اهتمام جشنواره موسیقی فجر به پژوهش‌های علمی/دانشجویان وارد میدان شوند+ فیلم
گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ زهره سعیدی: جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر یکی از ارکان مهم موسیقی در ایران است، اجرایی که اگر یک سال از دست برود، تبعات جبران ناپذیری برای موسیقی کلان کشور دارد هر چند شاید برخی تصور متفاوتی داشته باشند، اما کافی است یک بار وارد گود شوند و به این نتیجه برسند که چقدر این جشنواره حافظ ادامه فعالیت موسیقیدانان ایرانی در گونه‌ها، ساحت‌ها و گروه‌های مختلف از نسل نو تا استادان پیشکسوت، دانشگاهیان و هنرستانی‌ها است.
امسال این جشنواره چراغ چهلمین سال فعالیت خود را روشن می‌کند و از آنجایی که عدد چهل در علم ادبیات نیز به معنای پختگی یک رویداد، ذهن یک انسان و هر چیز دیگری محسوب می‌شود، شاید بررسی آسیب‌ها و مشکلات دوره‌های گذشته و توجه به امکانات آینده خالی از لطف نباشد.
رضا مهدوی نوازنده، مدرس دانشگاه، پژوهشگر، منتقد، برنامه ساز رادیو و تلویزیون و مولف در عرصه موسیقی ایرانی چهره‌ای شناخته شده است که سوابق مدیریتی در هنرستان موسیقی، دانشگاه سوره، علمی کاربردی، مرکز موسیقی حوزه هنری و سردبیری مجله و کتاب فصل مقام موسیقایی را در کارنامه خود دارد و دو دوره نیز به عنوان مدیر جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر انتخاب شده است. وی سال‌ها دبیر بخش پژوهش و عضو شورای سیاست‌گذاری و داوری جشنواره موسیقی فجر بوده است و حال درباره شرایط کنونی و چالش‌های سال گذشته جشنواره موسیقی فجر بعنوان دبیر جشنواره با رضا مهدوی به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
چطور شد پس از شرایط سخت دوران کرونا و تحریم هنر از سوی برخی هنرمندان، دبیری جشنواره موسیقی فجر را پذیرفتید و چه چالش‌هایی را تجربه کردید.
آمدم تا از حقانیت موسیقی دفاع کنم، نباید چراغ جشنواره خاموش می‌شد، هر چند عده‌ای موسیقیدان‌ها همراهی نکردند و جشنواره را تحریم کردند، عده‌ای هم چوب لای چرخ بقیه حاضران گذاشتند، اما با همه آسیب‌ها ورود کردم و به نظرم اگر در شرایط سخت کاری را انجام دهیم، اثرگذار است وگرنه که در شرایط عادی همه می‌توانند کار کرده و مدیریت کنند.
قبلا در مرکز موسیقی حوزه هنری بیست جشنواره متفاوت را تجربه کرده بودم، منتها آنجا شیوه کار متفاوت است و مدیر یا دبیر همه کاره است، چیزی که در جشنواره فجر اتفاق نمی‌افتد و چند رئیس دارد و دبیر به معنای حقیقی کلمه دبیر نیست چرا که زیردستش باید دبیرانی انتخاب کند و بالای سرش هم رییس جشنواره، معاون هنری و مدیرکل دفتر موسیقی و دیگر نهادها هستند و حتی حق نامه نگاری یا امضا و اختیاری هم ندارد. این جشنواره تاکنون دبیرخانه ثابت نداشته و از زمانی که به پایان می‌رسد تا سال بعد که دبیر تعیین می‌شود، همه چیز تعطیل خواهد شد!
افزودن عنوان «بین‌الملل» به جشنواره فجر
درحالی که جشنواره‌ای به وجاهت موسیقی فجرآن هم در ابعاد بین‌الملل باید یک دبیرخانه و اپراتور فعال سالانه داشته باشد تا اهالی موسیقی چه در ایران و چه خارج از ایران در تمام سال بتوانند با ایمیل جشنواره در ارتباط باشند. یکی از کار‌هایی که سال گذشته توانستم انجام دهم اضافه کردن نام واژه بین‌الملل به جشنواره بود که چند سال مورد غفلت قرار گرفته بود، چند بخش جشنواره هم که حذف شده بود مثل بخش زنان را احیا کردیم، هر چند که ۱۰ گروه بانوان قراربود اجرا بروند و تنها ۵ گروه موفق به اجرا شدند و ساعت اجرایشان هم مناسب نبود، اما همین حضورشان مایه دلگرمی بانوان در جشنواره موسیقی فجر شد.
غنی سازی بخش پژوهش
نکته دیگر توجه به بخش پژوهش و غنی سازی آن بود، تلاش کردیم پایان نامه‌های ارشد و رساله‌های دکتری در موسیقی و رشته‌های مختلف دانشگاه‌ها را مورد توجه قرار دهیم یعنی اگر پایان‌نامه‌ای یک گوشه چشمی هم به موسیقی داشت اجازه حضور آن را به جشنواره دادیم و خوشبختانه استقبال خوبی هم از سوی دانشگاهیان شد، سی و اندی پایان نامه به دبیرخانه رسید و باعث تعجب شد، درحالیکه اگر بازه زمانی طولانی‌تر هم می‌شد، بیشتر هم اثر به دبیرخانه می‌رسید. البته جایزه آن هم بی تأثیر نبود و مبلغ جایزه نویدبخش بود که افراد با کار پژوهشی وارد شوند و امسال تلاش داریم جایزه باربد را هم به این بخش و دیگر بخش‌ها اضافه کنیم.
نکته دیگر اینکه تا سال‌های پیش بخش پژوهش تنها محدود به یک سری جلسات معمول بود حال تصمیم داریم هر شب که یک میهمان پژوهشی در هر جایی مثل رادیو یا سالن‌ها داریم بهترین پژوهش و جدیدترین صحبت‌ها را ارائه دهد و حتی برای آن هم جایزه قائل شویم و بتوانیم بخش باربد را هم جدای بخش پایان نامه و رساله، به این بخش اضافه کنیم.
مسئله بعدی بخش کودک و نوجوان است که تلاش داشتیم سال گذشته به کودکان شخصیت ویژه در جشنواره بدهیم. خود من سی و پنج سال است که تدریس می‌کنم ، دیدن کودکان و نوجوانان روی صحنه اجرا از تک نوازی گرفته تا دوئت، تریو، کوارتت، ارکستر و گروه نوازی برایم جذاب است. برای این بخش نیز سال گذشته ۵۴ نفر از سراسر کشور حتی نقاط محروم انتخاب کردیم، بچه‌هایی که قطعات استادان مختلف را با ساز‌های متعدد حتی با چند ساز می‌نواختند البته امکانات ما هم کم بود منتها تلاش کردیم با تشویق و لوح به آنها شخصیت مضاعف بدهیم و اینگونه بگوییم جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر متعلق به همه است.
بهرحال در کنار بزرگان و پیشکسوتان، حضور کودکان و نوجوانان و جوانان در جشن انقلاب لازم است، مگر اینکه تصمیم بگیریم این جشنواره را با نگاه جشن جلو نبریم و یک نگاه فستیوالی تخصصی بدان داشته باشیم که در این صورت دیگر لزومی به وجود جشنواره نواحی، جوان، کلاسیک، سرود و … نداریم.
درباره بخش پاپ هم برایمان بگویید که چه تفاوت‌هایی در آن نسبت به گذشته ایجاد شد؟
سال گذشته پیشنهاد کردم که بخش پاپ جدا شود و به عنوان یک جشنواره مجزا در موسیقی پاپ و تلفیقی ایرانی داشته باشیم، اما این اتفاق نیافتاد با این حال تلاش کردیم که پاپ را رونق دهیم به همین دلیل فرهنگسرای بهمن با حضور چهره‌های شاخص دو دهه اخیر با شعار مردمی کردن موسیقی و قیمت ارزان وارد کار شد. بخش دیگری هم که تلاش کردیم سال گذشته به جشنواره اضافه کنیم، فیلم کنسرت‌های پس از انقلاب بود که هر آنچه از اساتید در تالار وحدت، رودکی، برج آزادی و … اجرا شده بود را هر کدام در چند دقیقه به سالن آنلاین حوزه هنری آورده و مورد تماشای مردم قرار دهیم، این فیلم‌ها در طول روز پخش شوند و علاقه‌مندان با یک بلیت بتوانند هر کدام از آنها را که تمایل دارند هر چند بار تماشا کنند،اما معاونت سینمایی با ما همراهی نکرد و ما هم از این بی توجهی گله کردیم. چقدر خوب است که نهاد‌های مختلف وزارت فرهنگ با هم دست دوستی بدهند حداقل در جشن پیروزی انقلاب با هم همکاری داشته باشند تا کار‌ها خوب جلو برود.
در نهایت چهار بخش سال گذشته به جشنواره موسیقی فجر اضافه کردیم و بیست درصد قول افزوده‌ای که داده بودیم محقق شد و شکوفایی در پایان نامه‌ها و پژوهش و دیگر بخش‌ها صورت گرفت ، البته نقائص و آسیب‌هایی هم بود که امیدواریم امسال حل شود.
در بخش بین‌الملل ضعف‌هایی وجود داشت مثلا تعداد اجراها خیلی کم و ضعیف بود
بله یکی از این آسیب‌ها در بخش بین‌الملل بود که قرار بود دوازده گروه اجرا داشته باشند، اما به دلیل تحریم‌ها، کارشکنی یک عده و مسائل امنیتی نتوانستیم این گروه‌ها را بیاوریم و تنها شش گروه اجرا رفتند و دیگر آسیب آن که قرار بود از ۱۰ نفر موسیقیدان زن و مرد در اختتامیه تجلیل داشته باشیم، اما سه نفر بیشتر امکانش فراهم نشد که البته استاد جمشید عندلیبی هم قرار بود تجلیل شوند که به رحمت خدا رفتند و اگر ایشان زنده بودند، تجلیل‌ها چهار نفر می‌شد.
چه شعاری برای جشنواره موسیقی فجر امسال در نظر گرفتید؟
امسال به واسطه انتخاب مردمی و نگاه رهبری به ریاست جمهمور سال «آشتی و وفاق ملی» در نظر گرفته شده است. همه موظف هستیم با توجه به تأکیدات رهبری و گفتار رییس جمهور وفاق و دوستی را افزایش دهیم و از نهادها هم بخواهیم که با حرکت شایسته و نرمش هنرمندانه به چهل درصد افزوده درجشنواره پیشرفت کنیم و دراین صورت می‌توانیم ریل گذاری متفاوتی را شاهد باشیم.
سال گذشته برای نخستین بار هفت جلسه و حدود بیست ساعت شورای سیاست گذاری با اساتید جلسه داشتند. استاد کامبیز روشن روان که برای کاری به ایران آمده بود را به عنوان مشاور به جلسات دعوت کردم، تلاشمان حضور حداکثری هنرمندان برای وفاق ملی به معنای واقعی کلمه بود و هست، چرا که بستر این جشنواره می‌تواند در توسعه محوری و جایابی بهتر موسیقی در ایران و خارج از ایران اثرگذار باشد.
در عرصه تبلیغات شرایط به چه صورتی است
سال گذشته شهرداری به بهانه اینکه جشنواره تئاتر و سینما را داشتیم با موسیقی همراهی نکرد، ما هم خواهان برگزاری جشنواره موسیقی در بازه زمانی دوازده تا بیست و دوم بهمن هستیم، اما بهرحال انگار سینما و تئاتر اولویت دارند، البته آنها هم محترم هستند و نمی‌توان معترض شد، اما بهرشکل همه نهادها و سازمان‌ها در این عرصه هم می‌توانند ما را کمک کنند تا موسیقی هم دست خالی نماند.
مثلا بانک‌ها و دانشگاه‌ها می‌توانند سالن در اختیار جشنواره بگذارند. اجراها‌ی جشنواره باید در ۳۱ استان اتفاق بیافتد و حتی استان‌ها می‌توانند اجراهایشان را در پارک‌ها انجام دهند، همه استان‌ها موظف به فعالیت هستند تا سرود‌های انقلابی و ارکستر‌ها و دیگر فعالیت‌ها را شاهد باشیم. چنین رویداد مهمی را باید با عزم ملی جلو ببریم.
از بخش پژوهش برایمان بیشتر توضیح دهید چه برنامه‌هایی دارید تا کار‌های پژوهشی و ارتباط با بدنه دانشگاه بیشتر در جشنواره موسیقی فجرپررنگ باشد؟
بخش پژوهش خیلی مهم است، به وجود آورنده این بخش خود من در حوزه هنری بودم، چون ۵۲ برنامه کنسرت‌های پژوهشی و آموزشی هر ماه در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار کردم، بنابراین عموما جامعه هنری بیشتر مرا به شاکله پژوهشی می‌شناسد هر چند این هم توفیقی است نصیب بنده شده. ما تلاش کردیم سال گذشته جایزه خوبی برای نفرات اول تا سوم در بخش پایان‌نامه‌های اختصاصی ارشد و رساله‌های بین رشته‌ای بگذاریم.
هرچند نوع فراخوان ما هم به دلیل طویل بودن مشکلات زیاد داشت و خیلی بخش‌ها مغفول ماند، اما درهرحال مکانیزم اعلام فراخوان و تبلیغات به طور کلی باید تغییر کند و تنها یک صفحه بشود، بنابراین ما بنا را براین گذاشتیم کسانی که در هر شاخه ارشد، دکتری و پایان‌نامه‌های اختصاصی و بینا رشته‌ای اول می‌شوند، آثارشان را منتشر کنیم یا اینکه با ارتباط با بنگاه‌های خصوصی و دولتی از آنها حمایت کنیم.
نکته دیگر اینکه بنا شد خروجی‌های بخش پژوهش و شاگرد اول‌هایشان را در جشنواره مشغول به کار کنیم و مسئولیت به آنها بدهیم مثلا امسال دو نفر از این عزیزان را دعوت کردیم، یکی را به عنوان دبیر بخش پژوهش و دیگری را در شورای سیاست گذاری و شورای انتخاب دخیل کردیم، این یعنی همان جوانگرایی و شایسته سالاری که بدان صحه گذاشته و دانشگاه‌ها را متوجه کم کاری‌هایشان در ارتباط با موضوع می‌کنیم.
چرا دانشگاه‌ها خودشان مسابقه پایان نامه در مقاطع ارشد و دکترا نمی‌گذارند و برون سپاری خبری ندارند؟
تلاش داریم خبرهایمان دراین عرصه پررونق شود و امسال بازه زمانی یک ساله را برای ارسال پایان نامه‌ها حذف کنیم تا کار‌هایی که از قبل مغفول مانده و در کتابخانه‌های دانشگاه‌ها خاک می‌خورد هم بیرون آورده شده و هر چند این کار، کار شورای داوری را سختتر می‌کند، اما می‌تواند برای متولیان امر فرهنگ و هنر اثرگذار باشد و در نهایت جامعه دانشگاهی را قلقلک بدهد که با همه امکانات وارد گود شوند.
هیئت داوری بخش پژوهش استادان دانشگاه هستند و مدققانه مطالعه می‌کنند و نظر می‌دهند همانگونه که در شورای داوری آثار و جایزه باربد اینگونه بود. در نهایت تا زمانی که بنده به عنوان دبیر جشنواره هستم، پژوهش و داوری‌ها و جوایز را به طور جدّ دنبال می‌کنم و امیدوارم امسال بتوانیم برای پایان‌نامه‌ها هم جایزه باربرد در نظر بگیریم و چقدر خوب است که این داوری به صحن دانشگاه‌ها بیاید و حضور دانشجویان را هم داشته باشیم تا تشویق و ترغیبی برای آنها محسوب شود و به واقع اعتبار دانشگاه هم به استاد و هیئت علمی و هم پایان‌نامه‌های دانشجویانش است.
همچنین پیشنهاد دیگری هم بود که گفت‌وگو‌های مربوط به بخش پژوهش جشنواره از سال‌های گذشته تبدیل به کتابچه بشود. امسال تلاش داریم این اتفاق بیافتد و درکنارش مجموعه فیلم اجراها که دراختیار اهل فن هم قرار بگیرد.
بخش دوم این گفت‌گو در شماره دیگری منتشر خواهد شد.