خرافه‌ها چگونه از حمام کلیمیانِ تهران سر درآوردند؟

گزارش ترند روزیهودیان ایرانی از پیشگامان معماری حمام بودند و حمام «کشوریه و سلیمانیه» یا «بی‌نظیر و ممتاز» از چشمه‌های آبگرم معروف تهران در گذشته بوده است. از آنجایی که این حمام یکی از تنها «حمام‌های دوش» زمان خود بود و به خاطر شیشه‌کاری، یراق آلات، آهن‌کاری، کاشی‌کاری و تزئینات منحصربه‌فردش شهرت داشت، «این حمام یک اتاق یک نفره است» نامیده شد. علاوه بر این، «بی‌نظیر» اولین حمام تهران، تنها حمام تاریخی کلیمی‌ها و دیگر اقلیت‌های مذهبی تهران است و منشأ بسیاری از وقایع جنجالی محسوب می‌شود. علیرغم اینکه یهودیان ساکن تهران دارای سه حمام شخصی و اختصاصی در این منطقه بودند، «بی‌نظیر» از همه منحصربه‌فردترین آنها بود. حمام «عیسا» در بخش سرچال، حمام «زاخرون» در نزدیکی کنیسه عزرا یعقوب و حمام «حکیم باشی» در کوی تکیه رضاقلی خان از معروف‌ترین آنها هستند.

چه چیزی این حمام را “ویژه” کرده است؟

یکی از خیرین کلیمی به نام «سلیمان صانع» این حمام را در سال 1322 در محله عودلاجان ساخته است (به دلیل تمرکز جمعیت یهودی بر این موقعیت مذهبی – این داستان است). قسمت نر گرمابه به یاد او «سلیمانیه» و قسمت ماده به یاد همسرش کیشور «کشوریه» نامگذاری شده است. بر اساس برخی تبعیض های مذهبی، یهودیان فقط اجازه استفاده از حمام شخصی را دارند و چون حمام در گذشته ساختاری خاص و پله های زیادی داشت، افراد مسن و زنان باردار نمی توانستند از آن استفاده کنند. یکی از دلایلی که «سلیمان صانع» را برای ساخت این حمام برانگیخت، به اتفاقی برمی‌گردد که برای همسرش در یکی از چشمه‌های آبگرم رخ داد. از قضا «کاشور خانم» در دوران بارداری خود در حمام غسل کرد و حضور او بیش از همیشه به طول انجامید و صاحب سالن برای ترساندن او و سقطش به در زد. در ورودی این گرما عکسی از این زوج زیبا قرار داده شده بود که بعدا به سرقت رفت. همچنین این حمام آب گرم اولین حمام نیمرای تهران است که همچنان پابرجاست. کف اتاق انتظار، وان کاشی کاری شده است که نوشابه و پپسی کانادایی می فروشد. در و دیوارهای این جکوزی با نمادهای دین یهود مانند «ستاره داوود» تزئین شده است.

دلاک، خوب، رامال!

در بین برخی افراد این خرافات وجود داشت که «آب شستشوی یهودیان حلال مشکلات است(!)». این خرافه سالهاست که در اذهان عوام شکل گرفته و ریشه آن به شخصی به نام “جعفری” برمی گردد که فرزندی نداشت و برای چاره جویی نزد بزرگان آن محل رفت و این شخص او را نصیحت کرد. نذر کند و اگر حامله است نام فرزندش را موسی بگذارد. فرزند این شخص، «موسی جعفری» در طول زندگی خود با یهودیان زیادی زندگی می کرد و در محوطه مردانه این چشمه آب گرم (سلیمانیه) با «کاسه چهل کلید» که مخصوص رفع نیازها و نیازها طراحی شده بود، کار می کرد. مشکلات را حل کند اشکال مسلمانان این است که در آن حمام روش دعا را به کار می بردند (از ریختن آب مستعمل بر سر مشتری تا خواندن دعا و عبادت در استجابت دعا). در حوزه زنان، زنی به نام «فاطمه شنبه جو» ملقب به «فاتی حمومی» با «چهل کلید کاسه» که در سال 1381 درگذشت، نیاز زنان را برآورده کرد. او همچنین جادوگر بخش زنان گرمابه است، اما برای دختران خواستگار شوهر می‌یابد یا مشکلات بی‌فرزندان را حل می‌کند و عموماً به مشکلات بیرونی و درونی می‌پردازد که در آن زمان برای زنان رایج بود. این ماجرا ادامه داشت تا اینکه در سال 2001 شخصی از او شکایت کرد، زیرا او قبلاً 60000 پرداخت کرده بود اما نتوانست همسر مورد نظر خود را پیدا کند! به همین دلیل جامعه کلیمیان در جریان پرداخت سال از فاطی حمومی عذرخواهی کرد. پس از این حادثه، حمام بی نظیر برای همیشه تعطیل شد. این چشمه آب گرم از زمان بهره برداری خود داستان های زیادی در خود دارد. بسیاری از یهودیان شاهد جشن ها، جشن ها، آداب و رسوم مرتبط با عروسی، تولد و اعتقادات جادوگران و جیب برها بودند که بخشی از خاطرات این حمام است.

ساخت “حمام بی نظیر” با اولین پایتخت سلیمان صانع و مشارکت سایر یهودیان در سال 1322 آغاز شد و در سال 1326 به پایان رسید. این حمام سرانجام در اواخر سال 1380 تعطیل شد و این شغل نیز در فهرست قرار گرفت. مشاغل ملی کشور در تاریخ 14 بهمن 1396. آدرس این حمام «خیابان سیروس، بین چهارراه سرچشمه و سیروس، بالاتر از بیمارستان دکتر سپیر، پلاک ۴۱۵» است.

انتهای پیام