارت کند. هر برگه چک صیادی دارای یک شناسه یکتا ۱۶ رقمی است که امکان رهگیری آن را در سراسر شبکه بانکی فراهم می آورد. این شناسه، در کنار رنگ بنفش برگه های چک صیادی، آن ها را از چک های قدیمی متمایز می کند. اهمیت این سامانه در آن است که تمامی عملیات مرتبط با چک، از جمله صدور، دریافت و انتقال، باید در آن ثبت و تایید شوند تا چک از اعتبار قانونی به عنوان یک سند تجاری برخوردار باشد. در واقع، این سامانه ستون فقرات قانون جدید چک است و بدون آن، اهداف قانونگذار محقق نخواهد شد.

مسئولیت های ذینفعان در فرآیند ثبت چک صیادی

قانون جدید چک، مسئولیت های روشنی را برای هر یک از ذینفعان در فرآیند ثبت چک صیادی تعیین کرده است:

• صادرکننده چک: اصلی ترین مسئول در این فرآیند، صادرکننده است. وی مکلف است اطلاعات دقیق چک شامل مبلغ، تاریخ سررسید، و هویت دریافت کننده (شخص حقیقی یا حقوقی) را به همراه شناسه یکتای چک، در سامانه صیاد ثبت کند. این ثبت می تواند از طریق برنامک های موبایلی بانک ها، اینترنت بانک، یا شعب بانک ها انجام شود.
• دریافت کننده چک: پس از ثبت چک توسط صادرکننده، دریافت کننده باید با مراجعه به سامانه صیاد (از طریق همان کانال های ارتباطی)، اطلاعات ثبت شده را بررسی و در صورت صحت، آن را تأیید کند. این مرحله برای اعتبارسنجی نهایی چک و جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم یا خطا ضروری است.
• انتقال دهنده چک: در صورتی که دارنده اولیه چک قصد انتقال آن را به شخص ثالثی داشته باشد، باید این انتقال را نیز در سامانه صیاد ثبت کند. شخص ثالث (دریافت کننده جدید) نیز مجدداً باید اطلاعات را تأیید کند. این مکانیزم ظهرنویسی سنتی را منسوخ کرده و شفافیت در زنجیره انتقال چک را تضمین می کند.

نشانه های تشخیص چک صیادی و اهمیت تایید گیرنده

تشخیص چک های صیادی از چک های قدیمی بسیار ساده است. این چک ها دارای رنگ بنفش بوده و مهم تر از آن، عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» به وضوح بر روی آن ها درج شده است. همچنین یک شناسه ۱۶ رقمی یکتا نیز روی هر برگه چک صیادی وجود دارد. اهمیت تأیید چک توسط گیرنده از این جهت است که اگر گیرنده، چک ثبت شده توسط صادرکننده را در سامانه صیاد تأیید نکند، چک حتی با وجود ثبت اولیه توسط صادرکننده، فاقد اعتبار کامل سند تجاری خواهد بود. بنابراین، هر دو مرحله ثبت توسط صادرکننده و تأیید توسط دریافت کننده، برای رسمیت یافتن چک صیادی ضروری است.

ماهیت حقوقی چک ثبت نشده: تبدیل از سند تجاری به سند عادی

یکی از مهمترین تغییرات قانون جدید صدور چک، در نحوه تعریف و اعتبار چک هایی است که در سامانه صیاد ثبت نمی شوند. پیش از این قانون، چک به عنوان یک سند تجاری مطلق، از مزایای ویژه ای برخوردار بود که امکان وصول سریع و ساده تر آن را فراهم می کرد. اما با الزامات جدید سامانه صیاد، این مزایا تنها در گرو ثبت و تأیید اطلاعات چک در این سامانه است. چک صیادی که در سامانه ثبت نشده باشد، از نظر حقوقی دیگر چک به معنای واقعی کلمه نیست و ماهیت آن به طور کلی دگرگون می شود.

تحلیل حقوقی: چرا چک صیادی ثبت نشده سند عادی است؟ (استناد به ماده 21 مکرر)

پایه و اساس تبدیل ماهیت حقوقی چک صیادی ثبت نشده از سند تجاری به سند عادی، ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷ است. تبصره ۱ این ماده به صراحت بیان می دارد: در مورد چک هایی که پس از گذشت دو سال از لازم الاجراء شدن این قانون صادر می شوند، تسویه چک، صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک، بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند.

این تبصره به وضوح تعیین می کند که شرط اساسی برای شمول یک برگه چک در دسته اسناد تجاری با مزایای قانونی خاص خود، ثبت آن در سامانه صیاد است. عدم ثبت، به منزله خروج چک از شمول قانون صدور چک و در نتیجه از دست دادن صفات تجاری آن است. بنابراین، چکی که در سامانه صیاد ثبت نگردیده، دیگر از نظر حقوقی ویژگی هایی نظیر قابلیت ظهرنویسی، مسئولیت تضامنی، امکان تعقیب کیفری صادرکننده یا اقدام از طریق اجرای ثبت را دارا نیست. این برگه، تنها به عنوان یک سند عادی بدهی تلقی می شود؛ سندی که صرفاً اثبات کننده یک تعهد پرداخت وجه بین صادرکننده و دارنده اولیه است و وصول آن نیازمند طی کردن فرآیند طولانی تر و پیچیده تر دعوای حقوقی مطالبه وجه است.

نظریات مشورتی قوه قضائیه در خصوص چک های ثبت نشده

برای روشن تر شدن ابعاد حقوقی موضوع، نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه می تواند راهگشا باشد. این نظریات، دیدگاه رسمی حقوقی را در پاسخ به ابهامات قضات و وکلای دادگستری ارائه می دهند:

1. نظریه مشورتی شماره ۷/۹۹/۱۳۱۵ مورخ ۱۳۹۹/۰۹/۰۸: این نظریه تأکید می کند که با توجه به صراحت تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، در صورت عدم ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد، بانک تکلیفی به پرداخت وجه چک ندارد و صرفاً سند عادی تلقی می شود. این سند عادی می تواند مستند مطالبه وجه در دادگاه حقوقی قرار گیرد اما فاقد ضمانت اجراهای کیفری و ثبتی است. این نظریه به خوبی بیانگر آن است که برای احراز وصف تجاری بودن چک، الزامات سامانه صیاد اجتناب ناپذیر است.
2. نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۳۶۰ مورخ ۱۴۰۰/۱۱/۰۵: در پاسخ به این سوال که آیا در صورت عدم ثبت چک صیادی، می توان علیه صادرکننده دعوای کیفری طرح کرد، این نظریه قاطعانه اعلام می دارد که «با توجه به ماده ۲۱ مکرر و تبصره ۱ آن، در صورتی که چک در سامانه صیاد ثبت نگردد، از شمول قانون صدور چک خارج و در نتیجه، فاقد جنبه کیفری خواهد بود.» این نظر صراحتاً نشان می دهد که یکی از مهمترین مزایای چک (یعنی امکان پیگیری کیفری) با عدم ثبت در سامانه صیاد از بین می رود و دارنده تنها می تواند از مسیر حقوقی اقدام کند.

این نظریات، به وضوح نشان می دهند که رویکرد قوه قضائیه، تاکید بر اعتبار انحصاری چک های ثبت شده در سامانه صیاد است و چک های ثبت نشده، عملاً به سندی عادی و فاقد مزایای خاص اسناد تجاری تبدیل می شوند.

جدول مقایسه ای: تفاوت های چک صیادی ثبت شده و ثبت نشده

برای درک بهتر تفاوت های بنیادی میان چک صیادی ثبت شده و ثبت نشده، جدول زیر به مقایسه ویژگی های کلیدی آن ها می پردازد:

ویژگی	چک صیادی ثبت شده در سامانه	چک صیادی ثبت نشده در سامانه
ماهیت حقوقی	سند تجاری با تمام مزایای قانونی	سند عادی، صرفاً تعهد به پرداخت وجه
قابلیت وصول از بانک	بله، با امکان دریافت گواهی عدم پرداخت	خیر، بانک مکلف به عدم پرداخت است و گواهی عدم پرداخت صادر نمی کند
اقدام از طریق اجرای ثبت	بله، امکان وصول وجه بدون مراجعه به دادگاه	خیر، این امکان وجود ندارد
دعوای کیفری	بله، در صورت رعایت شرایط قانونی	خیر، از جنبه کیفری خارج است
مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین	بله، مسئولیت تضامنی وجود دارد	خیر، مسئولیت تنها متوجه صادرکننده اولیه است
قابلیت ظهرنویسی و انتقال	بله، از طریق ثبت در سامانه صیاد	خیر، فقط بین صادرکننده و دریافت کننده اولیه معتبر است
تامین خواسته بدون تودیع خسارت	بله، در شرایط قانونی	خیر، نیازمند تودیع خسارت احتمالی است
ممنوعیت های چک برگشتی	در صورت برگشت خوردن، صادرکننده مشمول ممنوعیت ها می شود	خیر، چون اصلاً برگشتی محسوب نمی شود
زمان و هزینه وصول	معمولاً سریع تر و کم هزینه تر	طولانی تر و پرهزینه تر (از طریق دادگاه حقوقی)

پیامدهای عدم ثبت چک در سامانه صیاد: برای صادرکننده و دریافت کننده

عدم ثبت چک در سامانه صیاد، فارغ از اینکه عمدی باشد یا سهوی، پیامدهای جدی و متفاوتی برای هر دو طرف معامله دارد. درک این پیامدها برای جلوگیری از بروز مشکلات آتی و اتخاذ تصمیمات صحیح در هنگام مواجهه با چک های ثبت نشده، ضروری است. این بخش به تفصیل به بررسی این پیامدها برای دریافت کننده (دارنده چک) و صادرکننده چک می پردازد.

پیامدها برای دریافت کننده (دارنده چک)

دارنده چک ثبت نشده در سامانه صیاد، با مجموعه ای از مشکلات و محدودیت ها مواجه خواهد شد که عمدتاً ناشی از خروج چک از دایره اسناد تجاری و تبدیل آن به یک سند عادی است:

• عدم امکان وصول وجه از طریق بانک: بانک ها طبق قانون مکلفند از پرداخت وجه چک هایی که در سامانه صیاد ثبت نشده اند، خودداری کنند. در نتیجه، دارنده نمی تواند گواهی عدم پرداخت (مهمترین مدرک برای پیگیری قضایی یا ثبتی چک) را از بانک دریافت کند. این امر عملاً مسیر وصول بانکی را مسدود می کند.
• از دست دادن مزایای سند تجاری:
  • عدم امکان طرح دعوای کیفری: یکی از مزایای مهم چک های ثبت شده، امکان پیگیری کیفری صادرکننده در صورت عدم پرداخت وجه بود. این امکان برای چک های ثبت نشده وجود ندارد، زیرا از شمول قانون صدور چک و جنبه کیفری آن خارج شده اند.
  • عدم امکان اقدام از طریق اجرای ثبت: وصول چک از طریق اجرای ثبت، روشی سریع و کم هزینه برای وصول مطالبات بود که نیاز به مراجعه به دادگاه نداشت. چک ثبت نشده فاقد این مزیت است.
  • از بین رفتن مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین: در چک های تجاری، تمامی ظهرنویسان و ضامنین چک به صورت تضامنی مسئول پرداخت وجه چک هستند. این مسئولیت برای چک ثبت نشده وجود ندارد و تنها می توان صادرکننده اصلی را مسئول دانست.
  • نیاز به تودیع خسارت احتمالی برای تامین خواسته: در دعوای حقوقی مطالبه وجه با سند عادی، برای درخواست تامین خواسته (توقیف اموال بدهکار پیش از صدور رأی نهایی)، دارنده باید مبلغی به عنوان خسارت احتمالی به حساب دادگستری تودیع کند که این امر در مورد چک های ثبت شده و دارای وصف تجاری، اغلب نیاز نیست.
• عدم قابلیت ظهرنویسی و انتقال: چک ثبت نشده تنها بین صادرکننده و دریافت کننده اولیه معتبر است و امکان انتقال آن به شخص ثالث از طریق ثبت در سامانه صیاد وجود ندارد.
• افزایش زمان و هزینه وصول: تنها راهکار برای وصول وجه چک ثبت نشده، طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه در دادگاه است. این فرآیند، در مقایسه با روش های وصول چک تجاری، زمان برتر و پرهزینه تر است.
• کاهش اعتماد معاملاتی و مشکلات آتی: دریافت چک ثبت نشده می تواند به کاهش اعتماد بین طرفین منجر شود و در آینده مشکلات بیشتری در روابط تجاری ایجاد کند.

پیامدها برای صادرکننده چک

صادرکننده چک ثبت نشده نیز با پیامدهای خاص خود مواجه است، هرچند این پیامدها با آنچه برای چک برگشتی پیش بینی شده، تفاوت دارد:

• آیا ثبت نکردن چک صیادی جرم است؟ (پاسخ قاطع و مستند: خیر): بر خلاف چک های بلامحل که جنبه کیفری دارند، عدم ثبت چک صیادی در سامانه، به خودی خود جرم محسوب نمی شود. طبق اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها، هیچ عملی جرم نیست مگر آنکه در قانون به صراحت برای آن مجازات تعیین شده باشد. قانون جدید چک، مجازاتی برای عدم ثبت چک در سامانه پیش بینی نکرده است. بنابراین، صادرکننده به دلیل ثبت نکردن چک، تحت تعقیب کیفری قرار نخواهد گرفت.
• مسئولیت مدنی صادرکننده: هرچند عدم ثبت چک جرم نیست، اما صادرکننده همچنان به عنوان بدهکار، مسئول پرداخت وجه چک است. دارنده می تواند از طریق طرح دعوای حقوقی، وی را ملزم به پرداخت وجه کند.
• عدم تعلق ممنوعیت های چک برگشتی: از آنجا که چک ثبت نشده از اساس یک چک برگشتی محسوب نمی شود (بانک گواهی عدم پرداخت صادر نمی کند)، صادرکننده مشمول ممنوعیت هایی نظیر مسدود شدن حساب های بانکی، عدم امکان دریافت دسته چک جدید، و عدم افتتاح حساب نخواهد شد. این تفاوت، نکته ای کلیدی است که بسیاری از افراد در مورد آن دچار اشتباه می شوند.

با توجه به تفاوت های بنیادین در ماهیت و پیامدهای حقوقی، آگاهی از وضعیت ثبت چک در سامانه صیاد، پیش از هرگونه معامله، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. غفلت از این مهم می تواند منجر به از دست رفتن مزایای قانونی و تحمیل هزینه های سنگین در فرآیند وصول مطالبات شود.

راهکارها و اقدامات قانونی در مواجهه با چک صیادی ثبت نشده

مواجهه با چک صیادی که در سامانه ثبت نشده است، می تواند چالش برانگیز باشد. اما شناخت راهکارهای قانونی موجود، به دارنده کمک می کند تا در این شرایط بهترین مسیر را برای احقاق حقوق خود برگزیند. اولویت همواره با پیشگیری است، اما در صورت بروز مشکل، اقدامات مرحله به مرحله ای وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.

اولویت پیشگیری: استعلام و تایید قبل از دریافت

بهترین راهکار در مواجهه با چک های ثبت نشده، پیشگیری از دریافت آن هاست. قبل از قبول هرگونه چک صیادی، دارنده باید از ثبت صحیح آن در سامانه صیاد اطمینان حاصل کند. این امر از طریق راه های زیر امکان پذیر است:

• استعلام از طریق برنامک های موبایلی: بسیاری از بانک ها برنامک های اختصاصی خود را برای استعلام وضعیت چک صیادی ارائه کرده اند. با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک، می توان از ثبت بودن و صحت اطلاعات آن مطلع شد.
• اینترنت بانک و همراه بانک: از طریق درگاه های اینترنتی و موبایلی بانک خود، بخش مربوط به چک صیادی را جستجو کرده و استعلام بگیرید.
• خدمات پیامکی: برخی بانک ها امکان استعلام پیامکی را نیز فراهم آورده اند.
• مراجعه حضوری به شعب بانک: در صورت عدم دسترسی به ابزارهای الکترونیکی، می توان با مراجعه به شعبه، از متصدی بانک درخواست استعلام کرد.

پس از اطمینان از ثبت توسط صادرکننده، دارنده باید حتماً نسبت به تأیید اطلاعات چک در سامانه صیاد از طریق حساب کاربری خود اقدام نماید. عدم تأیید توسط گیرنده، حتی در صورت ثبت توسط صادرکننده، می تواند مشکلات حقوقی ایجاد کند.

اقدامات پس از دریافت چک ثبت نشده (مرحله به مرحله)

اگر به هر دلیلی چک صیادی ثبت نشده ای را دریافت کرده اید، اقدامات زیر را به صورت مرحله به مرحله انجام دهید:

1. گام اول: مذاکره و درخواست ثبت از صادرکننده:

   اولین و کم هزینه ترین راهکار، تماس با صادرکننده و درخواست برای ثبت فوری چک در سامانه صیاد است. ممکن است عدم ثبت به دلیل ناآگاهی یا فراموشی باشد. در این مرحله، می توانید به صادرکننده آموزش دهید که چگونه این کار را از طریق برنامک های موبایلی یا اینترنت بانک خود انجام دهد. پس از ثبت توسط صادرکننده، شما نیز باید آن را تأیید کنید تا چک اعتبار قانونی پیدا کند.

2. گام دوم: در صورت عدم همکاری صادرکننده: طرح دعوای مطالبه وجه در دادگاه حقوقی:

   در صورتی که صادرکننده از ثبت چک امتناع ورزد، تنها راهکار قانونی برای وصول وجه، طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه است. این فرآیند از طریق مراجع قضایی دنبال می شود و شامل مراحل زیر است:

   • مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: تمامی دعاوی حقوقی در ابتدا باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شوند. با همراه داشتن مدارک لازم، به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و دادخواست مطالبه وجه را ثبت کنید.
   • مدارک لازم برای طرح دعوا:
     • اصل و کپی چک ثبت نشده
     • تصویر مدارک شناسایی دارنده (کارت ملی، شناسنامه)
     • در صورت وجود، قرارداد، فاکتور، یا هر مدرک دیگری که رابطه حقوقی و بدهی صادرکننده را اثبات کند. (مانند مبایعه نامه، قرارداد وام، رسید پرداخت)
   • نحوه اثبات رابطه حقوقی و بدهی در دادگاه: از آنجا که چک ثبت نشده به عنوان سند عادی تلقی می شود، ممکن است نیاز باشد علاوه بر خود چک، رابطه حقوقی که منجر به صدور چک شده (مثلاً خرید کالا، ارائه خدمات، قرض و …) را نیز اثبات کنید. این امر از طریق ارائه قراردادها، شهادت شهود، اقرار صادرکننده، یا سایر قرائن و امارات قضایی امکان پذیر است.
   • امکان درخواست تامین خواسته: در کنار طرح دعوای اصلی، می توانید درخواست تأمین خواسته نیز مطرح کنید. تأمین خواسته به معنای توقیف اموال خوانده (صادرکننده) به میزان خواسته (وجه چک) است تا در صورت صدور رأی به نفع شما، اموالی برای اجرا وجود داشته باشد. اما همانطور که پیشتر ذکر شد، برای این کار (در مورد سند عادی) معمولاً باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی به حساب دادگستری واریز کنید.
   • هزینه های دادرسی: طرح دعوای حقوقی مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی است که بر اساس مبلغ خواسته (وجه چک) محاسبه می شود. این هزینه ها در پایان و در صورت پیروزی در دعوا، از خوانده قابل مطالبه است.

در مسیر مطالبه وجه چک ثبت نشده، صبر و پیگیری از اهمیت بالایی برخوردار است. به دلیل پیچیدگی های حقوقی و طولانی بودن فرآیند دادرسی، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور چک و اسناد تجاری می تواند راهگشا باشد.

نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده

در ادامه، نمونه ای از متن دادخواست مطالبه وجه برای چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده است، ارائه می شود. لازم به ذکر است که این نمونه جنبه عمومی دارد و ممکن است در پرونده های خاص نیاز به تغییرات و جزئیات بیشتری داشته باشد:

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه حقوقی ..........................

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند:

خواهان: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس)

خوانده: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس)

خواسته: مطالبه مبلغ .............. ریال بابت وجه یک فقره چک صیادی ثبت نشده در سامانه صیاد، به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی در صورت لزوم) و تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید تا زمان اجرای حکم.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. اصل و کپی مصدق یک فقره چک صیادی به شماره سریال ............، تاریخ سررسید ............، عهده بانک ............، شعبه ............، به مبلغ ............ ریال.
۲. تصویر مصدق قرارداد ............ (در صورت وجود، مثلاً قرارداد فروش کالا، ارائه خدمات، یا توافق نامه) مورخ ............ که چک فوق بابت آن صادر گردیده است.
۳. تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.
۴. گواهی عدم پرداخت صادره از بانک (در صورتی که بانک صرفاً از پرداخت خودداری کرده و گواهی مبنی بر عدم ثبت صیادی ارائه داده است).

شرح دادخواست:
احتراماً به عرض می رساند اینجانب خواهان در تاریخ ............ یک فقره چک صیادی به شماره سریال ............ و تاریخ سررسید ............ و مبلغ ............ ریال از خوانده محترم، آقای/خانم ............، بابت (مثلاً: خرید ............ عدد کالای ............ / انجام خدمات ............ / بدهی ناشی از قرارداد ............ ) دریافت نمودم.
در تاریخ سررسید چک، با مراجعه به بانک محال علیه جهت وصول وجه، متأسفانه بانک اعلام نمود که چک مذکور در سامانه صیاد ثبت نشده است و لذا از پرداخت وجه و صدور گواهی عدم پرداخت (به مفهوم قانونی چک برگشتی) خودداری نمود.
با توجه به اینکه چک صیادی مذکور در سامانه صیاد ثبت نگردیده، وصف سند تجاری خود را از دست داده و به عنوان یک سند عادی اثبات کننده وجود بدهی و تعهد به پرداخت وجه از سوی خوانده محترم تلقی می گردد. علی رغم مراجعات و مطالبات مکرر و مذاکرات صورت گرفته، خوانده محترم از پرداخت وجه چک و یا ثبت آن در سامانه صیاد خودداری نموده است.
لذا، با عنایت به تعهد صریح و ضمنی خوانده محترم به پرداخت وجه مندرج در چک و امضای ذیل سند، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ ............ ریال بابت اصل خواسته، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید تا یوم الاجرا، مورد استدعاست.
ضمناً، نظر به احتمال تضییع حقوق اینجانب، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از اموال خوانده محترم نیز وفق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، با تودیع خسارت احتمالی (در صورت لزوم)، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان،
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء

سوالات متداول

اگر چک در سامانه صیاد ثبت نشود چه می شود؟

اگر چک در سامانه صیاد ثبت نشود، از اعتبار سند تجاری خارج شده و به یک سند عادی تبدیل می گردد. در این صورت، بانک وجه آن را پرداخت نمی کند و دارنده نمی تواند از مزایای خاص اسناد تجاری مانند اقدام از طریق اجرای ثبت، طرح دعوای کیفری یا مسئولیت تضامنی ظهرنویسان استفاده کند. تنها راهکار وصول، طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه است.

آیا چک ثبت نشده اعتبار قانونی دارد؟

بله، چک ثبت نشده همچنان به عنوان یک سند عادی و دلیل بر وجود بدهی و تعهد پرداخت وجه، اعتبار قانونی دارد. اما این اعتبار با اعتبار یک سند تجاری متفاوت است و فاقد مزایای سرعت و سهولت در وصول است.

آیا می توان چک ثبت نشده را برگشت زد؟

خیر، به معنای متداول برگشت زدن چک که منجر به صدور گواهی عدم پرداخت و ایجاد ممنوعیت برای صادرکننده می شود، امکان برگشت زدن چک ثبت نشده وجود ندارد. بانک از پرداخت وجه آن خودداری می کند و صرفاً می تواند گواهی مبنی بر عدم ثبت چک در سامانه صیاد ارائه دهد که معادل گواهی عدم پرداخت نیست.

نحوه شکایت از چک ثبت نشده چگونه است؟

شکایت از چک ثبت نشده تنها از طریق طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه در دادگاه های عمومی حقوقی امکان پذیر است. دارنده باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست خود را ثبت کند و برای اثبات بدهی، علاوه بر ارائه چک، ممکن است نیاز به ارائه سایر مدارک و مستندات نیز داشته باشد.

آیا صادرکننده چک ثبت نشده مجرم است؟

خیر، عدم ثبت چک در سامانه صیاد به خودی خود جرم نیست و صادرکننده به دلیل این عمل، تحت تعقیب کیفری قرار نمی گیرد. مجازات ها و محدودیت های کیفری تنها برای چک های بلامحل ثبت شده در سامانه صیاد اعمال می شود.

چگونه می توان از ثبت بودن چک اطمینان حاصل کرد؟

برای اطمینان از ثبت بودن چک، می توانید از طریق برنامک های موبایلی بانک ها، اینترنت بانک، همراه بانک، یا مراجعه حضوری به شعب بانک اقدام به استعلام شناسه ۱۶ رقمی چک صیادی نمایید. پس از استعلام و تایید صحت اطلاعات توسط صادرکننده، شما نیز باید چک را در سامانه تایید کنید.

تفاوت مطالبه وجه چک ثبت نشده با چک برگشتی عادی چیست؟

تفاوت اصلی در مسیرهای قانونی است. برای چک برگشتی عادی (ثبت شده در صیاد)، امکان اقدام از طریق اجرای ثبت، طرح دعوای کیفری و مسئولیت تضامنی ظهرنویسان وجود دارد. اما برای چک ثبت نشده، تنها راه، طرح دعوای حقوقی علیه صادرکننده و بدون استفاده از این مزایا است.

آیا امکان ظهرنویسی چک ثبت نشده وجود دارد؟

خیر، چک ثبت نشده در سامانه صیاد، فاقد قابلیت ظهرنویسی به معنای قانونی است و نمی تواند به شخص ثالث منتقل شود. هرگونه انتقال، تنها به عنوان یک حواله عادی تلقی می شود و مسئولیت تنها متوجه صادرکننده اولیه است.

مدارک لازم برای مطالبه وجه چک ثبت نشده چیست؟

مدارک اصلی شامل اصل چک ثبت نشده، تصویر مدارک شناسایی دارنده، و در صورت وجود، هرگونه قرارداد یا مدرکی که رابطه حقوقی و علت صدور چک را نشان دهد (مانند فاکتور، مبایعه نامه). برای درخواست تأمین خواسته نیز ممکن است نیاز به تودیع خسارت احتمالی باشد.

آیا چک های قدیمی (غیر صیادی) هم نیاز به ثبت دارند؟

خیر، الزامات ثبت در سامانه صیاد تنها مربوط به چک های جدید صیادی (با رنگ بنفش و شناسه ۱۶ رقمی) است که پس از تاریخ اجرای قانون جدید صادر شده اند. چک های قدیمی (غیر صیادی) همچنان طبق مقررات سابق و بدون نیاز به ثبت در صیاد قابل وصول هستند.

اگر در سامانه صیاد مغایرتی در اطلاعات چک مشاهده کردم چه کنم؟

در صورت مشاهده هرگونه مغایرت، به هیچ وجه چک را تأیید نکنید و سریعاً با صادرکننده تماس بگیرید تا نسبت به اصلاح اطلاعات در سامانه اقدام کند. تا زمان رفع مغایرت و تأیید صحیح اطلاعات، چک را به عنوان معتبر قبول نکنید.

چه مدت زمانی برای وصول وجه چک ثبت نشده از طریق دادگاه لازم است؟

زمان وصول وجه چک ثبت نشده از طریق دادگاه حقوقی متغیر است و به عوامل مختلفی از جمله حجم پرونده ها در دادگستری، پیچیدگی پرونده، نیاز به کارشناسی، و مراحل تجدیدنظرخواهی بستگی دارد. این فرآیند ممکن است چندین ماه و حتی بیش از یک سال به طول انجامد.

نتیجه گیری و توصیه های نهایی

قانون جدید صدور چک و سامانه صیاد با هدف اعتبارسنجی بیشتر و کاهش ریسک در معاملات چک طراحی شده است. این تغییرات، در عین حال که مزایای قابل توجهی برای نظام مالی به ارمغان آورده، نیازمند آگاهی و دقت بالای تمامی فعالان اقتصادی و عموم مردم است. عدم ثبت چک در سامانه صیاد، به سادگی ماهیت حقوقی آن را دگرگون کرده و از یک سند تجاری قدرتمند به یک سند عادی با قابلیت های محدود تبدیل می کند.

برای جلوگیری از بروز مشکلات و تضمین حقوق خود، اکیداً توصیه می شود:

1. همواره قبل از دریافت هرگونه چک صیادی، از ثبت صحیح آن در سامانه صیاد توسط صادرکننده اطمینان حاصل کنید.
2. پس از دریافت چک، اطلاعات ثبت شده را در سامانه صیاد تأیید نمایید.
3. از نگهداری و مبادله چک های ثبت نشده به شدت پرهیز کنید، چرا که این عمل می تواند منجر به از دست رفتن زمان، انرژی و هزینه های گزاف در فرآیند وصول وجه شود.
4. در صورت مواجهه با چک ثبت نشده، ابتدا تلاش کنید از طریق مذاکره با صادرکننده، وی را به ثبت چک ترغیب کنید.
5. اگر مذاکره بی نتیجه بود، تنها راهکار شما طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه در دادگاه است.

با توجه به پیچیدگی های قانونی و رویه های قضایی، در مواجهه با پرونده های خاص و یا مبالغ بالا، توصیه مؤکد بر آن است که حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی وکلا و کارشناسان حقوقی مجرب بهره مند شوید تا بهترین و کوتاه ترین مسیر برای احقاق حق شما انتخاب شود. آگاهی و دقت، کلید محافظت از منافع مالی شما در عصر جدید مبادلات چک است.